ശ്രീമദ് ഭഗവദ് ഗീതാ

Bhagavad Gita in Malayalam script
Other scripts and font information

This document is best viewed with the Noto Serif Malayalam or the Noto Sans Malayalam font.

അധ്യായ ൧    അര്ജുനവിഷാദയോഗ
പ്രഥമോഽധ്യായഃ
 
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച।
ധര്മക്ഷേത്രേ കുരുക്ഷേത്രേ സമവേതാ യുയുത്സവഃ
മാമകാഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ കിമകുര്വത സംജയ॥൧॥
സംജയ ഉവാച।
ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവാനീകം വ്യൂഢം ദുര്യോധനസ്തദാ
ആചാര്യമുപസംഗമ്യ രാജാ വചനമബ്രവീത്॥൨॥
പശ്യൈതാം പാണ്ഡുപുത്രാണാമാചാര്യ മഹതീം ചമൂമ്
വ്യൂഢാം ദ്രുപദപുത്രേണ തവ ശിഷ്യേണ ധീമതാ॥൩॥
അത്ര ശൂരാ മഹേഷ്വാസാ ഭീമാര്ജുനസമാ യുധി
യുയുധാനോ വിരാടശ്ച ദ്രുപദശ്ച മഹാരഥഃ॥൪॥
ധൃഷ്ടകേതുശ്ചേകിതാനഃ കാശിരാജശ്ച വീര്യവാന്
പുരുജിത്കുന്തിഭോജശ്ച ശൈബ്യശ്ച നരപുംഗവഃ॥൫॥
യുധാമന്യുശ്ച വിക്രാന്ത ഉത്തമൌജാശ്ച വീര്യവാന്
സൌഭദ്രോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വ ഏവ മഹാരഥാഃ॥൬॥
അസ്മാകം തു വിശിഷ്ടാ യേ താന്നിബോധ ദ്വിജോത്തമ
നായകാ മമ സൈന്യസ്യ സംജ്ഞാര്ഥം താന്ബ്രവീമി തേ॥൭॥
ഭവാന്ഭീഷ്മശ്ച കര്ണശ്ച കൃപശ്ച സമിതിംജയഃ
അശ്വത്ഥാമാ വികര്ണശ്ച സൌമദത്തിസ്തഥൈവ ച॥൮॥
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാ മദര്ഥേ ത്യക്തജീവിതാഃ
നാനാശസ്ത്രപ്രഹരണാഃ സര്വേ യുദ്ധവിശാരദാഃ॥൯॥
അപര്യാപ്തം തദസ്മാകം ബലം ഭീഷ്മാഭിരക്ഷിതമ്
പര്യാപ്തം ത്വിദമേതേഷാം ബലം ഭീമാഭിരക്ഷിതമ്॥൧൦॥
അയനേഷു ച സര്വേഷു യഥാഭാഗമവസ്ഥിതാഃ
ഭീഷ്മമേവാഭിരക്ഷന്തു ഭവന്തഃ സര്വ ഏവ ഹി॥൧൧॥
തസ്യ സംജനയന്ഹര്ഷം കുരുവൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ
സിംഹനാദം വിനദ്യോച്ചൈഃ ശങ്ഖം ദധ്മൌ പ്രതാപവാന്॥൧൨॥
തതഃ ശങ്ഖാശ്ച ഭേര്യശ്ച പണവാനകഗോമുഖാഃ
സഹസൈവാഭ്യഹന്യന്ത സ ശബ്ദസ്തുമുലോഽഭവത്॥൧൩॥
തതഃ ശ്വേതൈര്ഹയൈര്യുക്തേ മഹതി സ്യന്ദനേ സ്ഥിതൌ
മാധവഃ പാണ്ഡവശ്ചൈവ ദിവ്യൌ ശങ്ഖൌ പ്രദഘ്മതുഃ॥൧൪॥
പാഞ്ചജന്യം ഹൃഷീകേശോ ദേവദത്തം ധനംജയഃ
പൌണ്ഡ്രം ദധ്മൌ മഹാശങ്ഖം ഭീമകര്മാ വൃകോദരഃ॥൧൫॥
അനന്തവിജയം രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ
നകുലഃ സഹദേവശ്ച സുഘോഷമണിപുഷ്പകൌ॥൧൬॥
കാശ്യശ്ച പരമേഷ്വാസഃ ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ വിരാടശ്ച സാത്യകിശ്ചാപരാജിതഃ॥൧൭॥
ദ്രുപദോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വശഃ പൃഥിവീപതേ
സൌഭദ്രശ്ച മഹാബാഹുഃ ശങ്ഖാന്ദധ്മുഃ പൃഥക്പൃഥക്॥൧൮॥
സ ഘോഷോ ധാര്തരാഷ്ട്രാണാം ഹൃദയാനി വ്യദാരയത്
നഭശ്ച പൃഥിവീം ചൈവ തുമുലോ വ്യനുനാദയന്॥൧൯॥
അഥ വ്യവസ്ഥിതാന്ദൃഷ്ട്വാ ധാര്തരാഷ്ട്രാന്കപിധ്വജഃ
പ്രവൃത്തേ ശസ്ത്രസംപാതേ ധനുരുദ്യമ്യ പാണ്ഡവഃ॥൨൦॥
ഹൃഷീകേശം തദാ വാക്യമിദമാഹ മഹീപതേ
അര്ജുന ഉവാച।
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ രഥം സ്ഥാപയ മേഽച്യുത॥൨൧॥
യാവദേതാന്നിരീക്ഷേഽഹം യോദ്ധുകാമാനവസ്ഥിതാന്
കൈര്മയാ സഹ യോദ്ധവ്യമസ്മിന്രണസമുദ്യമേ॥൨൨॥
യോത്സ്യമാനാനവേക്ഷേഽഹം യ ഏതേഽത്ര സമാഗതാഃ
ധാര്തരാഷ്ട്രസ്യ ദുര്ബുദ്ധേര്യുദ്ധേ പ്രിയചികീര്ഷവഃ॥൨൩॥
സംജയ ഉവാച।
ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശോ ഗുഡാകേശേന ഭാരത
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ സ്ഥാപയിത്വാ രഥോത്തമമ്॥൨൪॥
ഭീഷ്മദ്രോണപ്രമുഖതഃ സര്വേഷാം ച മഹീക്ഷിതാമ്
ഉവാച പാര്ഥ പശ്യൈതാന്സമവേതാന്കുരൂനിതി॥൨൫॥
തത്രാപശ്യത്സ്ഥിതാന്പാര്ഥഃ പിതൄനഥ പിതാമഹാന്
ആചാര്യാന്മാതുലാന്ഭ്രാതൄന്പുത്രാന്പൌത്രാന്സഖീംസ്തഥാ॥൨൬॥
ശ്വശുരാന്സുഹൃദശ്ചൈവ സേനയോരുഭയോരപി
താന്സമീക്ഷ്യ സ കൌന്തേയഃ സര്വാന്ബന്ധൂനവസ്ഥിതാന്॥൨൭॥
കൃപയാ പരയാവിഷ്ടോ വിഷീദന്നിദമബ്രവീത്
അര്ജുന ഉവാച।
ദൃഷ്ട്വേമം സ്വജനം കൃഷ്ണ യുയുത്സും സമുപസ്ഥിതമ്॥൨൮॥
സീദന്തി മമ ഗാത്രാണി മുഖം ച പരിശുഷ്യതി
വേപഥുശ്ച ശരീരേ മേ രോമഹര്ഷശ്ച ജായതേ॥൨൯॥
ഗാണ്ഡീവം സ്രംസതേ ഹസ്താത്ത്വക്ചൈവ പരിദഹ്യതേ
ന ച ശക്നോമ്യവസ്ഥാതും ഭ്രമതീവ ച മേ മനഃ॥൩൦॥
നിമിത്താനി ച പശ്യാമി വിപരീതാനി കേശവ
ന ച ശ്രേയോഽനുപശ്യാമി ഹത്വാ സ്വജനമാഹവേ॥൩൧॥
ന കാങ്ക്ഷേ വിജയം കൃഷ്ണ ന ച രാജ്യം സുഖാനി ച
കിം നോ രാജ്യേന ഗോവിന്ദ കിം ഭോഗൈര്ജീവിതേന വാ॥൩൨॥
യേഷാമര്ഥേ കാങ്ക്ഷിതം നോ രാജ്യം ഭോഗാഃ സുഖാനി ച
ത ഇമേഽവസ്ഥിതാ യുദ്ധേ പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാ ധനാനി ച॥൩൩॥
ആചാര്യാഃ പിതരഃ പുത്രാസ്തഥൈവ ച പിതാമഹാഃ
മാതുലാഃ ശ്വശുരാഃ പൌത്രാഃ ശ്യാലാഃ സംബന്ധിനസ്തഥാ॥൩൪॥
ഏതാന്ന ഹന്തുമിച്ഛാമി ഘ്നതോഽപി മധുസൂദന
അപി ത്രൈലോക്യരാജ്യസ്യ ഹേതോഃ കിം നു മഹീകൃതേ॥൩൫॥
നിഹത്യ ധാര്തരാഷ്ട്രാന്നഃ കാ പ്രീതിഃ സ്യാജ്ജനാര്ദന
പാപമേവാശ്രയേദസ്മാന്ഹത്വൈതാനാതതായിനഃ॥൩൬॥
തസ്മാന്നാര്ഹാ വയം ഹന്തും ധാര്തരാഷ്ട്രാന്സ്വബാന്ധവാന്
സ്വജനം ഹി കഥം ഹത്വാ സുഖിനഃ സ്യാമ മാധവ॥൩൭॥
യദ്യപ്യേതേ ന പശ്യന്തി ലോഭോപഹതചേതസഃ
കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം മിത്രദ്രോഹേ ച പാതകമ്॥൩൮॥
കഥം ന ജ്ഞേയമസ്മാഭിഃ പാപാദസ്മാന്നിവര്തിതുമ്
കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം പ്രപശ്യദ്ഭിര്ജനാര്ദന॥൩൯॥
കുലക്ഷയേ പ്രണശ്യന്തി കുലധര്മാഃ സനാതനാഃ
ധര്മേ നഷ്ടേ കുലം കൃത്സ്നമധര്മോഽഭിഭവത്യുത॥൪൦॥
അധര്മാഭിഭവാത്കൃഷ്ണ പ്രദുഷ്യന്തി കുലസ്ത്രിയഃ
സ്ത്രീഷു ദുഷ്ടാസു വാര്ഷ്ണേയ ജായതേ വര്ണസംകരഃ॥൪൧॥
സംകരോ നരകായൈവ കുലഘ്നാനാം കുലസ്യ ച
പതന്തി പിതരോ ഹ്യേഷാം ലുപ്തപിണ്ഡോദകക്രിയാഃ॥൪൨॥
ദോഷൈരേതൈഃ കുലഘ്നാനാം വര്ണസംകരകാരകൈഃ
ഉത്സാദ്യന്തേ ജാതിധര്മാഃ കുലധര്മാശ്ച ശാശ്വതാഃ॥൪൩॥
ഉത്സന്നകുലധര്മാണാം മനുഷ്യാണാം ജനാര്ദന
നരകേഽനിയതം വാസോ ഭവതീത്യനുശുശ്രുമ॥൪൪॥
അഹോ ബത മഹത്പാപം കര്തും വ്യവസിതാ വയമ്
യദ്രാജ്യസുഖലോഭേന ഹന്തും സ്വജനമുദ്യതാഃ॥൪൫॥
യദി മാമപ്രതീകാരമശസ്ത്രം ശസ്ത്രപാണയഃ
ധാര്തരാഷ്ട്രാ രണേ ഹന്യുസ്തന്മേ ക്ഷേമതരം ഭവേത്॥൪൬॥
സംജയ ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാര്ജുനഃ സംഖ്യേ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത്
വിസൃജ്യ സശരം ചാപം ശോകസംവിഗ്നമാനസഃ॥൪൭॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ അര്ജുനവിഷാദയോഗോ നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥൧॥

അധ്യായ ൨    സാംഖ്യയോഗ
ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ
 
സംജയ ഉവാച।
തം തഥാ കൃപയാവിഷ്ടമശ്രുപൂര്ണാകുലേക്ഷണമ്
വിഷീദന്തമിദം വാക്യമുവാച മധുസൂദനഃ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
കുതസ്ത്വാ കശ്മലമിദം വിഷമേ സമുപസ്ഥിതമ്
അനാര്യജുഷ്ടമസ്വര്ഗ്യമകീര്തികരമര്ജുന॥൨॥
ക്ലൈബ്യം മാ സ്മ ഗമഃ പാര്ഥ നൈതത്ത്വയ്യുപപദ്യതേ
ക്ഷുദ്രം ഹൃദയദൌര്ബല്യം ത്യക്ത്വോത്തിഷ്ഠ പരംതപ॥൩॥
അര്ജുന ഉവാച।
കഥം ഭീഷ്മമഹം സാങ്ഖ്യേ ദ്രോണം ച മധുസൂദന
ഇഷുഭിഃ പ്രതിയോത്സ്യാമി പൂജാര്ഹാവരിസൂദന॥൪॥
ഗുരൂനഹത്വാ ഹി മഹാനുഭാവാന്ശ്രേയോ ഭോക്തും ഭൈക്ഷ്യമപീഹ ലോകേ
ഹത്വാര്ഥകാമാംസ്തു ഗുരുനിഹൈവ ഭുഞ്ജീയ ഭോഗാന്ഽരുധിരപ്രദിഗ്ധാന്॥൫॥
ന ചൈതദ്വിദ്മഃ കതരന്നോ ഗരീയോ യദ്വാ ജയേമ യദി വാ നോ ജയേയുഃ
യാനേവ ഹത്വാ ന ജിജീവിഷാമസ്തേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രമുഖേ ധാര്തരാഷ്ട്രാഃ॥൬॥
കാര്പണ്യദോഷോപഹതസ്വഭാവഃ പൃച്ഛാമി ത്വാം ധര്മസംമൂഢചേതാഃ
യച്ഛ്രേയഃ സ്യാന്നിശ്ചിതം ബ്രൂഹി തന്മേ ശിഷ്യസ്തേഽഹം ശാധി മാം ത്വാം പ്രപന്നമ്॥൭॥
ന ഹി പ്രപശ്യാമി മമാപനുദ്യാദ്യച്ഛോകമുച്ഛോഷണമിന്ദ്രിയാണാമ്
അവാപ്യ ഭൂമാവസപത്നമൃദ്ധം രാജ്യം സുരാണാമപി ചാധിപത്യമ്॥൮॥
സംജയ ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ ഹൃഷീകേശം ഗുഡാകേശഃ പരംതപ
ന യോത്സ്യ ഇതി ഗോവിന്ദമുക്ത്വാ തൂഷ്ണീം ബഭൂവ ഹ॥൯॥
തമുവാച ഹൃഷീകേശഃ പ്രഹസന്നിവ ഭാരത
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ വിഷീദന്തമിദം വചഃ॥൧൦॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
അശോച്യാനന്വശോചസ്ത്വം പ്രജ്ഞാവാദാംശ്ച ഭാഷസേ
ഗതാസൂനഗതാസൂംശ്ച നാനുശോചന്തി പണ്ഡിതാഃ॥൧൧॥
ന ത്വേവാഹം ജാതു നാസം ന ത്വം നേമേ ജനാധിപാഃ
ന ചൈവ ന ഭവിഷ്യാമഃ സര്വേ വയമതഃ പരമ്॥൧൨॥
ദേഹിനോഽസ്മിന്യഥാ ദേഹേ കൌമാരം യൌവനം ജരാ
തഥാ ദേഹാന്തരപ്രാപ്തിര്ധീരസ്തത്ര ന മുഹ്യതി॥൧൩॥
മാത്രാസ്പര്ശാസ്തു കൌന്തേയ ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖദാഃ
ആഗമാപായിനോഽനിത്യാസ്താംസ്തിതിക്ഷസ്വ ഭാരത॥൧൪॥
യം ഹി ന വ്യഥയന്ത്യേതേ പുരുഷം പുരുഷര്ഷഭ
സമദുഃഖസുഖം ധീരം സോഽമൃതത്വായ കല്പതേ॥൧൫॥
നാസതോ വിദ്യതേ ഭാവോ നാഭാവോ വിദ്യതേ സതഃ
ഉഭയോരപി ദൃഷ്ടോഽന്തസ്ത്വനയോസ്തത്ത്വദര്ശിഭിഃ॥൧൬॥
അവിനാശി തു തദ്വിദ്ധി യേന സര്വമിദം തതമ്
വിനാശമവ്യയസ്യാസ്യ ന കശ്ചിത്കര്തുമര്ഹതി॥൧൭॥
അന്തവന്ത ഇമേ ദേഹാ നിത്യസ്യോക്താഃ ശരീരിണഃ
അനാശിനോഽപ്രമേയസ്യ തസ്മാദ്യുധ്യസ്വ ഭാരത॥൧൮॥
യ ഏനം വേത്തി ഹന്താരം യശ്ചൈനം മന്യതേ ഹതമ്
ഉഭൌ തൌ ന വിജാനീതോ നായം ഹന്തി ന ഹന്യതേ॥൧൯॥
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ കദാചിന്നായം ഭൂത്വാ ഭവിതാ വാ ന ഭൂയഃ
അജോ നിത്യഃ ശാശ്വതോഽയം പുരാണോ ന ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ॥൨൦॥
വേദാവിനാശിനം നിത്യം യ ഏനമജമവ്യയമ്
അഥം സ പുരുഷഃ പാര്ഥ കം ഘാതയതി ഹന്തി കമ്॥൨൧॥
വാസാംസി ജീര്ണാനി യഥാ വിഹായ നവാനി ഗൃഹ്ണാതി നരോഽപരാണി
തഥാ ശരീരാണി വിഹായ ജീര്ണാന്യന്യാനി സംയാതി നവാനി ദേഹീ॥൨൨॥
നൈനം ഛിന്ദന്തി ശസ്ത്രാണി നൈനം ദഹതി പാവകഃ
ന ചൈനം ക്ലേദയന്ത്യാപോ ന ശോഷയതി മാരുതഃ॥൨൩॥
അച്ഛേദ്യോഽയമദാഹ്യോഽയമക്ലേദ്യോഽശോഷ്യ ഏവ ച
നിത്യഃ സര്വഗതഃ സ്ഥാണുരചലോഽയം സനാതനഃ॥൨൪॥
അവ്യക്തോഽയമചിന്ത്യോഽയമവികാര്യോഽയമുച്യതേ
തസ്മാദേവം വിദിത്വൈനം നാനുശോചിതുമര്ഹസി॥൨൫॥
അഥ ചൈനം നിത്യജാതം നിത്യം വാ മന്യസേ മൃതമ്
തഥാപി ത്വം മഹാബാഹോ നൈവം ശോചിതുമര്ഹസി॥൨൬॥
ജാതസ്യ ഹി ധ്രുവോ മൃത്യുര്ധ്രുവം ജന്മ മൃതസ്യ ച
തസ്മാദപരിഹാര്യേഽര്ഥേ ന ത്വം ശോചിതുമര്ഹസി॥൨൭॥
അവ്യക്താദീനി ഭൂതാനി വ്യക്തമധ്യാനി ഭാരത
അവ്യക്തനിധനാന്യേവ തത്ര കാ പരിദേവനാ॥൨൮॥
ആശ്ചര്യവത്പശ്യതി കശ്ചിദേനമാശ്ചര്യവദ്വദതി തഥൈവ ചാന്യഃ
ആശ്ചര്യവച്ചൈനമന്യഃ ശൃണോതി ശ്രുത്വാപ്യേനം വേദ ന ചൈവ കശ്ചിത്॥൨൯॥
ദേഹീ നിത്യമവധ്യോഽയം ദേഹേ സര്വസ്യ ഭാരത
തസ്മാത്സര്വാണി ഭൂതാനി ന ത്വം ശോചിതുമര്ഹസി॥൩൦॥
സ്വധര്മമപി ചാവേക്ഷ്യ ന വികമ്പിതുമര്ഹസി
ധര്മ്യാദ്ധി യുദ്ധാച്ഛ്രേയോഽന്യത്ക്ഷത്രിയസ്യ ന വിദ്യതേ॥൩൧॥
യദൃച്ഛയാ ചോപപന്നം സ്വര്ഗദ്വാരമപാവൃതമ്
സുഖിനഃ ക്ഷത്രിയാഃ പാര്ഥ ലഭന്തേ യുദ്ധമീദൃശമ്॥൩൨॥
അഥ ചേത്ത്വമിമം ധര്മ്യം സംഗ്രാമം ന കരിഷ്യസി
തതഃ സ്വധര്മം കീര്തിം ച ഹിത്വാ പാപമവാപ്സ്യസി॥൩൩॥
അകീര്തിം ചാപി ഭൂതാനി കഥയിഷ്യന്തി തേഽവ്യയാമ്
സംഭാവിതസ്യ ചാകീര്തിര്മരണാദതിരിച്യതേ॥൩൪॥
ഭയാദ്രണാദുപരതം മംസ്യന്തേ ത്വാം മഹാരഥാഃ
യേഷാം ച ത്വം ബഹുമതോ ഭൂത്വാ യാസ്യസി ലാഘവമ്॥൩൫॥
അവാച്യവാദാംശ്ച ബഹൂന്വദിഷ്യന്തി തവാഹിതാഃ
നിന്ദന്തസ്തവ സാമര്ഥ്യം തതോ ദുഃഖതരം നു കിമ്॥൩൬॥
ഹതോ വാ പ്രാപ്സ്യസി സ്വര്ഗം ജിത്വാ വാ ഭോക്ഷ്യസേ മഹീമ്
തസ്മാദുത്തിഷ്ഠ കൌന്തേയ യുദ്ധായ കൃതനിശ്ചയഃ॥൩൭॥
സുഖദുഃഖേ സമേ കൃത്വാ ലാഭാലാഭൌ ജയാജയൌ
തതോ യുദ്ധായ യുജ്യസ്വ നൈവം പാപമവാപ്സ്യസി॥൩൮॥
ഏഷാ തേഽഭിഹിതാ സാങ്ഖ്യേ ബുദ്ധിര്യോഗേ ത്വിമാം ശൃണു
ബുദ്ധ്യാ യുക്തോ യയാ പാര്ഥ കര്മബന്ധം പ്രഹാസ്യസി॥൩൯॥
നേഹാഭിക്രമനാശോഽസ്തി പ്രത്യവായോ ന വിദ്യതേ
സ്വല്പമപ്യസ്യ ധര്മസ്യ ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത്॥൪൦॥
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിരേകേഹ കുരുനന്ദന
ബഹുശാഖാ ഹ്യനന്താശ്ച ബുദ്ധയോഽവ്യവസായിനാമ്॥൪൧॥
യാമിമാം പുഷ്പിതാം വാചം പ്രവദന്ത്യവിപശ്ചിതഃ
വേദവാദരതാഃ പാര്ഥ നാന്യദസ്തീതി വാദിനഃ॥൪൨॥
കാമാത്മാനഃ സ്വര്ഗപരാ ജന്മകര്മഫലപ്രദാമ്
ക്രിയാവിശേഷബഹുലാം ഭോഗൈശ്വര്യഗതിം പ്രതി॥൪൩॥
ഭോഗൈശ്വര്യപ്രസക്താനാം തയാപഹൃതചേതസാമ്
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിഃ സമാധൌ ന വിധീയതേ॥൪൪॥
ത്രൈഗുണ്യവിഷയാ വേദാ നിസ്ത്രൈഗുണ്യോ ഭവാര്ജുന
നിര്ദ്വന്ദ്വോ നിത്യസത്ത്വസ്ഥോ നിര്യോഗക്ഷേമ ആത്മവാന്॥൪൫॥
യാവാനര്ഥ ഉദപാനേ സര്വതഃ സംപ്ലുതോദകേ
താവാന്സര്വേഷു വേദേഷു ബ്രാഹ്മണസ്യ വിജാനതഃ॥൪൬॥
കര്മണ്യേവാധികാരസ്തേ മാ ഫലേഷു കദാചന
മാ കര്മഫലഹേതുര്ഭൂര്മാ തേ സങ്ഗോഽസ്ത്വകര്മണി॥൪൭॥
യോഗസ്ഥഃ കുരു കര്മാണി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ ധനംജയ
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോഃ സമോ ഭൂത്വാ സമത്വം യോഗ ഉച്യതേ॥൪൮॥
ദൂരേണ ഹ്യവരം കര്മ ബുദ്ധിയോഗാദ്ധനംജയ
ബുദ്ധൌ ശരണമന്വിച്ഛ കൃപണാഃ ഫലഹേതവഃ॥൪൯॥
ബുദ്ധിയുക്തോ ജഹാതീഹ ഉഭേ സുകൃതദുഷ്കൃതേ
തസ്മാദ്യോഗായ യുജ്യസ്വ യോഗഃ കര്മസു കൌശലമ്॥൫൦॥
കര്മജം ബുദ്ധിയുക്താ ഹി ഫലം ത്യക്ത്വാ മനീഷിണഃ
ജന്മബന്ധവിനിര്മുക്താഃ പദം ഗച്ഛന്ത്യനാമയമ്॥൫൧॥
യദാ തേ മോഹകലിലം ബുദ്ധിര്വ്യതിതരിഷ്യതി
തദാ ഗന്താസി നിര്വേദം ശ്രോതവ്യസ്യ ശ്രുതസ്യ ച॥൫൨॥
ശ്രുതിവിപ്രതിപന്നാ തേ യദാ സ്ഥാസ്യതി നിശ്ചലാ
സമാധാവചലാ ബുദ്ധിസ്തദാ യോഗമവാപ്സ്യസി॥൫൩॥
അര്ജുന ഉവാച।
സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്യ കാ ഭാഷാ സമാധിസ്ഥസ്യ കേശവ
സ്ഥിതധീഃ കിം പ്രഭാഷേത കിമാസീത വ്രജേത കിമ്॥൫൪॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
പ്രജഹാതി യദാ കാമാന്സര്വാന്പാര്ഥ മനോഗതാന്
ആത്മന്യേവാത്മനാ തുഷ്ടഃ സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്തദോച്യതേ॥൫൫॥
ദുഃഖേഷ്വനുദ്വിഗ്നമനാഃ സുഖേഷു വിഗതസ്പൃഹഃ
വീതരാഗഭയക്രോധഃ സ്ഥിതധീര്മുനിരുച്യതേ॥൫൬॥
യഃ സര്വത്രാനഭിസ്നേഹസ്തത്തത്പ്രാപ്യ ശുഭാശുഭമ്
നാഭിനന്ദതി ന ദ്വേഷ്ടി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ॥൫൭॥
യദാ സംഹരതേ ചായം കൂര്മോഽങ്ഗാനീവ സര്വശഃ
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥേഭ്യസ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ॥൫൮॥
വിഷയാ വിനിവര്തന്തേ നിരാഹാരസ്യ ദേഹിനഃ
രസവര്ജം രസോഽപ്യസ്യ പരം ദൃഷ്ട്വാ നിവര്തതേ॥൫൯॥
യതതോ ഹ്യപി കൌന്തേയ പുരുഷസ്യ വിപശ്ചിതഃ
ഇന്ദ്രിയാണി പ്രമാഥീനി ഹരന്തി പ്രസഭം മനഃ॥൬൦॥
താനി സര്വാണി സംയമ്യ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ
വശേ ഹി യസ്യേന്ദ്രിയാണി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ॥൬൧॥
ധ്യായതോ വിഷയാന്പുംസഃ സങ്ഗസ്തേഷൂപജായതേ
സങ്ഗാത്സംജായതേ കാമഃ കാമാത്ക്രോധോഽഭിജായതേ॥൬൨॥
ക്രോധാദ്ഭവതി സംമോഹഃ സംമോഹാത്സ്മൃതിവിഭ്രമഃ
സ്മൃതിഭ്രംശാദ്ബുദ്ധിനാശോ ബുദ്ധിനാശാത്പ്രണശ്യതി॥൬൩॥
രാഗദ്വേഷവിമുക്തൈസ്തു വിഷയാനിന്ദ്രിയൈശ്ചരന്
ആത്മവശ്യൈര്വിധേയാത്മാ പ്രസാദമധിഗച്ഛതി॥൬൪॥
പ്രസാദേ സര്വദുഃഖാനാം ഹാനിരസ്യോപജായതേ
പ്രസന്നചേതസോ ഹ്യാശു ബുദ്ധിഃ പര്യവതിഷ്ഠതേ॥൬൫॥
നാസ്തി ബുദ്ധിരയുക്തസ്യ ന ചായുക്തസ്യ ഭാവനാ
ന ചാഭാവയതഃ ശാന്തിരശാന്തസ്യ കുതഃ സുഖമ്॥൬൬॥
ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി ചരതാം യന്മനോഽനുവിധീയതേ
തദസ്യ ഹരതി പ്രജ്ഞാം വായുര്നാവമിവാമ്ഭസി॥൬൭॥
തസ്മാദ്യസ്യ മഹാബാഹോ നിഗൃഹീതാനി സര്വശഃ
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥേഭ്യസ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ॥൬൮॥
യാ നിശാ സര്വഭൂതാനാം തസ്യാം ജാഗര്തി സംയമീ
യസ്യാം ജാഗ്രതി ഭൂതാനി സാ നിശാ പശ്യതോ മുനേഃ॥൬൯॥
ആപൂര്യമാണമചലപ്രതിഷ്ഠം സമുദ്രമാപഃ പ്രവിശന്തി യദ്വത്
തദ്വത്കാമാ യം പ്രവിശന്തി സര്വേ സ ശാന്തിമാപ്നോതി ന കാമകാമീ॥൭൦॥
വിഹായ കാമാന്യഃ സര്വാന്പുമാംശ്ചരതി നിഃസ്പൃഹഃ
നിര്മമോ നിരഹംകാരഃ സ ശാന്തിമധിഗച്ഛതി॥൭൧॥
ഏഷാ ബ്രാഹ്മീ സ്ഥിതിഃ പാര്ഥ നൈനാം പ്രാപ്യ വിമുഹ്യതി
സ്ഥിത്വാസ്യാമന്തകാലേഽപി ബ്രഹ്മനിര്വാണമൃച്ഛതി॥൭൨॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ സാംഖ്യയോഗോ നാമ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥൨॥

അധ്യായ ൩    കര്മയോഗ
തൃതീയോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
ജ്യായസീ ചേത്കര്മണസ്തേ മതാ ബുദ്ധിര്ജനാര്ദന
തത്കിം കര്മണി ഘോരേ മാം നിയോജയസി കേശവ॥൧॥
വ്യാമിശ്രേണേവ വാക്യേന ബുദ്ധിം മോഹയസീവ മേ
തദേകം വദ നിശ്ചിത്യ യേന ശ്രേയോഽഹമാപ്നുയാമ്॥൨॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ലോകേഽസ്മിന്ദ്വിവിധാ നിഷ്ഠാ പുരാ പ്രോക്താ മയാനഘ
ജ്ഞാനയോഗേന സാംഖ്യാനാം കര്മയോഗേന യോഗിനാമ്॥൩॥
ന കര്മണാമനാരമ്ഭാന്നൈഷ്കര്മ്യം പുരുഷോഽശ്നുതേ
ന ച സംന്യസനാദേവ സിദ്ധിം സമധിഗച്ഛതി॥൪॥
ന ഹി കശ്ചിത്ക്ഷണമപി ജാതു തിഷ്ഠത്യകര്മകൃത്
കാര്യതേ ഹ്യവശഃ കര്മ സര്വഃ പ്രകൃതിജൈര്ഗുണൈഃ॥൫॥
കര്മേന്ദ്രിയാണി സംയമ്യ യ ആസ്തേ മനസാ സ്മരന്
ഇന്ദ്രിയാര്ഥാന്വിമൂഢാത്മാ മിഥ്യാചാരഃ സ ഉച്യതേ॥൬॥
യസ്ത്വിന്ദ്രിയാണി മനസാ നിയമ്യാരഭതേഽര്ജുന
കര്മേന്ദ്രിയൈഃ കര്മയോഗമസക്തഃ സ വിശിഷ്യതേ॥൭॥
നിയതം കുരു കര്മ ത്വം കര്മ ജ്യായോ ഹ്യകര്മണഃ
ശരീരയാത്രാപി ച തേ ന പ്രസിദ്ധ്യേദകര്മണഃ॥൮॥
യജ്ഞാര്ഥാത്കര്മണോഽന്യത്ര ലോകോഽയം കര്മബന്ധനഃ
തദര്ഥം കര്മ കൌന്തേയ മുക്തസങ്ഗഃ സമാചര॥൯॥
സഹയജ്ഞാഃ പ്രജാഃ സൃഷ്ട്വാ പുരോവാച പ്രജാപതിഃ
അനേന പ്രസവിഷ്യധ്വമേഷ വോഽസ്ത്വിഷ്ടകാമധുക്॥൧൦॥
ദേവാന്ഭാവയതാനേന തേ ദേവാ ഭാവയന്തു വഃ
പരസ്പരം ഭാവയന്തഃ ശ്രേയഃ പരമവാപ്സ്യഥ॥൧൧॥
ഇഷ്ടാന്ഭോഗാന്ഹി വോ ദേവാ ദാസ്യന്തേ യജ്ഞഭാവിതാഃ
തൈര്ദത്താനപ്രദായൈഭ്യോ യോ ഭുങ്ക്തേ സ്തേന ഏവ സഃ॥൧൨॥
യജ്ഞശിഷ്ടാശിനഃ സന്തോ മുച്യന്തേ സര്വകില്ബിഷൈഃ
ഭുഞ്ജതേ തേ ത്വഘം പാപാ യേ പചന്ത്യാത്മകാരണാത്॥൧൩॥
അന്നാദ്ഭവന്തി ഭൂതാനി പര്ജന്യാദന്നസംഭവഃ
യജ്ഞാദ്ഭവതി പര്ജന്യോ യജ്ഞഃ കര്മസമുദ്ഭവഃ॥൧൪॥
കര്മ ബ്രഹ്മോദ്ഭവം വിദ്ധി ബ്രഹ്മാക്ഷരസമുദ്ഭവമ്
തസ്മാത്സര്വഗതം ബ്രഹ്മ നിത്യം യജ്ഞേ പ്രതിഷ്ഠിതമ്॥൧൫॥
ഏവം പ്രവര്തിതം ചക്രം നാനുവര്തയതീഹ യഃ
അഘായുരിന്ദ്രിയാരാമോ മോഘം പാര്ഥ സ ജീവതി॥൧൬॥
യസ്ത്വാത്മരതിരേവ സ്യാദാത്മതൃപ്തശ്ച മാനവഃ
ആത്മന്യേവ ച സംതുഷ്ടസ്തസ്യ കാര്യം ന വിദ്യതേ॥൧൭॥
നൈവ തസ്യ കൃതേനാര്ഥോ നാകൃതേനേഹ കശ്ചന
ന ചാസ്യ സര്വഭൂതേഷു കശ്ചിദര്ഥവ്യപാശ്രയഃ॥൧൮॥
തസ്മാദസക്തഃ സതതം കാര്യം കര്മ സമാചര
അസക്തോ ഹ്യാചരന്കര്മ പരമാപ്നോതി പൂരുഷഃ॥൧൯॥
കര്മണൈവ ഹി സംസിദ്ധിമാസ്ഥിതാ ജനകാദയഃ
ലോകസംഗ്രഹമേവാപി സംപശ്യന്കര്തുമര്ഹസി॥൨൦॥
യദ്യദാചരതി ശ്രേഷ്ഠസ്തത്തദേവേതരോ ജനഃ
സ യത്പ്രമാണം കുരുതേ ലോകസ്തദനുവര്തതേ॥൨൧॥
ന മേ പാര്ഥാസ്തി കര്തവ്യം ത്രിഷു ലോകേഷു കിംചന
നാനവാപ്തമവാപ്തവ്യം വര്ത ഏവ ച കര്മണി॥൨൨॥
യദി ഹ്യഹം ന വര്തേയം ജാതു കര്മണ്യതന്ദ്രിതഃ
മമ വര്ത്മാനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ॥൨൩॥
ഉത്സീദേയുരിമേ ലോകാ ന കുര്യാം കര്മ ചേദഹമ്
സംകരസ്യ ച കര്താ സ്യാമുപഹന്യാമിമാഃ പ്രജാഃ॥൨൪॥
സക്താഃ കര്മണ്യവിദ്വാംസോ യഥാ കുര്വന്തി ഭാരത
കുര്യാദ്വിദ്വാംസ്തഥാസക്തശ്ചികീര്ഷുര്ലോകസംഗ്രഹമ്॥൨൫॥
ന ബുദ്ധിഭേദം ജനയേദജ്ഞാനാം കര്മസങ്ഗിനാമ്
ജോഷയേത്സര്വകര്മാണി വിദ്വാന്യുക്തഃ സമാചരന്॥൨൬॥
പ്രകൃതേഃ ക്രിയമാണാനി ഗുണൈഃ കര്മാണി സര്വശഃ
അഹംകാരവിമൂഢാത്മാ കര്താഹമിതി മന്യതേ॥൨൭॥
തത്ത്വവിത്തു മഹാബാഹോ ഗുണകര്മവിഭാഗയോഃ
ഗുണാ ഗുണേഷു വര്തന്ത ഇതി മത്വാ ന സജ്ജതേ॥൨൮॥
പ്രകൃതേര്ഗുണസംമൂഢാഃ സജ്ജന്തേ ഗുണകര്മസു
താനകൃത്സ്നവിദോ മന്ദാന്കൃത്സ്നവിന്ന വിചാലയേത്॥൨൯॥
മയി സര്വാണി കര്മാണി സംന്യസ്യാധ്യാത്മചേതസാ
നിരാശീര്നിര്മമോ ഭൂത്വാ യുധ്യസ്വ വിഗതജ്വരഃ॥൩൦॥
യേ മേ മതമിദം നിത്യമനുതിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ
ശ്രദ്ധാവന്തോഽനസൂയന്തോ മുച്യന്തേ തേഽപി കര്മഭിഃ॥൩൧॥
യേ ത്വേതദഭ്യസൂയന്തോ നാനുതിഷ്ഠന്തി മേ മതമ്
സര്വജ്ഞാനവിമൂഢാംസ്താന്വിദ്ധി നഷ്ടാനചേതസഃ॥൩൨॥
സദൃശം ചേഷ്ടതേ സ്വസ്യാഃ പ്രകൃതേര്ജ്ഞാനവാനപി
പ്രകൃതിം യാന്തി ഭൂതാനി നിഗ്രഹഃ കിം കരിഷ്യതി॥൩൩॥
ഇന്ദ്രിയസ്യേന്ദ്രിയസ്യാര്ഥേ രാഗദ്വേഷൌ വ്യവസ്ഥിതൌ
തയോര്ന വശമാഗച്ഛേത്തൌ ഹ്യസ്യ പരിപന്ഥിനൌ॥൩൪॥
ശ്രേയാന്സ്വധര്മോ വിഗുണഃ പരധര്മാത്സ്വനുഷ്ഠിതാത്
സ്വധര്മേ നിധനം ശ്രേയഃ പരധര്മോ ഭയാവഹഃ॥൩൫॥
അര്ജുന ഉവാച।
അഥ കേന പ്രയുക്തോഽയം പാപം ചരതി പൂരുഷഃ
അനിച്ഛന്നപി വാര്ഷ്ണേയ ബലാദിവ നിയോജിതഃ॥൩൬॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
കാമ ഏഷ ക്രോധ ഏഷ രജോഗുണസമുദ്ഭവഃ
മഹാശനോ മഹാപാപ്മാ വിദ്ധ്യേനമിഹ വൈരിണമ്॥൩൭॥
ധൂമേനാവ്രിയതേ വഹ്നിര്യഥാദര്ശോ മലേന ച
യഥോല്ബേനാവൃതോ ഗര്ഭസ്തഥാ തേനേദമാവൃതമ്॥൩൮॥
ആവൃതം ജ്ഞാനമേതേന ജ്ഞാനിനോ നിത്യവൈരിണാ
കാമരൂപേണ കൌന്തേയ ദുഷ്പൂരേണാനലേന ച॥൩൯॥
ഇന്ദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിരസ്യാധിഷ്ഠാനമുച്യതേ
ഏതൈര്വിമോഹയത്യേഷ ജ്ഞാനമാവൃത്യ ദേഹിനമ്॥൪൦॥
തസ്മാത്ത്വമിന്ദ്രിയാണ്യാദൌ നിയമ്യ ഭരതര്ഷഭ
പാപ്മാനം പ്രജഹി ഹ്യേനം ജ്ഞാനവിജ്ഞാനനാശനമ്॥൪൧॥
ഇന്ദ്രിയാണി പരാണ്യാഹുരിന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനഃ
മനസസ്തു പരാ ബുദ്ധിര്യോ ബുദ്ധേഃ പരതസ്തു സഃ॥൪൨॥
ഏവം ബുദ്ധേഃ പരം ബുദ്ധ്വാ സംസ്തഭ്യാത്മാനമാത്മനാ
ജഹി ശത്രും മഹാബാഹോ കാമരൂപം ദുരാസദമ്॥൪൩॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ കര്മയോഗോ നാമ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥൩॥

അധ്യായ ൪    ജ്ഞാനകര്മസംന്യാസയോഗ
ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഇമം വിവസ്വതേ യോഗം പ്രോക്തവാനഹമവ്യയമ്
വിവസ്വാന്മനവേ പ്രാഹ മനുരിക്ഷ്വാകവേഽബ്രവീത്॥൧॥
ഏവം പരംപരാപ്രാപ്തമിമം രാജര്ഷയോ വിദുഃ
സ കാലേനേഹ മഹതാ യോഗോ നഷ്ടഃ പരംതപ॥൨॥
സ ഏവായം മയാ തേഽദ്യ യോഗഃ പ്രോക്തഃ പുരാതനഃ
ഭക്തോഽസി മേ സഖാ ചേതി രഹസ്യം ഹ്യേതദുത്തമമ്॥൩॥
അര്ജുന ഉവാച।
അപരം ഭവതോ ജന്മ പരം ജന്മ വിവസ്വതഃ
കഥമേതദ്വിജാനീയാം ത്വമാദൌ പ്രോക്തവാനിതി॥൪॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ബഹൂനി മേ വ്യതീതാനി ജന്മാനി തവ ചാര്ജുന
താന്യഹം വേദ സര്വാണി ന ത്വം വേത്ഥ പരംതപ॥൫॥
അജോഽപി സന്നവ്യയാത്മാ ഭൂതാനാമീശ്വരോഽപി സന്
പ്രകൃതിം സ്വാമധിഷ്ഠായ സംഭവാമ്യാത്മമായയാ॥൬॥
യദാ യദാ ഹി ധര്മസ്യ ഗ്ലാനിര്ഭവതി ഭാരത
അഭ്യുത്ഥാനമധര്മസ്യ തദാത്മാനം സൃജാമ്യഹമ്॥൭॥
പരിത്രാണായ സാധൂനാം വിനാശായ ച ദുഷ്കൃതാമ്
ധര്മസംസ്ഥാപനാര്ഥായ സംഭവാമി യുഗേ യുഗേ॥൮॥
ജന്മ കര്മ ച മേ ദിവ്യമേവം യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ
ത്യക്ത്വാ ദേഹം പുനര്ജന്മ നൈതി മാമേതി സോഽര്ജുന॥൯॥
വീതരാഗഭയക്രോധാ മന്മയാ മാമുപാശ്രിതാഃ
ബഹവോ ജ്ഞാനതപസാ പൂതാ മദ്ഭാവമാഗതാഃ॥൧൦॥
യേ യഥാ മാം പ്രപദ്യന്തേ താംസ്തഥൈവ ഭജാമ്യഹമ്
മമ വര്ത്മാനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ॥൧൧॥
കാങ്ക്ഷന്തഃ കര്മണാം സിദ്ധിം യജന്ത ഇഹ ദേവതാഃ
ക്ഷിപ്രം ഹി മാനുഷേ ലോകേ സിദ്ധിര്ഭവതി കര്മജാ॥൧൨॥
ചാതുര്വര്ണ്യം മയാ സൃഷ്ടം ഗുണകര്മവിഭാഗശഃ
തസ്യ കര്താരമപി മാം വിദ്ധ്യകര്താരമവ്യയമ്॥൧൩॥
ന മാം കര്മാണി ലിമ്പന്തി ന മേ കര്മഫലേ സ്പൃഹാ
ഇതി മാം യോഽഭിജാനാതി കര്മഭിര്ന സ ബധ്യതേ॥൧൪॥
ഏവം ജ്ഞാത്വാ കൃതം കര്മ പൂര്വൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ
കുരു കര്മൈവ തസ്മാത്ത്വം പൂര്വൈഃ പൂര്വതരം കൃതമ്॥൧൫॥
കിം കര്മ കിമകര്മേതി കവയോഽപ്യത്ര മോഹിതാഃ
തത്തേ കര്മ പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത്॥൧൬॥
കര്മണോ ഹ്യപി ബോദ്ധവ്യം ബോദ്ധവ്യം ച വികര്മണഃ
അകര്മണശ്ച ബോദ്ധവ്യം ഗഹനാ കര്മണോ ഗതിഃ॥൧൭॥
കര്മണ്യകര്മ യഃ പശ്യേദകര്മണി ച കര്മ യഃ
സ ബുദ്ധിമാന്മനുഷ്യേഷു സ യുക്തഃ കൃത്സ്നകര്മകൃത്॥൧൮॥
യസ്യ സര്വേ സമാരമ്ഭാഃ കാമസംകല്പവര്ജിതാഃ
ജ്ഞാനാഗ്നിദഗ്ധകര്മാണം തമാഹുഃ പണ്ഡിതം ബുധാഃ॥൧൯॥
ത്യക്ത്വാ കര്മഫലാസങ്ഗം നിത്യതൃപ്തോ നിരാശ്രയഃ
കര്മണ്യഭിപ്രവൃത്തോഽപി നൈവ കിംചിത്കരോതി സഃ॥൨൦॥
നിരാശീര്യതചിത്താത്മാ ത്യക്തസര്വപരിഗ്രഹഃ
ശാരീരം കേവലം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ്॥൨൧॥
യദൃച്ഛാലാഭസംതുഷ്ടോ ദ്വന്ദ്വാതീതോ വിമത്സരഃ
സമഃ സിദ്ധാവസിദ്ധൌ ച കൃത്വാപി ന നിബധ്യതേ॥൨൨॥
ഗതസങ്ഗസ്യ മുക്തസ്യ ജ്ഞാനാവസ്ഥിതചേതസഃ
യജ്ഞായാചരതഃ കര്മ സമഗ്രം പ്രവിലീയതേ॥൨൩॥
ബ്രഹ്മാര്പണം ബ്രഹ്മ ഹവിര്ബ്രഹ്മാഗ്നൌ ബ്രഹ്മണാ ഹുതമ്
ബ്രഹ്മൈവ തേന ഗന്തവ്യം ബ്രഹ്മകര്മസമാധിനാ॥൨൪॥
ദൈവമേവാപരേ യജ്ഞം യോഗിനഃ പര്യുപാസതേ
ബ്രഹ്മാഗ്നാവപരേ യജ്ഞം യജ്ഞേനൈവോപജുഹ്വതി॥൨൫॥
ശ്രോത്രാദീനീന്ദ്രിയാണ്യന്യേ സംയമാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി
ശബ്ദാദീന്വിഷയാനന്യ ഇന്ദ്രിയാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി॥൨൬॥
സര്വാണീന്ദ്രിയകര്മാണി പ്രാണകര്മാണി ചാപരേ
ആത്മസംയമയോഗാഗ്നൌ ജുഹ്വതി ജ്ഞാനദീപിതേ॥൨൭॥
ദ്രവ്യയജ്ഞാസ്തപോയജ്ഞാ യോഗയജ്ഞാസ്തഥാപരേ
സ്വാധ്യായജ്ഞാനയജ്ഞാശ്ച യതയഃ സംശിതവ്രതാഃ॥൨൮॥
അപാനേ ജുഹ്വതി പ്രാണം പ്രാണേഽപാനം തഥാപരേ
പ്രാണാപാനഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമപരായണാഃ॥൨൯॥
അപരേ നിയതാഹാരാഃ പ്രാണാന്പ്രാണേഷു ജുഹ്വതി
സര്വേഽപ്യേതേ യജ്ഞവിദോ യജ്ഞക്ഷപിതകല്മഷാഃ॥൩൦॥
യജ്ഞശിഷ്ടാമൃതഭുജോ യാന്തി ബ്രഹ്മ സനാതനമ്
നായം ലോകോഽസ്ത്യയജ്ഞസ്യ കുതോഽന്യഃ കുരുസത്തമ॥൩൧॥
ഏവം ബഹുവിധാ യജ്ഞാ വിതതാ ബ്രഹ്മണോ മുഖേ
കര്മജാന്വിദ്ധി താന്സര്വാനേവം ജ്ഞാത്വാ വിമോക്ഷ്യസേ॥൩൨॥
ശ്രേയാന്ദ്രവ്യമയാദ്യജ്ഞാജ്ജ്ഞാനയജ്ഞഃ പരംതപ
സര്വം കര്മാഖിലം പാര്ഥ ജ്ഞാനേ പരിസമാപ്യതേ॥൩൩॥
തദ്വിദ്ധി പ്രണിപാതേന പരിപ്രശ്നേന സേവയാ
ഉപദേക്ഷ്യന്തി തേ ജ്ഞാനം ജ്ഞാനിനസ്തത്ത്വദര്ശിനഃ॥൩൪॥
യജ്ജ്ഞാത്വാ ന പുനര്മോഹമേവം യാസ്യസി പാണ്ഡവ
യേന ഭൂതാന്യശേഷേണ ദ്രക്ഷ്യസ്യാത്മന്യഥോ മയി॥൩൫॥
അപി ചേദസി പാപേഭ്യഃ സര്വേഭ്യഃ പാപകൃത്തമഃ
സര്വം ജ്ഞാനപ്ലവേനൈവ വൃജിനം സംതരിഷ്യസി॥൩൬॥
യഥൈധാംസി സമിദ്ധോഽഗ്നിര്ഭസ്മസാത്കുരുതേഽര്ജുന
ജ്ഞാനാഗ്നിഃ സര്വകര്മാണി ഭസ്മസാത്കുരുതേ തഥാ॥൩൭॥
ന ഹി ജ്ഞാനേന സദൃശം പവിത്രമിഹ വിദ്യതേ
തത്സ്വയം യോഗസംസിദ്ധഃ കാലേനാത്മനി വിന്ദതി॥൩൮॥
ശ്രദ്ധാവാഁല്ലഭതേ ജ്ഞാനം തത്പരഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ
ജ്ഞാനം ലബ്ധ്വാ പരാം ശാന്തിമചിരേണാധിഗച്ഛതി॥൩൯॥
അജ്ഞശ്ചാശ്രദ്ദധാനശ്ച സംശയാത്മാ വിനശ്യതി
നായം ലോകോഽസ്തി ന പരോ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ॥൪൦॥
യോഗസംന്യസ്തകര്മാണം ജ്ഞാനസംഛിന്നസംശയമ്
ആത്മവന്തം ന കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനംജയ॥൪൧॥
തസ്മാദജ്ഞാനസംഭൂതം ഹൃത്സ്ഥം ജ്ഞാനാസിനാത്മനഃ
ഛിത്ത്വൈനം സംശയം യോഗമാതിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഭാരത॥൪൨॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ജ്ഞാനകര്മസംന്യാസയോഗോ നാമ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ ॥൪॥

അധ്യായ ൫    കര്മസംന്യാസയോഗ
പഞ്ചമോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
സംന്യാസം കര്മണാം കൃഷ്ണ പുനര്യോഗം ച ശംസസി
യച്ഛ്രേയ ഏതയോരേകം തന്മേ ബ്രൂഹി സുനിശ്ചിതമ്॥൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
സംന്യാസഃ കര്മയോഗശ്ച നിഃശ്രേയസകരാവുഭൌ
തയോസ്തു കര്മസംന്യാസാത്കര്മയോഗോ വിശിഷ്യതേ॥൨॥
ജ്ഞേയഃ സ നിത്യസംന്യാസീ യോ ന ദ്വേഷ്ടി ന കാങ്ക്ഷതി
നിര്ദ്വന്ദ്വോ ഹി മഹാബാഹോ സുഖം ബന്ധാത്പ്രമുച്യതേ॥൩॥
സാംഖ്യയോഗൌ പൃഥഗ്ബാലാഃ പ്രവദന്തി ന പണ്ഡിതാഃ
ഏകമപ്യാസ്ഥിതഃ സമ്യഗുഭയോര്വിന്ദതേ ഫലമ്॥൪॥
യത്സാംഖ്യൈഃ പ്രാപ്യതേ സ്ഥാനം തദ്യോഗൈരപി ഗമ്യതേ
ഏകം സാംഖ്യം ച യോഗം ച യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി॥൫॥
സംന്യാസസ്തു മഹാബാഹോ ദുഃഖമാപ്തുമയോഗതഃ
യോഗയുക്തോ മുനിര്ബ്രഹ്മ നചിരേണാധിഗച്ഛതി॥൬॥
യോഗയുക്തോ വിശുദ്ധാത്മാ വിജിതാത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ
സര്വഭൂതാത്മഭൂതാത്മാ കുര്വന്നപി ന ലിപ്യതേ॥൭॥
നൈവ കിംചിത്കരോമീതി യുക്തോ മന്യേത തത്ത്വവിത്
പശ്യഞ്ശൃണ്വന്സ്പൃശഞ്ജിഘ്രന്നശ്നന്ഗച്ഛന്സ്വപഞ്ശ്വസന്॥൮॥
പ്രലപന്വിസൃജന്ഗൃഹ്ണന്നുന്മിഷന്നിമിഷന്നപി
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥേഷു വര്തന്ത ഇതി ധാരയന്॥൯॥
ബ്രഹ്മണ്യാധായ കര്മാണി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ കരോതി യഃ
ലിപ്യതേ ന സ പാപേന പദ്മപത്രമിവാമ്ഭസാ॥൧൦॥
കായേന മനസാ ബുദ്ധ്യാ കേവലൈരിന്ദ്രിയൈരപി
യോഗിനഃ കര്മ കുര്വന്തി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാത്മശുദ്ധയേ॥൧൧॥
യുക്തഃ കര്മഫലം ത്യക്ത്വാ ശാന്തിമാപ്നോതി നൈഷ്ഠികീമ്
അയുക്തഃ കാമകാരേണ ഫലേ സക്തോ നിബധ്യതേ॥൧൨॥
സര്വകര്മാണി മനസാ സംന്യസ്യാസ്തേ സുഖം വശീ
നവദ്വാരേ പുരേ ദേഹീ നൈവ കുര്വന്ന കാരയന്॥൧൩॥
ന കര്തൃത്വം ന കര്മാണി ലോകസ്യ സൃജതി പ്രഭുഃ
ന കര്മഫലസംയോഗം സ്വഭാവസ്തു പ്രവര്തതേ॥൧൪॥
നാദത്തേ കസ്യചിത്പാപം ന ചൈവ സുകൃതം വിഭുഃ
അജ്ഞാനേനാവൃതം ജ്ഞാനം തേന മുഹ്യന്തി ജന്തവഃ॥൧൫॥
ജ്ഞാനേന തു തദജ്ഞാനം യേഷാം നാശിതമാത്മനഃ
തേഷാമാദിത്യവജ്ജ്ഞാനം പ്രകാശയതി തത്പരമ്॥൧൬॥
തദ്ബുദ്ധയസ്തദാത്മാനസ്തന്നിഷ്ഠാസ്തത്പരായണാഃ
ഗച്ഛന്ത്യപുനരാവൃത്തിം ജ്ഞാനനിര്ധൂതകല്മഷാഃ॥൧൭॥
വിദ്യാവിനയസംപന്നേ ബ്രാഹ്മണേ ഗവി ഹസ്തിനി
ശുനി ചൈവ ശ്വപാകേ ച പണ്ഡിതാഃ സമദര്ശിനഃ॥൧൮॥
ഇഹൈവ തൈര്ജിതഃ സര്ഗോ യേഷാം സാമ്യേ സ്ഥിതം മനഃ
നിര്ദോഷം ഹി സമം ബ്രഹ്മ തസ്മാദ്ബ്രഹ്മണി തേ സ്ഥിതാഃ॥൧൯॥
ന പ്രഹൃഷ്യേത്പ്രിയം പ്രാപ്യ നോദ്വിജേത്പ്രാപ്യ ചാപ്രിയമ്
സ്ഥിരബുദ്ധിരസംമൂഢോ ബ്രഹ്മവിദ്ബ്രഹ്മണി സ്ഥിതഃ॥൨൦॥
ബാഹ്യസ്പര്ശേഷ്വസക്താത്മാ വിന്ദത്യാത്മനി യത്സുഖമ്
സ ബ്രഹ്മയോഗയുക്താത്മാ സുഖമക്ഷയമശ്നുതേ॥൨൧॥
യേ ഹി സംസ്പര്ശജാ ഭോഗാ ദുഃഖയോനയ ഏവ തേ
ആദ്യന്തവന്തഃ കൌന്തേയ ന തേഷു രമതേ ബുധഃ॥൨൨॥
ശക്നോതീഹൈവ യഃ സോഢും പ്രാക്ശരീരവിമോക്ഷണാത്
കാമക്രോധോദ്ഭവം വേഗം സ യുക്തഃ സ സുഖീ നരഃ॥൨൩॥
യോഽന്തഃസുഖോഽന്തരാരാമസ്തഥാന്തര്ജ്യോതിരേവ യഃ
സ യോഗീ ബ്രഹ്മനിര്വാണം ബ്രഹ്മഭൂതോഽധിഗച്ഛതി॥൨൪॥
ലഭന്തേ ബ്രഹ്മനിര്വാണമൃഷയഃ ക്ഷീണകല്മഷാഃ
ഛിന്നദ്വൈധാ യതാത്മാനഃ സര്വഭൂതഹിതേ രതാഃ॥൨൫॥
കാമക്രോധവിയുക്താനാം യതീനാം യതചേതസാമ്
അഭിതോ ബ്രഹ്മനിര്വാണം വര്തതേ വിദിതാത്മനാമ്॥൨൬॥
സ്പര്ശാന്കൃത്വാ ബഹിര്ബാഹ്യാംശ്ചക്ഷുശ്ചൈവാന്തരേ ഭ്രുവോഃ
പ്രാണാപാനൌ സമൌ കൃത്വാ നാസാഭ്യന്തരചാരിണൌ॥൨൭॥
യതേന്ദ്രിയമനോബുദ്ധിര്മുനിര്മോക്ഷപരായണഃ
വിഗതേച്ഛാഭയക്രോധോ യഃ സദാ മുക്ത ഏവ സഃ॥൨൮॥
ഭോക്താരം യജ്ഞതപസാം സര്വലോകമഹേശ്വരമ്
സുഹൃദം സര്വഭൂതാനാം ജ്ഞാത്വാ മാം ശാന്തിമൃച്ഛതി॥൨൯॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ കര്മസംന്യാസയോഗോ നാമ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥൫॥

അധ്യായ ൬    ആത്മസംയമയോഗ
ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
അനാശ്രിതഃ കര്മഫലം കാര്യം കര്മ കരോതി യഃ
സ സംന്യാസീ ച യോഗീ ച ന നിരഗ്നിര്ന ചാക്രിയഃ॥൧॥
യം സംന്യാസമിതി പ്രാഹുര്യോഗം തം വിദ്ധി പാണ്ഡവ
ന ഹ്യസംന്യസ്തസംകല്പോ യോഗീ ഭവതി കശ്ചന॥൨॥
ആരുരുക്ഷോര്മുനേര്യോഗം കര്മ കാരണമുച്യതേ
യോഗാരൂഢസ്യ തസ്യൈവ ശമഃ കാരണമുച്യതേ॥൩॥
യദാ ഹി നേന്ദ്രിയാര്ഥേഷു ന കര്മസ്വനുഷജ്ജതേ
സര്വസംകല്പസംന്യാസീ യോഗാരൂഢസ്തദോച്യതേ॥൪॥
ഉദ്ധരേദാത്മനാത്മാനം നാത്മാനമവസാദയേത്
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ബന്ധുരാത്മൈവ രിപുരാത്മനഃ॥൫॥
ബന്ധുരാത്മാത്മനസ്തസ്യ യേനാത്മൈവാത്മനാ ജിതഃ
അനാത്മനസ്തു ശത്രുത്വേ വര്തേതാത്മൈവ ശത്രുവത്॥൬॥
ജിതാത്മനഃ പ്രശാന്തസ്യ പരമാത്മാ സമാഹിതഃ
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു തഥാ മാനാപമാനയോഃ॥൭॥
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനതൃപ്താത്മാ കൂടസ്ഥോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ
യുക്ത ഇത്യുച്യതേ യോഗീ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ॥൮॥
സുഹൃന്മിത്രാര്യുദാസീനമധ്യസ്ഥദ്വേഷ്യബന്ധുഷു
സാധുഷ്വപി ച പാപേഷു സമബുദ്ധിര്വിശിഷ്യതേ॥൯॥
യോഗീ യുഞ്ജീത സതതമാത്മാനം രഹസി സ്ഥിതഃ
ഏകാകീ യതചിത്താത്മാ നിരാശീരപരിഗ്രഹഃ॥൧൦॥
ശുചൌ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സ്ഥിരമാസനമാത്മനഃ
നാത്യുച്ഛ്രിതം നാതിനീചം ചൈലാജിനകുശോത്തരമ്॥൧൧॥
തത്രൈകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ യതചിത്തേന്ദ്രിയക്രിയാഃ
ഉപവിശ്യാസനേ യുഞ്ജ്യാദ്യോഗമാത്മവിശുദ്ധയേ॥൧൨॥
സമം കായശിരോഗ്രീവം ധാരയന്നചലം സ്ഥിരഃ
സംപ്രേക്ഷ്യ നാസികാഗ്രം സ്വം ദിശശ്ചാനവലോകയന്॥൧൩॥
പ്രശാന്താത്മാ വിഗതഭീര്ബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ സ്ഥിതഃ
മനഃ സംയമ്യ മച്ചിത്തോ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ॥൧൪॥
യുഞ്ജന്നേവം സദാത്മാനം യോഗീ നിയതമാനസഃ
ശാന്തിം നിര്വാണപരമാം മത്സംസ്ഥാമധിഗച്ഛതി॥൧൫॥
നാത്യശ്നതസ്തു യോഗോഽസ്തി ന ചൈകാന്തമനശ്നതഃ
ന ചാതിസ്വപ്നശീലസ്യ ജാഗ്രതോ നൈവ ചാര്ജുന॥൧൬॥
യുക്താഹാരവിഹാരസ്യ യുക്തചേഷ്ടസ്യ കര്മസു
യുക്തസ്വപ്നാവബോധസ്യ യോഗോ ഭവതി ദുഃഖഹാ॥൧൭॥
യദാ വിനിയതം ചിത്തമാത്മന്യേവാവതിഷ്ഠതേ
നിഃസ്പൃഹഃ സര്വകാമേഭ്യോ യുക്ത ഇത്യുച്യതേ തദാ॥൧൮॥
യഥാ ദീപോ നിവാതസ്ഥോ നേങ്ഗതേ സോപമാ സ്മൃതാ
യോഗിനോ യതചിത്തസ്യ യുഞ്ജതോ യോഗമാത്മനഃ॥൧൯॥
യത്രോപരമതേ ചിത്തം നിരുദ്ധം യോഗസേവയാ
യത്ര ചൈവാത്മനാത്മാനം പശ്യന്നാത്മനി തുഷ്യതി॥൨൦॥
സുഖമാത്യന്തികം യത്തദ്ബുദ്ധിഗ്രാഹ്യമതീന്ദ്രിയമ്
വേത്തി യത്ര ന ചൈവായം സ്ഥിതശ്ചലതി തത്ത്വതഃ॥൨൧॥
യം ലബ്ധ്വാ ചാപരം ലാഭം മന്യതേ നാധികം തതഃ
യസ്മിന്സ്ഥിതോ ന ദുഃഖേന ഗുരുണാപി വിചാല്യതേ॥൨൨॥
തം വിദ്യാദ്ദുഃഖസംയോഗവിയോഗം യോഗസംജ്ഞിതമ്
സ നിശ്ചയേന യോക്തവ്യോ യോഗോഽനിര്വിണ്ണചേതസാ॥൨൩॥
സംകല്പപ്രഭവാന്കാമാംസ്ത്യക്ത്വാ സര്വാനശേഷതഃ
മനസൈവേന്ദ്രിയഗ്രാമം വിനിയമ്യ സമന്തതഃ॥൨൪॥
ശനൈഃ ശനൈരുപരമേദ്ബുദ്ധ്യാ ധൃതിഗൃഹീതയാ
ആത്മസംസ്ഥം മനഃ കൃത്വാ ന കിംചിദപി ചിന്തയേത്॥൨൫॥
യതോ യതോ നിശ്ചരതി മനശ്ചഞ്ചലമസ്ഥിരമ്
തതസ്തതോ നിയമ്യൈതദാത്മന്യേവ വശം നയേത്॥൨൬॥
പ്രശാന്തമനസം ഹ്യേനം യോഗിനം സുഖമുത്തമമ്
ഉപൈതി ശാന്തരജസം ബ്രഹ്മഭൂതമകല്മഷമ്॥൨൭॥
യുഞ്ജന്നേവം സദാത്മാനം യോഗീ വിഗതകല്മഷഃ
സുഖേന ബ്രഹ്മസംസ്പര്ശമത്യന്തം സുഖമശ്നുതേ॥൨൮॥
സര്വഭൂതസ്ഥമാത്മാനം സര്വഭൂതാനി ചാത്മനി
ഈക്ഷതേ യോഗയുക്താത്മാ സര്വത്ര സമദര്ശനഃ॥൨൯॥
യോ മാം പശ്യതി സര്വത്ര സര്വം ച മയി പശ്യതി
തസ്യാഹം ന പ്രണശ്യാമി സ ച മേ ന പ്രണശ്യതി॥൩൦॥
സര്വഭൂതസ്ഥിതം യോ മാം ഭജത്യേകത്വമാസ്ഥിതഃ
സര്വഥാ വര്തമാനോഽപി സ യോഗീ മയി വര്തതേ॥൩൧॥
ആത്മൌപമ്യേന സര്വത്ര സമം പശ്യതി യോഽര്ജുന
സുഖം വാ യദി വാ ദുഃഖം സ യോഗീ പരമോ മതഃ॥൩൨॥
അര്ജുന ഉവാച।
യോഽയം യോഗസ്ത്വയാ പ്രോക്തഃ സാമ്യേന മധുസൂദന
ഏതസ്യാഹം ന പശ്യാമി ചഞ്ചലത്വാത്സ്ഥിതിം സ്ഥിരാമ്॥൩൩॥
ചഞ്ചലം ഹി മനഃ കൃഷ്ണ പ്രമാഥി ബലവദ്ദൃഢമ്
തസ്യാഹം നിഗ്രഹം മന്യേ വായോരിവ സുദുഷ്കരമ്॥൩൪॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
അസംശയം മഹാബാഹോ മനോ ദുര്നിഗ്രഹം ചലമ്
അഭ്യാസേന തു കൌന്തേയ വൈരാഗ്യേണ ച ഗൃഹ്യതേ॥൩൫॥
അസംയതാത്മനാ യോഗോ ദുഷ്പ്രാപ ഇതി മേ മതിഃ
വശ്യാത്മനാ തു യതതാ ശക്യോഽവാപ്തുമുപായതഃ॥൩൬॥
അര്ജുന ഉവാച।
അയതിഃ ശ്രദ്ധയോപേതോ യോഗാച്ചലിതമാനസഃ
അപ്രാപ്യ യോഗസംസിദ്ധിം കാം ഗതിം കൃഷ്ണ ഗച്ഛതി॥൩൭॥
കച്ചിന്നോഭയവിഭ്രഷ്ടശ്ഛിന്നാഭ്രമിവ നശ്യതി
അപ്രതിഷ്ഠോ മഹാബാഹോ വിമൂഢോ ബ്രഹ്മണഃ പഥി॥൩൮॥
ഏതന്മേ സംശയം കൃഷ്ണ ഛേത്തുമര്ഹസ്യശേഷതഃ
ത്വദന്യഃ സംശയസ്യാസ്യ ഛേത്താ ന ഹ്യുപപദ്യതേ॥൩൯॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
പാര്ഥ നൈവേഹ നാമുത്ര വിനാശസ്തസ്യ വിദ്യതേ
ന ഹി കല്യാണകൃത്കശ്ചിദ്ദുര്ഗതിം താത ഗച്ഛതി॥൪൦॥
പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാം ലോകാനുഷിത്വാ ശാശ്വതീഃ സമാഃ
ശുചീനാം ശ്രീമതാം ഗേഹേ യോഗഭ്രഷ്ടോഽഭിജായതേ॥൪൧॥
അഥവാ യോഗിനാമേവ കുലേ ഭവതി ധീമതാമ്
ഏതദ്ധി ദുര്ലഭതരം ലോകേ ജന്മ യദീദൃശമ്॥൪൨॥
തത്ര തം ബുദ്ധിസംയോഗം ലഭതേ പൌര്വദേഹികമ്
യതതേ ച തതോ ഭൂയഃ സംസിദ്ധൌ കുരുനന്ദന॥൪൩॥
പൂര്വാഭ്യാസേന തേനൈവ ഹ്രിയതേ ഹ്യവശോഽപി സഃ
ജിജ്ഞാസുരപി യോഗസ്യ ശബ്ദബ്രഹ്മാതിവര്തതേ॥൪൪॥
പ്രയത്നാദ്യതമാനസ്തു യോഗീ സംശുദ്ധകില്ബിഷഃ
അനേകജന്മസംസിദ്ധസ്തതോ യാതി പരാം ഗതിമ്॥൪൫॥
തപസ്വിഭ്യോഽധികോ യോഗീ ജ്ഞാനിഭ്യോഽപി മതോഽധികഃ
കര്മിഭ്യശ്ചാധികോ യോഗീ തസ്മാദ്യോഗീ ഭവാര്ജുന॥൪൬॥
യോഗിനാമപി സര്വേഷാം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ
ശ്രദ്ധാവാന്ഭജതേ യോ മാം സ മേ യുക്തതമോ മതഃ॥൪൭॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ആത്മസംയമയോഗോ നാമ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥൬॥

അധ്യായ ൭    ജ്ഞാനവിജ്ഞാനയോഗ
സപ്തമോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
മയ്യാസക്തമനാഃ പാര്ഥ യോഗം യുഞ്ജന്മദാശ്രയഃ
അസംശയം സമഗ്രം മാം യഥാ ജ്ഞാസ്യസി തച്ഛൃണു॥൧॥
ജ്ഞാനം തേഽഹം സവിജ്ഞാനമിദം വക്ഷ്യാമ്യശേഷതഃ
യജ്ജ്ഞാത്വാ നേഹ ഭൂയോഽന്യജ്ജ്ഞാതവ്യമവശിഷ്യതേ॥൨॥
മനുഷ്യാണാം സഹസ്രേഷു കശ്ചിദ്യതതി സിദ്ധയേ
യതതാമപി സിദ്ധാനാം കശ്ചിന്മാം വേത്തി തത്ത്വതഃ॥൩॥
ഭൂമിരാപോഽനലോ വായുഃ ഖം മനോ ബുദ്ധിരേവ ച
അഹംകാര ഇതീയം മേ ഭിന്നാ പ്രകൃതിരഷ്ടധാ॥൪॥
അപരേയമിതസ്ത്വന്യാം പ്രകൃതിം വിദ്ധി മേ പരാമ്
ജീവഭൂതാം മഹാബാഹോ യയേദം ധാര്യതേ ജഗത്॥൫॥
ഏതദ്യോനീനി ഭൂതാനി സര്വാണീത്യുപധാരയ
അഹം കൃത്സ്നസ്യ ജഗതഃ പ്രഭവഃ പ്രലയസ്തഥാ॥൬॥
മത്തഃ പരതരം നാന്യത്കിംചിദസ്തി ധനംജയ
മയി സര്വമിദം പ്രോതം സൂത്രേ മണിഗണാ ഇവ॥൭॥
രസോഽഹമപ്സു കൌന്തേയ പ്രഭാസ്മി ശശിസൂര്യയോഃ
പ്രണവഃ സര്വവേദേഷു ശബ്ദഃ ഖേ പൌരുഷം നൃഷു॥൮॥
പുണ്യോ ഗന്ധഃ പൃഥിവ്യാം ച തേജശ്ചാസ്മി വിഭാവസൌ
ജീവനം സര്വഭൂതേഷു തപശ്ചാസ്മി തപസ്വിഷു॥൯॥
ബീജം മാം സര്വഭൂതാനാം വിദ്ധി പാര്ഥ സനാതനമ്
ബുദ്ധിര്ബുദ്ധിമതാമസ്മി തേജസ്തേജസ്വിനാമഹമ്॥൧൦॥
ബലം ബലവതാം ചാഹം കാമരാഗവിവര്ജിതമ്
ധര്മാവിരുദ്ധോ ഭൂതേഷു കാമോഽസ്മി ഭരതര്ഷഭ॥൧൧॥
യേ ചൈവ സാത്ത്വികാ ഭാവാ രാജസാസ്താമസാശ്ച യേ
മത്ത ഏവേതി താന്വിദ്ധി ന ത്വഹം തേഷു തേ മയി॥൧൨॥
ത്രിഭിര്ഗുണമയൈര്ഭാവൈരേഭിഃ സര്വമിദം ജഗത്
മോഹിതം നാഭിജാനാതി മാമേഭ്യഃ പരമവ്യയമ്॥൧൩॥
ദൈവീ ഹ്യേഷാ ഗുണമയീ മമ മായാ ദുരത്യയാ
മാമേവ യേ പ്രപദ്യന്തേ മായാമേതാം തരന്തി തേ॥൧൪॥
ന മാം ദുഷ്കൃതിനോ മൂഢാഃ പ്രപദ്യന്തേ നരാധമാഃ
മായയാപഹൃതജ്ഞാനാ ആസുരം ഭാവമാശ്രിതാഃ॥൧൫॥
ചതുര്വിധാ ഭജന്തേ മാം ജനാഃ സുകൃതിനോഽര്ജുന
ആര്തോ ജിജ്ഞാസുരര്ഥാര്ഥീ ജ്ഞാനീ ച ഭരതര്ഷഭ॥൧൬॥
തേഷാം ജ്ഞാനീ നിത്യയുക്ത ഏകഭക്തിര്വിശിഷ്യതേ
പ്രിയോ ഹി ജ്ഞാനിനോഽത്യര്ഥമഹം സ ച മമ പ്രിയഃ॥൧൭॥
ഉദാരാഃ സര്വ ഏവൈതേ ജ്ഞാനീ ത്വാത്മൈവ മേ മതമ്
ആസ്ഥിതഃ സ ഹി യുക്താത്മാ മാമേവാനുത്തമാം ഗതിമ്॥൧൮॥
ബഹൂനാം ജന്മനാമന്തേ ജ്ഞാനവാന്മാം പ്രപദ്യതേ
വാസുദേവഃ സര്വമിതി സ മഹാത്മാ സുദുര്ലഭഃ॥൧൯॥
കാമൈസ്തൈസ്തൈര്ഹൃതജ്ഞാനാഃ പ്രപദ്യന്തേഽന്യദേവതാഃ
തം തം നിയമമാസ്ഥായ പ്രകൃത്യാ നിയതാഃ സ്വയാ॥൨൦॥
യോ യോ യാം യാം തനും ഭക്തഃ ശ്രദ്ധയാര്ചിതുമിച്ഛതി
തസ്യ തസ്യാചലാം ശ്രദ്ധാം താമേവ വിദധാമ്യഹമ്॥൨൧॥
സ തയാ ശ്രദ്ധയാ യുക്തസ്തസ്യാരാധനമീഹതേ
ലഭതേ ച തതഃ കാമാന്മയൈവ വിഹിതാന്ഹി താന്॥൨൨॥
അന്തവത്തു ഫലം തേഷാം തദ്ഭവത്യല്പമേധസാമ്
ദേവാന്ദേവയജോ യാന്തി മദ്ഭക്താ യാന്തി മാമപി॥൨൩॥
അവ്യക്തം വ്യക്തിമാപന്നം മന്യന്തേ മാമബുദ്ധയഃ
പരം ഭാവമജാനന്തോ മമാവ്യയമനുത്തമമ്॥൨൪॥
നാഹം പ്രകാശഃ സര്വസ്യ യോഗമായാസമാവൃതഃ
മൂഢോഽയം നാഭിജാനാതി ലോകോ മാമജമവ്യയമ്॥൨൫॥
വേദാഹം സമതീതാനി വര്തമാനാനി ചാര്ജുന
ഭവിഷ്യാണി ച ഭൂതാനി മാം തു വേദ ന കശ്ചന॥൨൬॥
ഇച്ഛാദ്വേഷസമുത്ഥേന ദ്വന്ദ്വമോഹേന ഭാരത
സര്വഭൂതാനി സംമോഹം സര്ഗേ യാന്തി പരംതപ॥൨൭॥
യേഷാം ത്വന്തഗതം പാപം ജനാനാം പുണ്യകര്മണാമ്
തേ ദ്വന്ദ്വമോഹനിര്മുക്താ ഭജന്തേ മാം ദൃഢവ്രതാഃ॥൨൮॥
ജരാമരണമോക്ഷായ മാമാശ്രിത്യ യതന്തി യേ
തേ ബ്രഹ്മ തദ്വിദുഃ കൃത്സ്നമധ്യാത്മം കര്മ ചാഖിലമ്॥൨൯॥
സാധിഭൂതാധിദൈവം മാം സാധിയജ്ഞം ച യേ വിദുഃ
പ്രയാണകാലേഽപി ച മാം തേ വിദുര്യുക്തചേതസഃ॥൩൦॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനയോഗോ നാമ സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥൭॥

അധ്യായ ൮    അക്ഷരബ്രഹ്മയോഗ
അഷ്ടമോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
കിം തദ്ബ്രഹ്മ കിമധ്യാത്മം കിം കര്മ പുരുഷോത്തമ
അധിഭൂതം ച കിം പ്രോക്തമധിദൈവം കിമുച്യതേ॥൧॥
അധിയജ്ഞഃ കഥം കോഽത്ര ദേഹേഽസ്മിന്മധുസൂദന
പ്രയാണകാലേ ച കഥം ജ്ഞേയോഽസി നിയതാത്മഭിഃ॥൨॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
അക്ഷരം ബ്രഹ്മ പരമം സ്വഭാവോഽധ്യാത്മമുച്യതേ
ഭൂതഭാവോദ്ഭവകരോ വിസര്ഗഃ കര്മസംജ്ഞിതഃ॥൩॥
അധിഭൂതം ക്ഷരോ ഭാവഃ പുരുഷശ്ചാധിദൈവതമ്
അധിയജ്ഞോഽഹമേവാത്ര ദേഹേ ദേഹഭൃതാം വര॥൪॥
അന്തകാലേ ച മാമേവ സ്മരന്മുക്ത്വാ കലേവരമ്
യഃ പ്രയാതി സ മദ്ഭാവം യാതി നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ॥൫॥
യം യം വാപി സ്മരന്ഭാവം ത്യജത്യന്തേ കലേവരമ്
തം തമേവൈതി കൌന്തേയ സദാ തദ്ഭാവഭാവിതഃ॥൬॥
തസ്മാത്സര്വേഷു കാലേഷു മാമനുസ്മര യുധ്യ ച
മയ്യര്പിതമനോബുദ്ധിര്മാമേവൈഷ്യസ്യസംശയമ്॥൭॥
അഭ്യാസയോഗയുക്തേന ചേതസാ നാന്യഗാമിനാ
പരമം പുരുഷം ദിവ്യം യാതി പാര്ഥാനുചിന്തയന്॥൮॥
കവിം പുരാണമനുശാസിതാരമണോരണീയംസമനുസ്മരേദ്യഃ
സര്വസ്യ ധാതാരമചിന്ത്യരൂപമാദിത്യവര്ണം തമസഃ പരസ്താത്॥൯॥
പ്രയാണകാലേ മനസാചലേന ഭക്ത്യാ യുക്തോ യോഗബലേന ചൈവ
ഭ്രുവോര്മധ്യേ പ്രാണമാവേശ്യ സമ്യക്സ തം പരം പുരുഷമുപൈതി ദിവ്യമ്॥൧൦॥
യദക്ഷരം വേദവിദോ വദന്തി വിശന്തി യദ്യതയോ വീതരാഗാഃ
യദിച്ഛന്തോ ബ്രഹ്മചര്യം ചരന്തി തത്തേ പദം സംഗ്രഹേണ പ്രവക്ഷ്യേ॥൧൧॥
സര്വദ്വാരാണി സംയമ്യ മനോ ഹൃദി നിരുധ്യ ച
മൂര്ധ്ന്യാധായാത്മനഃ പ്രാണമാസ്ഥിതോ യോഗധാരണാമ്॥൧൨॥
ഓമിത്യേകാക്ഷരം ബ്രഹ്മ വ്യാഹരന്മാമനുസ്മരന്
യഃ പ്രയാതി ത്യജന്ദേഹം സ യാതി പരമാം ഗതിമ്॥൧൩॥
അനന്യചേതാഃ സതതം യോ മാം സ്മരതി നിത്യശഃ
തസ്യാഹം സുലഭഃ പാര്ഥ നിത്യയുക്തസ്യ യോഗിനഃ॥൧൪॥
മാമുപേത്യ പുനര്ജന്മ ദുഃഖാലയമശാശ്വതമ്
നാപ്നുവന്തി മഹാത്മാനഃ സംസിദ്ധിം പരമാം ഗതാഃ॥൧൫॥
ആബ്രഹ്മഭുവനാല്ലോകാഃ പുനരാവര്തിനോഽര്ജുന
മാമുപേത്യ തു കൌന്തേയ പുനര്ജന്മ ന വിദ്യതേ॥൧൬॥
സഹസ്രയുഗപര്യന്തമഹര്യദ്ബ്രഹ്മണോ വിദുഃ
രാത്രിം യുഗസഹസ്രാന്താം തേഽഹോരാത്രവിദോ ജനാഃ॥൧൭॥
അവ്യക്താദ്വ്യക്തയഃ സര്വാഃ പ്രഭവന്ത്യഹരാഗമേ
രാത്ര്യാഗമേ പ്രലീയന്തേ തത്രൈവാവ്യക്തസംജ്ഞകേ॥൧൮॥
ഭൂതഗ്രാമഃ സ ഏവായം ഭൂത്വാ ഭൂത്വാ പ്രലീയതേ
രാത്ര്യാഗമേഽവശഃ പാര്ഥ പ്രഭവത്യഹരാഗമേ॥൧൯॥
പരസ്തസ്മാത്തു ഭാവോഽന്യോഽവ്യക്തോഽവ്യക്താത്സനാതനഃ
യഃ സ സര്വേഷു ഭൂതേഷു നശ്യത്സു ന വിനശ്യതി॥൨൦॥
അവ്യക്തോഽക്ഷര ഇത്യുക്തസ്തമാഹുഃ പരമാം ഗതിമ്
യം പ്രാപ്യ ന നിവര്തന്തേ തദ്ധാമ പരമം മമ॥൨൧॥
പുരുഷഃ സ പരഃ പാര്ഥ ഭക്ത്യാ ലഭ്യസ്ത്വനന്യയാ
യസ്യാന്തഃസ്ഥാനി ഭൂതാനി യേന സര്വമിദം തതമ്॥൨൨॥
യത്ര കാലേ ത്വനാവൃത്തിമാവൃത്തിം ചൈവ യോഗിനഃ
പ്രയാതാ യാന്തി തം കാലം വക്ഷ്യാമി ഭരതര്ഷഭ॥൨൩॥
അഗ്നിര്ജോതിരഹഃ ശുക്ലഃ ഷണ്മാസാ ഉത്തരായണമ്
തത്ര പ്രയാതാ ഗച്ഛന്തി ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിദോ ജനാഃ॥൨൪॥
ധൂമോ രാത്രിസ്തഥാ കൃഷ്ണഃ ഷണ്മാസാ ദക്ഷിണായനമ്
തത്ര ചാന്ദ്രമസം ജ്യോതിര്യോഗീ പ്രാപ്യ നിവര്തതേ॥൨൫॥
ശുക്ലകൃഷ്ണേ ഗതീ ഹ്യേതേ ജഗതഃ ശാശ്വതേ മതേ
ഏകയാ യാത്യനാവൃത്തിമന്യയാവര്തതേ പുനഃ॥൨൬॥
നൈതേ സൃതീ പാര്ഥ ജാനന്യോഗീ മുഹ്യതി കശ്ചന
തസ്മാത്സര്വേഷു കാലേഷു യോഗയുക്തോ ഭവാര്ജുന॥൨൭॥
വേദേഷു യജ്ഞേഷു തപഃസു ചൈവ ദാനേഷു യത്പുണ്യഫലം പ്രദിഷ്ടമ്
അത്യേതി തത്സര്വമിദം വിദിത്വായോഗീ പരം സ്ഥാനമുപൈതി ചാദ്യമ്॥൨൮॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ അക്ഷരബ്രഹ്മയോഗോ നാമാഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥൮॥

അധ്യായ ൯    രാജവിദ്യാരാജഗുഹ്യയോഗ
നവമോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഇദം തു തേ ഗുഹ്യതമം പ്രവക്ഷ്യാമ്യനസൂയവേ
ജ്ഞാനം വിജ്ഞാനസഹിതം യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത്॥൧॥
രാജവിദ്യാ രാജഗുഹ്യം പവിത്രമിദമുത്തമമ്
പ്രത്യക്ഷാവഗമം ധര്മ്യം സുസുഖം കര്തുമവ്യയമ്॥൨॥
അശ്രദ്ദധാനാഃ പുരുഷാ ധര്മസ്യാസ്യ പരംതപ
അപ്രാപ്യ മാം നിവര്തന്തേ മൃത്യുസംസാരവര്ത്മനി॥൩॥
മയാ തതമിദം സര്വം ജഗദവ്യക്തമൂര്തിനാ
മത്സ്ഥാനി സര്വഭൂതാനി ന ചാഹം തേഷ്വവസ്ഥിതഃ॥൪॥
ന ച മത്സ്ഥാനി ഭൂതാനി പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരമ്
ഭൂതഭൃന്ന ച ഭൂതസ്ഥോ മമാത്മാ ഭൂതഭാവനഃ॥൫॥
യഥാകാശസ്ഥിതോ നിത്യം വായുഃ സര്വത്രഗോ മഹാന്
തഥാ സര്വാണി ഭൂതാനി മത്സ്ഥാനീത്യുപധാരയ॥൬॥
സര്വഭൂതാനി കൌന്തേയ പ്രകൃതിം യാന്തി മാമികാമ്
കല്പക്ഷയേ പുനസ്താനി കല്പാദൌ വിസൃജാമ്യഹമ്॥൭॥
പ്രകൃതിം സ്വാമവഷ്ടഭ്യ വിസൃജാമി പുനഃ പുനഃ
ഭൂതഗ്രാമമിമം കൃത്സ്നമവശം പ്രകൃതേര്വശാത്॥൮॥
ന ച മാം താനി കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനംജയ
ഉദാസീനവദാസീനമസക്തം തേഷു കര്മസു॥൯॥
മയാധ്യക്ഷേണ പ്രകൃതിഃ സൂയതേ സചരാചരമ്
ഹേതുനാനേന കൌന്തേയ ജഗദ്വിപരിവര്തതേ॥൧൦॥
അവജാനന്തി മാം മൂഢാ മാനുഷീം തനുമാശ്രിതമ്
പരം ഭാവമജാനന്തോ മമ ഭൂതമഹേശ്വരമ്॥൧൧॥
മോഘാശാ മോഘകര്മാണോ മോഘജ്ഞാനാ വിചേതസഃ
രാക്ഷസീമാസുരീം ചൈവ പ്രകൃതിം മോഹിനീം ശ്രിതാഃ॥൧൨॥
മഹാത്മാനസ്തു മാം പാര്ഥ ദൈവീം പ്രകൃതിമാശ്രിതാഃ
ഭജന്ത്യനന്യമനസോ ജ്ഞാത്വാ ഭൂതാദിമവ്യയമ്॥൧൩॥
സതതം കീര്തയന്തോ മാം യതന്തശ്ച ദൃഢവ്രതാഃ
നമസ്യന്തശ്ച മാം ഭക്ത്യാ നിത്യയുക്താ ഉപാസതേ॥൧൪॥
ജ്ഞാനയജ്ഞേന ചാപ്യന്യേ യജന്തോ മാമുപാസതേ
ഏകത്വേന പൃഥക്ത്വേന ബഹുധാ വിശ്വതോമുഖമ്॥൧൫॥
അഹം ക്രതുരഹം യജ്ഞഃ സ്വധാഹമഹമൌഷധമ്
മന്ത്രോഽഹമഹമേവാജ്യമഹമഗ്നിരഹം ഹുതമ്॥൧൬॥
പിതാഹമസ്യ ജഗതോ മാതാ ധാതാ പിതാമഹഃ
വേദ്യം പവിത്രമോംകാര ഋക്സാമ യജുരേവ ച॥൧൭॥
ഗതിര്ഭര്താ പ്രഭുഃ സാക്ഷീ നിവാസഃ ശരണം സുഹൃത്
പ്രഭവഃ പ്രലയഃ സ്ഥാനം നിധാനം ബീജമവ്യയമ്॥൧൮॥
തപാമ്യഹമഹം വര്ഷം നിഗൃഹ്ണാമ്യുത്സൃജാമി ച
അമൃതം ചൈവ മൃത്യുശ്ച സദസച്ചാഹമര്ജുന॥൧൯॥
ത്രൈവിദ്യാ മാം സോമപാഃ പൂതപാപാ യജ്ഞൈരിഷ്ട്വാ സ്വര്ഗതിം പ്രാര്ഥയന്തേ
തേ പുണ്യമാസാദ്യ സുരേന്ദ്രലോകമശ്നന്തി ദിവ്യാന്ദിവി ദേവഭോഗാന്॥൨൦॥
തേ തം ഭുക്ത്വാ സ്വര്ഗലോകം വിശാലം ക്ഷീണേ പുണ്യേ മര്ത്യലോകം വിശന്തി
ഏവം ത്രയീധര്മമനുപ്രപന്നാ ഗതാഗതം കാമകാമാ ലഭന്തേ॥൨൧॥
അനന്യാശ്ചിന്തയന്തോ മാം യേ ജനാഃ പര്യുപാസതേ
ഏഷാം നിത്യാഭിയുക്താനാം യോഗക്ഷേമം വഹാമ്യഹമ്॥൨൨॥
യേഽപ്യന്യദേവതാ ഭക്താ യജന്തേ ശ്രദ്ധയാന്വിതാഃ
തേഽപി മാമേവ കൌന്തേയ യജന്ത്യവിധിപൂര്വകമ്॥൨൩॥
അഹം ഹി സര്വയജ്ഞാനാം ഭോക്താ ച പ്രഭുരേവ ച
ന തു മാമഭിജാനന്തി തത്ത്വേനാതശ്ച്യവന്തി തേ॥൨൪॥
യാന്തി ദേവവ്രതാ ദേവാന്പിതൄന്യാന്തി പിതൃവ്രതാഃ
ഭൂതാനി യാന്തി ഭൂതേജ്യാ യാന്തി മദ്യാജിനോഽപി മാമ്॥൨൫॥
പത്രം പുഷ്പം ഫലം തോയം യോ മേ ഭക്ത്യാ പ്രയച്ഛതി
തദഹം ഭക്ത്യുപഹൃതമശ്നാമി പ്രയതാത്മനഃ॥൨൬॥
യത്കരോഷി യദശ്നാസി യജ്ജുഹോഷി ദദാസി യത്
യത്തപസ്യസി കൌന്തേയ തത്കുരുഷ്വ മദര്പണമ്॥൨൭॥
ശുഭാശുഭഫലൈരേവം മോക്ഷ്യസേ കര്മബന്ധനൈഃ
സംന്യാസയോഗയുക്താത്മാ വിമുക്തോ മാമുപൈഷ്യസി॥൨൮॥
സമോഽഹം സര്വഭൂതേഷു ന മേ ദ്വേഷ്യോഽസ്തി ന പ്രിയഃ
യേ ഭജന്തി തു മാം ഭക്ത്യാ മയി തേ തേഷു ചാപ്യഹമ്॥൨൯॥
അപി ചേത്സുദുരാചാരോ ഭജതേ മാമനന്യഭാക്
സാധുരേവ സ മന്തവ്യഃ സമ്യഗ്വ്യവസിതോ ഹി സഃ॥൩൦॥
ക്ഷിപ്രം ഭവതി ധര്മാത്മാ ശശ്വച്ഛാന്തിം നിഗച്ഛതി
കൌന്തേയ പ്രതിജാനീഹി ന മേ ഭക്തഃ പ്രണശ്യതി॥൩൧॥
മാം ഹി പാര്ഥ വ്യപാശ്രിത്യ യേഽപി സ്യുഃ പാപയോനയഃ
സ്ത്രിയോ വൈശ്യാസ്തഥാ ശൂദ്രാസ്തേഽപി യാന്തി പരാം ഗതിമ്॥൩൨॥
കിം പുനര്ബ്രാഹ്മണാഃ പുണ്യാ ഭക്താ രാജര്ഷയസ്തഥാ
അനിത്യമസുഖം ലോകമിമം പ്രാപ്യ ഭജസ്വ മാമ്॥൩൩॥
മന്മനാ ഭവ മദ്ഭക്തോ മദ്യാജീ മാം നമസ്കുരു
മാമേവൈഷ്യസി യുക്ത്വൈവമാത്മാനം മത്പരായണഃ॥൩൪॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ രാജവിദ്യാരാജഗുഹ്യയോഗോ നാമ നവമോഽധ്യായഃ ॥൯॥

അധ്യായ ൧൦    വിഭൂതിയോഗ
ദശമോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഭൂയ ഏവ മഹാബാഹോ ശൃണു മേ പരമം വചഃ
യത്തേഽഹം പ്രീയമാണായ വക്ഷ്യാമി ഹിതകാമ്യയാ॥൧॥
ന മേ വിദുഃ സുരഗണാഃ പ്രഭവം ന മഹര്ഷയഃ
അഹമാദിര്ഹി ദേവാനാം മഹര്ഷീണാം ച സര്വശഃ॥൨॥
യോ മാമജമനാദിം ച വേത്തി ലോകമഹേശ്വരമ്
അസംമൂഢഃ സ മര്ത്യേഷു സര്വപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥൩॥
ബുദ്ധിര്ജ്ഞാനമസംമോഹഃ ക്ഷമാ സത്യം ദമഃ ശമഃ
സുഖം ദുഃഖം ഭവോഽഭാവോ ഭയം ചാഭയമേവ ച॥൪॥
അഹിംസാ സമതാ തുഷ്ടിസ്തപോ ദാനം യശോഽയശഃ
ഭവന്തി ഭാവാ ഭൂതാനാം മത്ത ഏവ പൃഥഗ്വിധാഃ॥൫॥
മഹര്ഷയഃ സപ്ത പൂര്വേ ചത്വാരോ മനവസ്തഥാ
മദ്ഭാവാ മാനസാ ജാതാ യേഷാം ലോക ഇമാഃ പ്രജാഃ॥൬॥
ഏതാം വിഭൂതിം യോഗം ച മമ യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ
സോഽവികമ്പേന യോഗേന യുജ്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥൭॥
അഹം സര്വസ്യ പ്രഭവോ മത്തഃ സര്വം പ്രവര്തതേ
ഇതി മത്വാ ഭജന്തേ മാം ബുധാ ഭാവസമന്വിതാഃ॥൮॥
മച്ചിത്താ മദ്ഗതപ്രാണാ ബോധയന്തഃ പരസ്പരമ്
കഥയന്തശ്ച മാം നിത്യം തുഷ്യന്തി ച രമന്തി ച॥൯॥
തേഷാം സതതയുക്താനാം ഭജതാം പ്രീതിപൂര്വകമ്
ദദാമി ബുദ്ധിയോഗം തം യേന മാമുപയാന്തി തേ॥൧൦॥
തേഷാമേവാനുകമ്പാര്ഥമഹമജ്ഞാനജം തമഃ
നാശയാമ്യാത്മഭാവസ്ഥോ ജ്ഞാനദീപേന ഭാസ്വതാ॥൧൧॥
അര്ജുന ഉവാച।
പരം ബ്രഹ്മ പരം ധാമ പവിത്രം പരമം ഭവാന്
പുരുഷം ശാശ്വതം ദിവ്യമാദിദേവമജം വിഭുമ്॥൧൨॥
ആഹുസ്ത്വാമൃഷയഃ സര്വേ ദേവര്ഷിര്നാരദസ്തഥാ
അസിതോ ദേവലോ വ്യാസഃ സ്വയം ചൈവ ബ്രവീഷി മേ॥൧൩॥
സര്വമേതദൃതം മന്യേ യന്മാം വദസി കേശവ
ന ഹി തേ ഭഗവന്വ്യക്തിം വിദുര്ദേവാ ന ദാനവാഃ॥൧൪॥
സ്വയമേവാത്മനാത്മാനം വേത്ഥ ത്വം പുരുഷോത്തമ
ഭൂതഭാവന ഭൂതേശ ദേവദേവ ജഗത്പതേ॥൧൫॥
വക്തുമര്ഹസ്യശേഷേണ ദിവ്യാ ഹ്യാത്മവിഭൂതയഃ
യാഭിര്വിഭൂതിഭിര്ലോകാനിമാംസ്ത്വം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠസി॥൧൬॥
കഥം വിദ്യാമഹം യോഗിംസ്ത്വാം സദാ പരിചിന്തയന്
കേഷു കേഷു ച ഭാവേഷു ചിന്ത്യോഽസി ഭഗവന്മയാ॥൧൭॥
വിസ്തരേണാത്മനോ യോഗം വിഭൂതിം ച ജനാര്ദന
ഭൂയഃ കഥയ തൃപ്തിര്ഹി ശൃണ്വതോ നാസ്തി മേഽമൃതമ്॥൧൮॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ദിവ്യാ ഹ്യാത്മവിഭൂതയഃ
പ്രാധാന്യതഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ നാസ്ത്യന്തോ വിസ്തരസ്യ മേ॥൧൯॥
അഹമാത്മാ ഗുഡാകേശ സര്വഭൂതാശയസ്ഥിതഃ
അഹമാദിശ്ച മധ്യം ച ഭൂതാനാമന്ത ഏവ ച॥൨൦॥
ആദിത്യാനാമഹം വിഷ്ണുര്ജ്യോതിഷാം രവിരംശുമാന്
മരീചിര്മരുതാമസ്മി നക്ഷത്രാണാമഹം ശശീ॥൨൧॥
വേദാനാം സാമവേദോഽസ്മി ദേവാനാമസ്മി വാസവഃ
ഇന്ദ്രിയാണാം മനശ്ചാസ്മി ഭൂതാനാമസ്മി ചേതനാ॥൨൨॥
രുദ്രാണാം ശംകരശ്ചാസ്മി വിത്തേശോ യക്ഷരക്ഷസാമ്
വസൂനാം പാവകശ്ചാസ്മി മേരുഃ ശിഖരിണാമഹമ്॥൨൩॥
പുരോധസാം ച മുഖ്യം മാം വിദ്ധി പാര്ഥ ബൃഹസ്പതിമ്
സേനാനീനാമഹം സ്കന്ദഃ സരസാമസ്മി സാഗരഃ॥൨൪॥
മഹര്ഷീണാം ഭൃഗുരഹം ഗിരാമസ്മ്യേകമക്ഷരമ്
യജ്ഞാനാം ജപയജ്ഞോഽസ്മി സ്ഥാവരാണാം ഹിമാലയഃ॥൨൫॥
അശ്വത്ഥഃ സര്വവൃക്ഷാണാം ദേവര്ഷീണാം ച നാരദഃ
ഗന്ധര്വാണാം ചിത്രരഥഃ സിദ്ധാനാം കപിലോ മുനിഃ॥൨൬॥
ഉച്ചൈഃശ്രവസമശ്വാനാം വിദ്ധി മാമമൃതോദ്ഭവമ്
ഐരാവതം ഗജേന്ദ്രാണാം നരാണാം ച നരാധിപമ്॥൨൭॥
ആയുധാനാമഹം വജ്രം ധേനൂനാമസ്മി കാമധുക്
പ്രജനശ്ചാസ്മി കന്ദര്പഃ സര്പാണാമസ്മി വാസുകിഃ॥൨൮॥
അനന്തശ്ചാസ്മി നാഗാനാം വരുണോ യാദസാമഹമ്
പിതൄണാമര്യമാ ചാസ്മി യമഃ സംയമതാമഹമ്॥൨൯॥
പ്രഹ്ലാദശ്ചാസ്മി ദൈത്യാനാം കാലഃ കലയതാമഹമ്
മൃഗാണാം ച മൃഗേന്ദ്രോഽഹം വൈനതേയശ്ച പക്ഷിണാമ്॥൩൦॥
പവനഃ പവതാമസ്മി രാമഃ ശസ്ത്രഭൃതാമഹമ്
ഝഷാണാം മകരശ്ചാസ്മി സ്രോതസാമസ്മി ജാഹ്നവീ॥൩൧॥
സര്ഗാണാമാദിരന്തശ്ച മധ്യം ചൈവാഹമര്ജുന
അധ്യാത്മവിദ്യാ വിദ്യാനാം വാദഃ പ്രവദതാമഹമ്॥൩൨॥
അക്ഷരാണാമകാരോഽസ്മി ദ്വന്ദ്വഃ സാമാസികസ്യ ച
അഹമേവാക്ഷയഃ കാലോ ധാതാഹം വിശ്വതോമുഖഃ॥൩൩॥
മൃത്യുഃ സര്വഹരശ്ചാഹമുദ്ഭവശ്ച ഭവിഷ്യതാമ്
കീര്തിഃ ശ്രീര്വാക്ച നാരീണാം സ്മൃതിര്മേധാ ധൃതിഃ ക്ഷമാ॥൩൪॥
ബൃഹത്സാമ തഥാ സാമ്നാം ഗായത്രീ ഛന്ദസാമഹമ്
മാസാനാം മാര്ഗശീര്ഷോഽഹമൃതൂനാം കുസുമാകരഃ॥൩൫॥
ദ്യൂതം ഛലയതാമസ്മി തേജസ്തേജസ്വിനാമഹമ്
ജയോഽസ്മി വ്യവസായോഽസ്മി സത്ത്വം സത്ത്വവതാമഹമ്॥൩൬॥
വൃഷ്ണീനാം വാസുദേവോഽസ്മി പാണ്ഡവാനാം ധനംജയഃ
മുനീനാമപ്യഹം വ്യാസഃ കവീനാമുശനാ കവിഃ॥൩൭॥
ദണ്ഡോ ദമയതാമസ്മി നീതിരസ്മി ജിഗീഷതാമ്
മൌനം ചൈവാസ്മി ഗുഹ്യാനാം ജ്ഞാനം ജ്ഞാനവതാമഹമ്॥൩൮॥
യച്ചാപി സര്വഭൂതാനാം ബീജം തദഹമര്ജുന
ന തദസ്തി വിനാ യത്സ്യാന്മയാ ഭൂതം ചരാചരമ്॥൩൯॥
നാന്തോഽസ്തി മമ ദിവ്യാനാം വിഭൂതീനാം പരംതപ
ഏഷ തൂദ്ദേശതഃ പ്രോക്തോ വിഭൂതേര്വിസ്തരോ മയാ॥൪൦॥
യദ്യദ്വിഭൂതിമത്സത്ത്വം ശ്രീമദൂര്ജിതമേവ വാ
തത്തദേവാവഗച്ഛ ത്വം മമ തേജോംഽശസംഭവമ്॥൪൧॥
അഥവാ ബഹുനൈതേന കിം ജ്ഞാതേന തവാര്ജുന
വിഷ്ടഭ്യാഹമിദം കൃത്സ്നമേകാംശേന സ്ഥിതോ ജഗത്॥൪൨॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ വിഭൂതിയോഗോ നാമ ദശമോഽധ്യായഃ ॥൧൦॥

അധ്യായ ൧൧    വിശ്വരൂപദര്ശനയോഗ
ഏകാദശോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
മദനുഗ്രഹായ പരമം ഗുഹ്യമധ്യാത്മസംജ്ഞിതമ്
യത്ത്വയോക്തം വചസ്തേന മോഹോഽയം വിഗതോ മമ॥൧॥
ഭവാപ്യയൌ ഹി ഭൂതാനാം ശ്രുതൌ വിസ്തരശോ മയാ
ത്വത്തഃ കമലപത്രാക്ഷ മാഹാത്മ്യമപി ചാവ്യയമ്॥൨॥
ഏവമേതദ്യഥാത്ഥ ത്വമാത്മാനം പരമേശ്വര
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ രൂപമൈശ്വരം പുരുഷോത്തമ॥൩॥
മന്യസേ യദി തച്ഛക്യം മയാ ദ്രഷ്ടുമിതി പ്രഭോ
യോഗേശ്വര തതോ മേ ത്വം ദര്ശയാത്മാനമവ്യയമ്॥൪॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
പശ്യ മേ പാര്ഥ രൂപാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ
നാനാവിധാനി ദിവ്യാനി നാനാവര്ണാകൃതീനി ച॥൫॥
പശ്യാദിത്യാന്വസൂന്രുദ്രാനശ്വിനൌ മരുതസ്തഥാ
ബഹൂന്യദൃഷ്ടപൂര്വാണി പശ്യാശ്ചര്യാണി ഭാരത॥൬॥
ഇഹൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പശ്യാദ്യ സചരാചരമ്
മമ ദേഹേ ഗുഡാകേശ യച്ചാന്യദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛസി॥൭॥
ന തു മാം ശക്യസേ ദ്രഷ്ടുമനേനൈവ സ്വചക്ഷുഷാ
ദിവ്യം ദദാമി തേ ചക്ഷുഃ പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരമ്॥൮॥
സംജയ ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജന്മഹായോഗേശ്വരോ ഹരിഃ
ദര്ശയാമാസ പാര്ഥായ പരമം രൂപമൈശ്വരമ്॥൯॥
അനേകവക്ത്രനയനമനേകാദ്ഭുതദര്ശനമ്
അനേകദിവ്യാഭരണം ദിവ്യാനേകോദ്യതായുധമ്॥൧൦॥
ദിവ്യമാല്യാമ്ബരധരം ദിവ്യഗന്ധാനുലേപനമ്
സര്വാശ്ചര്യമയം ദേവമനന്തം വിശ്വതോമുഖമ്॥൧൧॥
ദിവി സൂര്യസഹസ്രസ്യ ഭവേദ്യുഗപദുത്ഥിതാ
യദി ഭാഃ സദൃശീ സാ സ്യാദ്ഭാസസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ॥൧൨॥
തത്രൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പ്രവിഭക്തമനേകധാ
അപശ്യദ്ദേവദേവസ്യ ശരീരേ പാണ്ഡവസ്തദാ॥൧൩॥
തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടോ ഹൃഷ്ടരോമാ ധനംജയഃ
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവം കൃതാഞ്ജലിരഭാഷത॥൧൪॥
അര്ജുന ഉവാച।
പശ്യാമി ദേവാംസ്തവ ദേവ ദേഹേ സര്വാംസ്തഥാ ഭൂതവിശേഷസംഘാന്
ബ്രഹ്മാണമീശം കമലാസനസ്ഥമൃഷീംശ്ച സര്വാനുരഗാംശ്ച ദിവ്യാന്॥൧൫॥
അനേകബാഹൂദരവക്ത്രനേത്രം പശ്യാമി ത്വാം സര്വതോഽനന്തരൂപമ്
നാന്തം ന മധ്യം ന പുനസ്തവാദിം പശ്യാമി വിശ്വേശ്വര വിശ്വരൂപ॥൧൬॥
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രിണം ച തേജോരാശിം സര്വതോ ദീപ്തിമന്തമ്
പശ്യാമി ത്വാം ദുര്നിരീക്ഷ്യം സമന്താദ്ദീപ്താനലാര്കദ്യുതിമപ്രമേയമ്॥൧൭॥
ത്വമക്ഷരം പരമം വേദിതവ്യം ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ്
ത്വമവ്യയഃ ശാശ്വതധര്മഗോപ്താ സനാതനസ്ത്വം പുരുഷോ മതോ മേ॥൧൮॥
അനാദിമധ്യാന്തമനന്തവീര്യമനന്തബാഹും ശശിസൂര്യനേത്രമ്
പശ്യാമി ത്വാം ദീപ്തഹുതാശവക്ത്രം സ്വതേജസാ വിശ്വമിദം തപന്തമ്॥൧൯॥
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോരിദമന്തരം ഹി വ്യാപ്തം ത്വയൈകേന ദിശശ്ച സര്വാഃ
ദൃഷ്ട്വാദ്ഭുതം രൂപമുഗ്രം തവേദം ലോകത്രയം പ്രവ്യഥിതം മഹാത്മന്॥൨൦॥
അമീ ഹി ത്വാം സുരസങ്ഘാ വിശന്തി കേചിദ്ഭീതാഃ പ്രാഞ്ജലയോ ഗൃണന്തി
സ്വസ്തീത്യുക്ത്വാ മഹര്ഷിസിദ്ധസംഘാഃ സ്തുവന്തി ത്വാം സ്തുതിഭിഃ പുഷ്കലാഭിഃ॥൨൧॥
രുദ്രാദിത്യാ വസവോ യേ ച സാധ്യാ വിശ്വേഽശ്വിനൌ മരുതശ്ചോഷ്മപാശ്ച
ഗന്ധര്വയക്ഷാസുരസിദ്ധസംഘാ വീക്ഷന്തേ ത്വാം വിസ്മിതാശ്ചൈവ സര്വേ॥൨൨॥
രൂപം മഹത്തേ ബഹുവക്ത്രനേത്രം മഹാബാഹോ ബഹുബാഹൂരുപാദമ്
ബഹൂദരം ബഹുദംഷ്ട്രാകരാലം ദൃഷ്ട്വാ ലോകാഃ പ്രവ്യഥിതാസ്തഥാഹമ്॥൨൩॥
നഭഃസ്പൃശം ദീപ്തമനേകവര്ണം വ്യാത്താനനം ദീപ്തവിശാലനേത്രമ്
ദൃഷ്ട്വാ ഹി ത്വാം പ്രവ്യഥിതാന്തരാത്മാ ധൃതിം ന വിന്ദാമി ശമം ച വിഷ്ണോ॥൨൪॥
ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ച തേ മുഖാനി ദൃഷ്ട്വൈവ കാലാനലസംനിഭാനി
ദിശോ ന ജാനേ ന ലഭേ ച ശര്മ പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ॥൨൫॥
അമീ ച ത്വാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാഃ സര്വേ സഹൈവാവനിപാലസംഘൈഃ
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ സൂതപുത്രസ്തഥാസൌ സഹാസ്മദീയൈരപി യോധമുഖ്യൈഃ॥൨൬॥
വക്ത്രാണി തേ ത്വരമാണാ വിശന്തി ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ഭയാനകാനി
കേചിദ്വിലഗ്നാ ദശനാന്തരേഷു സംദൃശ്യന്തേ ചൂര്ണിതൈരുത്തമാങ്ഗൈഃ॥൨൭॥
യഥാ നദീനാം ബഹവോഽമ്ബുവേഗാഃ സമുദ്രമേവാഭിമുഖാ ദ്രവന്തി
തഥാ തവാമീ നരലോകവീരാ വിശന്തി വക്ത്രാണ്യഭിവിജ്വലന്തി॥൨൮॥
യഥാ പ്രദീപ്തം ജ്വലനം പതംഗാ വിശന്തി നാശായ സമൃദ്ധവേഗാഃ
തഥൈവ നാശായ വിശന്തി ലോകാസ്തവാപി വക്ത്രാണി സമൃദ്ധവേഗാഃ॥൨൯॥
ലേലിഹ്യസേ ഗ്രസമാനഃ സമന്താല്ലോകാന്സമഗ്രാന്വദനൈര്ജ്വലദ്ഭിഃ
തേജോഭിരാപൂര്യ ജഗത്സമഗ്രം ഭാസസ്തവോഗ്രാഃ പ്രതപന്തി വിഷ്ണോ॥൩൦॥
ആഖ്യാഹി മേ കോ ഭവാനുഗ്രരൂപോ നമോഽസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ
വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ഭവന്തമാദ്യം ന ഹി പ്രജാനാമി തവ പ്രവൃത്തിമ്॥൩൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
കാലോഽസ്മി ലോകക്ഷയകൃത്പ്രവൃദ്ധോ ലോകാന്സമാഹര്തുമിഹ പ്രവൃത്തഃ
ഋതേഽപി ത്വാം ന ഭവിഷ്യന്തി സര്വേ യേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രത്യനീകേഷു യോധാഃ॥൩൨॥
തസ്മാത്ത്വമുത്തിഷ്ഠ യശോ ലഭസ്വ ജിത്വാ ശത്രൂന്ഭുങ്ക്ഷ്വ രാജ്യം സമൃദ്ധമ്
മയൈവൈതേ നിഹതാഃ പൂര്വമേവ നിമിത്തമാത്രം ഭവ സവ്യസാചിന്॥൩൩॥
ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച ജയദ്രഥം ച കര്ണം തഥാന്യാനപി യോധവീരാന്
മയാ ഹതാംസ്ത്വം ജഹി മാ വ്യഥിഷ്ഠാ യുധ്യസ്വ ജേതാസി രണേ സപത്നാന്॥൩൪॥
സംജയ ഉവാച।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചനം കേശവസ്യ കൃതാഞ്ജലിര്വേപമാനഃ കിരീടീ
നമസ്കൃത്വാ ഭൂയ ഏവാഹ കൃഷ്ണം സഗദ്ഗദം ഭീതഭീതഃ പ്രണമ്യ॥൩൫॥
അര്ജുന ഉവാച।
സ്ഥാനേ ഹൃഷീകേശ തവ പ്രകീര്ത്യാ ജഗത്പ്രഹൃഷ്യത്യനുരജ്യതേ ച
രക്ഷാംസി ഭീതാനി ദിശോ ദ്രവന്തി സര്വേ നമസ്യന്തി ച സിദ്ധസംഘാഃ॥൩൬॥
കസ്മാച്ച തേ ന നമേരന്മഹാത്മന്ഗരീയസേ ബ്രഹ്മണോഽപ്യാദികര്ത്രേ
അനന്ത ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ത്വമക്ഷരം സദസത്തത്പരം യത്॥൩൭॥
ത്വമാദിദേവഃ പുരുഷഃ പുരാണസ്ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ്
വേത്താസി വേദ്യം ച പരം ച ധാമ ത്വയാ തതം വിശ്വമനന്തരൂപ॥൩൮॥
വായുര്യമോഽഗ്നിര്വരുണഃ ശശാങ്കഃ പ്രജാപതിസ്ത്വം പ്രപിതാമഹശ്ച
നമോ നമസ്തേഽസ്തു സഹസ്രകൃത്വഃ പുനശ്ച ഭൂയോഽപി നമോ നമസ്തേ॥൩൯॥
നമഃ പുരസ്താദഥ പൃഷ്ഠതസ്തേ നമോഽസ്തു തേ സര്വത ഏവ സര്വ
അനന്തവീര്യാമിതവിക്രമസ്ത്വം സര്വം സമാപ്നോഷി തതോഽസി സര്വഃ॥൪൦॥
സഖേതി മത്വാ പ്രസഭം യദുക്തം ഹേ കൃഷ്ണ ഹേ യാദവ ഹേ സഖേതി
അജാനതാ മഹിമാനം തവേദം മയാ പ്രമാദാത്പ്രണയേന വാപി॥൪൧॥
യച്ചാവഹാസാര്ഥമസത്കൃതോഽസി വിഹാരശയ്യാസനഭോജനേഷു
ഏകോഽഥവാപ്യച്യുത തത്സമക്ഷം തത്ക്ഷാമയേ ത്വാമഹമപ്രമേയമ്॥൪൨॥
പിതാസി ലോകസ്യ ചരാചരസ്യ ത്വമസ്യ പൂജ്യശ്ച ഗുരുര്ഗരീയാന്
ന ത്വത്സമോഽസ്ത്യഭ്യധികഃ കുതോഽന്യോ ലോകത്രയേഽപ്യപ്രതിമപ്രഭാവ॥൪൩॥
തസ്മാത്പ്രണമ്യ പ്രണിധായ കായം പ്രസാദയേ ത്വാമഹമീശമീഡ്യമ്
പിതേവ പുത്രസ്യ സഖേവ സഖ്യുഃ പ്രിയഃ പ്രിയായാര്ഹസി ദേവ സോഢുമ്॥൪൪॥
അദൃഷ്ടപൂര്വം ഹൃഷിതോഽസ്മി ദൃഷ്ട്വാ ഭയേന ച പ്രവ്യഥിതം മനോ മേ
തദേവ മേ ദര്ശയ ദേവരൂപം പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ॥൪൫॥
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രഹസ്തമിച്ഛാമി ത്വാം ദ്രഷ്ടുമഹം തഥൈവ
തേനൈവ രൂപേണ ചതുര്ഭുജേന സഹസ്രബാഹോ ഭവ വിശ്വമൂര്തേ॥൪൬॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
മയാ പ്രസന്നേന തവാര്ജുനേദം രൂപം പരം ദര്ശിതമാത്മയോഗാത്
തേജോമയം വിശ്വമനന്തമാദ്യം യന്മേ ത്വദന്യേന ന ദൃഷ്ടപൂര്വമ്॥൪൭॥
ന വേദയജ്ഞാധ്യയനൈര്ന ദാനൈര്ന ച ക്രിയാഭിര്ന തപോഭിരുഗ്രൈഃ
ഏവംരൂപഃ ശക്യ അഹം നൃലോകേ ദ്രഷ്ടും ത്വദന്യേന കുരുപ്രവീര॥൪൮॥
മാ തേ വ്യഥാ മാ ച വിമൂഢഭാവോ ദൃഷ്ട്വാ രൂപം ഘോരമീദൃങ്മമേദമ്
വ്യപേതഭീഃ പ്രീതമനാഃ പുനസ്ത്വം തദേവ മേ രൂപമിദം പ്രപശ്യ॥൪൯॥
സംജയ ഉവാച।
ഇത്യര്ജുനം വാസുദേവസ്തഥോക്ത്വാ സ്വകം രൂപം ദര്ശയാമാസ ഭൂയഃ
ആശ്വാസയാമാസ ച ഭീതമേനം ഭൂത്വാ പുനഃ സൌമ്യവപുര്മഹാത്മാ॥൫൦॥
അര്ജുന ഉവാച।
ദൃഷ്ട്വേദം മാനുഷം രൂപം തവ സൌമ്യം ജനാര്ദന
ഇദാനീമസ്മി സംവൃത്തഃ സചേതാഃ പ്രകൃതിം ഗതഃ॥൫൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
സുദുര്ദര്ശമിദം രൂപം ദൃഷ്ടവാനസി യന്മമ
ദേവാ അപ്യസ്യ രൂപസ്യ നിത്യം ദര്ശനകാങ്ക്ഷിണഃ॥൫൨॥
നാഹം വേദൈര്ന തപസാ ന ദാനേന ന ചേജ്യയാ
ശക്യ ഏവംവിധോ ദ്രഷ്ടും ദൃഷ്ടവാനസി മാം യഥാ॥൫൩॥
ഭക്ത്യാ ത്വനന്യയാ ശക്യ അഹമേവംവിധോഽര്ജുന
ജ്ഞാതും ദ്രഷ്ടും ച തത്ത്വേന പ്രവേഷ്ടും ച പരംതപ॥൫൪॥
മത്കര്മകൃന്മത്പരമോ മദ്ഭക്തഃ സങ്ഗവര്ജിതഃ
നിര്വൈരഃ സര്വഭൂതേഷു യഃ സ മാമേതി പാണ്ഡവ॥൫൫॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ വിശ്വരൂപദര്ശനയോഗോ നാമൈകാദശോഽധ്യായഃ ॥൧൧॥

അധ്യായ ൧൨    ഭക്തിയോഗ
ദ്വാദശോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
ഏവം സതതയുക്താ യേ ഭക്താസ്ത്വാം പര്യുപാസതേ
യേ ചാപ്യക്ഷരമവ്യക്തം തേഷാം കേ യോഗവിത്തമാഃ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
മയ്യാവേശ്യ മനോ യേ മാം നിത്യയുക്താ ഉപാസതേ
ശ്രദ്ധയാ പരയോപേതാസ്തേ മേ യുക്തതമാ മതാഃ॥൨॥
യേ ത്വക്ഷരമനിര്ദേശ്യമവ്യക്തം പര്യുപാസതേ
സര്വത്രഗമചിന്ത്യം ച കൂടസ്ഥമചലം ധ്രുവമ്॥൩॥
സംനിയമ്യേന്ദ്രിയഗ്രാമം സര്വത്ര സമബുദ്ധയഃ
തേ പ്രാപ്നുവന്തി മാമേവ സര്വഭൂതഹിതേ രതാഃ॥൪॥
ക്ലേശോഽധികതരസ്തേഷാമവ്യക്താസക്തചേതസാമ്
അവ്യക്താ ഹി ഗതിര്ദുഃഖം ദേഹവദ്ഭിരവാപ്യതേ॥൫॥
യേ തു സര്വാണി കര്മാണി മയി സംന്യസ്യ മത്പരാഃ
അനന്യേനൈവ യോഗേന മാം ധ്യായന്ത ഉപാസതേ॥൬॥
തേഷാമഹം സമുദ്ധര്താ മൃത്യുസംസാരസാഗരാത്
ഭവാമിന ചിരാത്പാര്ഥ മയ്യാവേശിതചേതസാമ്॥൭॥
മയ്യേവ മന ആധത്സ്വ മയി ബുദ്ധിം നിവേശയ
നിവസിഷ്യസി മയ്യേവ അത ഊര്ധ്വം ന സംശയഃ॥൮॥
അഥ ചിത്തം സമാധാതും ന ശക്നോഷി മയി സ്ഥിരമ്
അഭ്യാസയോഗേന തതോ മാമിച്ഛാപ്തും ധനംജയ॥൯॥
അഭ്യാസേഽപ്യസമര്ഥോഽസി മത്കര്മപരമോ ഭവ
മദര്ഥമപി കര്മാണി കുര്വന്സിദ്ധിമവാപ്സ്യസി॥൧൦॥
അഥൈതദപ്യശക്തോഽസി കര്തും മദ്യോഗമാശ്രിതഃ
സര്വകര്മഫലത്യാഗം തതഃ കുരു യതാത്മവാന്॥൧൧॥
ശ്രേയോ ഹി ജ്ഞാനമഭ്യാസാജ്ജ്ഞാനാദ്ധ്യാനം വിശിഷ്യതേ
ധ്യാനാത്കര്മഫലത്യാഗസ്ത്യാഗാച്ഛാന്തിരനന്തരമ്॥൧൨॥
അദ്വേഷ്ടാ സര്വഭൂതാനാം മൈത്രഃ കരുണ ഏവ ച
നിര്മമോ നിരഹംകാരഃ സമദുഃഖസുഖഃ ക്ഷമീ॥൧൩॥
സംതുഷ്ടഃ സതതം യോഗീ യതാത്മാ ദൃഢനിശ്ചയഃ
മയ്യര്പിതമനോബുദ്ധിര്യോ മദ്ഭക്തഃ സ മേ പ്രിയഃ॥൧൪॥
യസ്മാന്നോദ്വിജതേ ലോകോ ലോകാന്നോദ്വിജതേ ച യഃ
ഹര്ഷാമര്ഷഭയോദ്വേഗൈര്മുക്തോ യഃ സ ച മേ പ്രിയഃ॥൧൫॥
അനപേക്ഷഃ ശുചിര്ദക്ഷ ഉദാസീനോ ഗതവ്യഥഃ
സര്വാരമ്ഭപരിത്യാഗീ യോ മദ്ഭക്തഃ സ മേ പ്രിയഃ॥൧൬॥
യോ ന ഹൃഷ്യതി ന ദ്വേഷ്ടി ന ശോചതി ന കാങ്ക്ഷതി
ശുഭാശുഭപരിത്യാഗീ ഭക്തിമാന്യഃ സ മേ പ്രിയഃ॥൧൭॥
സമഃ ശത്രൌ ച മിത്രേ ച തഥാ മാനാപമാനയോഃ
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു സമഃ സങ്ഗവിവര്ജിതഃ॥൧൮॥
തുല്യനിന്ദാസ്തുതിര്മൌനീ സംതുഷ്ടോ യേന കേനചിത്
അനികേതഃ സ്ഥിരമതിര്ഭക്തിമാന്മേ പ്രിയോ നരഃ॥൧൯॥
യേ തു ധര്മ്യാമൃതമിദം യഥോക്തം പര്യുപാസതേ
ശ്രദ്ദധാനാ മത്പരമാ ഭക്താസ്തേഽതീവ മേ പ്രിയാഃ॥൨൦॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ഭക്തിയോഗോ നാമ ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥൧൨॥

അധ്യായ ൧൩    ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞവിഭാഗയോഗ
ത്രയോദശോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഇദം ശരീരം കൌന്തേയ ക്ഷേത്രമിത്യഭിധീയതേ
ഏതദ്യോ വേത്തി തം പ്രാഹുഃ ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി തദ്വിദഃ॥൧॥
ക്ഷേത്രജ്ഞം ചാപി മാം വിദ്ധി സര്വക്ഷേത്രേഷു ഭാരത
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോര്ജ്ഞാനം യത്തജ്ജ്ഞാനം മതം മമ॥൨॥
തത്ക്ഷേത്രം യച്ച യാദൃക്ച യദ്വികാരി യതശ്ച യത്
സ ച യോ യത്പ്രഭാവശ്ച തത്സമാസേന മേ ശൃണു॥൩॥
ഋഷിഭിര്ബഹുധാ ഗീതം ഛന്ദോഭിര്വിവിധൈഃ പൃഥക്
ബ്രഹ്മസൂത്രപദൈശ്ചൈവ ഹേതുമദ്ഭിര്വിനിശ്ചിതൈഃ॥൪॥
മഹാഭൂതാന്യഹംകാരോ ബുദ്ധിരവ്യക്തമേവ ച
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച പഞ്ച ചേന്ദ്രിയഗോചരാഃ॥൫॥
ഇച്ഛാ ദ്വേഷഃ സുഖം ദുഃഖം സംഘാതശ്ചേതനാ ധൃതിഃ
ഏതത്ക്ഷേത്രം സമാസേന സവികാരമുദാഹൃതമ്॥൬॥
അമാനിത്വമദമ്ഭിത്വമഹിംസാ ക്ഷാന്തിരാര്ജവമ്
ആചാര്യോപാസനം ശൌചം സ്ഥൈര്യമാത്മവിനിഗ്രഹഃ॥൭॥
ഇന്ദ്രിയാര്ഥേഷു വൈരാഗ്യമനഹംകാര ഏവ ച
ജന്മമൃത്യുജരാവ്യാധിദുഃഖദോഷാനുദര്ശനമ്॥൮॥
അസക്തിരനഭിഷ്വങ്ഗഃ പുത്രദാരഗൃഹാദിഷു
നിത്യം ച സമചിത്തത്വമിഷ്ടാനിഷ്ടോപപത്തിഷു॥൯॥
മയി ചാനന്യയോഗേന ഭക്തിരവ്യഭിചാരിണീ
വിവിക്തദേശസേവിത്വമരതിര്ജനസംസദി॥൧൦॥
അധ്യാത്മജ്ഞാനനിത്യത്വം തത്ത്വജ്ഞാനാര്ഥദര്ശനമ്
ഏതജ്ജ്ഞാനമിതി പ്രോക്തമജ്ഞാനം യദതോഽന്യഥാ॥൧൧॥
ജ്ഞേയം യത്തത്പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാമൃതമശ്നുതേ
അനാദിമത്പരം ബ്രഹ്മ ന സത്തന്നാസദുച്യതേ॥൧൨॥
സര്വതഃപാണിപാദം തത്സര്വതോഽക്ഷിശിരോമുഖമ്
സര്വതഃശ്രുതിമല്ലോകേ സര്വമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി॥൧൩॥
സര്വേന്ദ്രിയഗുണാഭാസം സര്വേന്ദ്രിയവിവര്ജിതമ്
അസക്തം സര്വഭൃച്ചൈവ നിര്ഗുണം ഗുണഭോക്തൃ ച॥൧൪॥
ബഹിരന്തശ്ച ഭൂതാനാമചരം ചരമേവ ച
സൂക്ഷ്മത്വാത്തദവിജ്ഞേയം ദൂരസ്ഥം ചാന്തികേ ച തത്॥൧൫॥
അവിഭക്തം ച ഭൂതേഷു വിഭക്തമിവ ച സ്ഥിതമ്
ഭൂതഭര്തൃ ച തജ്ജ്ഞേയം ഗ്രസിഷ്ണു പ്രഭവിഷ്ണു ച॥൧൬॥
ജ്യോതിഷാമപി തജ്ജ്യോതിസ്തമസഃ പരമുച്യതേ
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം ജ്ഞാനഗമ്യം ഹൃദി സര്വസ്യ വിഷ്ഠിതമ്॥൧൭॥
ഇതി ക്ഷേത്രം തഥാ ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം ചോക്തം സമാസതഃ
മദ്ഭക്ത ഏതദ്വിജ്ഞായ മദ്ഭാവായോപപദ്യതേ॥൧൮॥
പ്രകൃതിം പുരുഷം ചൈവ വിദ്ധ്യനാദി ഉഭാവപി
വികാരാംശ്ച ഗുണാംശ്ചൈവ വിദ്ധി പ്രകൃതിസംഭവാന്॥൧൯॥
കാര്യകാരണകര്തൃത്വേ ഹേതുഃ പ്രകൃതിരുച്യതേ
പുരുഷഃ സുഖദുഃഖാനാം ഭോക്തൃത്വേ ഹേതുരുച്യതേ॥൨൦॥
പുരുഷഃ പ്രകൃതിസ്ഥോ ഹി ഭുങ്ക്തേ പ്രകൃതിജാന്ഗുണാന്
കാരണം ഗുണസങ്ഗോഽസ്യ സദസദ്യോനിജന്മസു॥൨൧॥
ഉപദ്രഷ്ടാനുമന്താ ച ഭര്താ ഭോക്താ മഹേശ്വരഃ
പരമാത്മേതി ചാപ്യുക്തോ ദേഹേഽസ്മിന്പുരുഷഃ പരഃ॥൨൨॥
യ ഏവം വേത്തി പുരുഷം പ്രകൃതിം ച ഗുണൈഃ സഹ
സര്വഥാ വര്തമാനോഽപി ന സ ഭൂയോഽഭിജായതേ॥൨൩॥
ധ്യാനേനാത്മനി പശ്യന്തി കേചിദാത്മാനമാത്മനാ
അന്യേ സാംഖ്യേന യോഗേന കര്മയോഗേന ചാപരേ॥൨൪॥
അന്യേ ത്വേവമജാനന്തഃ ശ്രുത്വാന്യേഭ്യ ഉപാസതേ
തേഽപി ചാതിതരന്ത്യേവ മൃത്യും ശ്രുതിപരായണാഃ॥൨൫॥
യാവത്സംജായതേ കിംചിത്സത്ത്വം സ്ഥാവരജങ്ഗമമ്
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞസംയോഗാത്തദ്വിദ്ധി ഭരതര്ഷഭ॥൨൬॥
സമം സര്വേഷു ഭൂതേഷു തിഷ്ഠന്തം പരമേശ്വരമ്
വിനശ്യത്സ്വവിനശ്യന്തം യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി॥൨൭॥
സമം പശ്യന്ഹി സര്വത്ര സമവസ്ഥിതമീശ്വരമ്
ന ഹിനസ്ത്യാത്മനാത്മാനം തതോ യാതി പരാം ഗതിമ്॥൨൮॥
പ്രകൃത്യൈവ ച കര്മാണി ക്രിയമാണാനി സര്വശഃ
യഃ പശ്യതി തഥാത്മാനമകര്താരം സ പശ്യതി॥൨൯॥
യദാ ഭൂതപൃഥഗ്ഭാവമേകസ്ഥമനുപശ്യതി
തത ഏവ ച വിസ്താരം ബ്രഹ്മ സംപദ്യതേ തദാ॥൩൦॥
അനാദിത്വാന്നിര്ഗുണത്വാത്പരമാത്മായമവ്യയഃ
ശരീരസ്ഥോഽപി കൌന്തേയ ന കരോതി ന ലിപ്യതേ॥൩൧॥
യഥാ സര്വഗതം സൌക്ഷ്മ്യാദാകാശം നോപലിപ്യതേ
സര്വത്രാവസ്ഥിതോ ദേഹേ തഥാത്മാ നോപലിപ്യതേ॥൩൨॥
യഥാ പ്രകാശയത്യേകഃ കൃത്സ്നം ലോകമിമം രവിഃ
ക്ഷേത്രം ക്ഷേത്രീ തഥാ കൃത്സ്നം പ്രകാശയതി ഭാരത॥൩൩॥
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോരേവമന്തരം ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ
ഭൂതപ്രകൃതിമോക്ഷം ച യേ വിദുര്യാന്തി തേ പരമ്॥൩൪॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞവിഭാഗയോഗോ നാമ ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥൧൩॥

അധ്യായ ൧൪    ഗുണത്രയവിഭാഗയോഗ
ചതുര്ദശോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
പരം ഭൂയഃ പ്രവക്ഷ്യാമി ജ്ഞാനാനാം ജ്ഞാനമുത്തമമ്
യജ്ജ്ഞാത്വാ മുനയഃ സര്വേ പരാം സിദ്ധിമിതോ ഗതാഃ॥൧॥
ഇദം ജ്ഞാനമുപാശ്രിത്യ മമ സാധര്മ്യമാഗതാഃ
സര്ഗേഽപി നോപജായന്തേ പ്രലയേ ന വ്യഥന്തി ച॥൨॥
മമ യോനിര്മഹദ്ബ്രഹ്മ തസ്മിന്ഗര്ഭം ദധാമ്യഹമ്
സംഭവഃ സര്വഭൂതാനാം തതോ ഭവതി ഭാരത॥൩॥
സര്വയോനിഷു കൌന്തേയ മൂര്തയഃ സംഭവന്തി യാഃ
താസാം ബ്രഹ്മ മഹദ്യോനിരഹം ബീജപ്രദഃ പിതാ॥൪॥
സത്ത്വം രജസ്തമ ഇതി ഗുണാഃ പ്രകൃതിസംഭവാഃ
നിബധ്നന്തി മഹാബാഹോ ദേഹേ ദേഹിനമവ്യയമ്॥൫॥
തത്ര സത്ത്വം നിര്മലത്വാത്പ്രകാശകമനാമയമ്
സുഖസങ്ഗേന ബധ്നാതി ജ്ഞാനസങ്ഗേന ചാനഘ॥൬॥
രജോ രാഗാത്മകം വിദ്ധി തൃഷ്ണാസങ്ഗസമുദ്ഭവമ്
തന്നിബധ്നാതി കൌന്തേയ കര്മസങ്ഗേന ദേഹിനമ്॥൭॥
തമസ്ത്വജ്ഞാനജം വിദ്ധി മോഹനം സര്വദേഹിനാമ്
പ്രമാദാലസ്യനിദ്രാഭിസ്തന്നിബധ്നാതി ഭാരത॥൮॥
സത്ത്വം സുഖേ സംജയതി രജഃ കര്മണി ഭാരത
ജ്ഞാനമാവൃത്യ തു തമഃ പ്രമാദേ സംജയത്യുത॥൯॥
രജസ്തമശ്ചാഭിഭൂയ സത്ത്വം ഭവതി ഭാരത
രജഃ സത്ത്വം തമശ്ചൈവ തമഃ സത്ത്വം രജസ്തഥാ॥൧൦॥
സര്വദ്വാരേഷു ദേഹേഽസ്മിന്പ്രകാശ ഉപജായതേ
ജ്ഞാനം യദാ തദാ വിദ്യാദ്വിവൃദ്ധം സത്ത്വമിത്യുത॥൧൧॥
ലോഭഃ പ്രവൃത്തിരാരമ്ഭഃ കര്മണാമശമഃ സ്പൃഹാ
രജസ്യേതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ ഭരതര്ഷഭ॥൧൨॥
അപ്രകാശോഽപ്രവൃത്തിശ്ച പ്രമാദോ മോഹ ഏവ ച
തമസ്യേതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ കുരുനന്ദന॥൧൩॥
യദാ സത്ത്വേ പ്രവൃദ്ധേ തു പ്രലയം യാതി ദേഹഭൃത്
തദോത്തമവിദാം ലോകാനമലാന്പ്രതിപദ്യതേ॥൧൪॥
രജസി പ്രലയം ഗത്വാ കര്മസങ്ഗിഷു ജായതേ
തഥാ പ്രലീനസ്തമസി മൂഢയോനിഷു ജായതേ॥൧൫॥
കര്മണഃ സുകൃതസ്യാഹുഃ സാത്ത്വികം നിര്മലം ഫലമ്
രജസസ്തു ഫലം ദുഃഖമജ്ഞാനം തമസഃ ഫലമ്॥൧൬॥
സത്ത്വാത്സംജായതേ ജ്ഞാനം രജസോ ലോഭ ഏവ ച
പ്രമാദമോഹൌ തമസോ ഭവതോഽജ്ഞാനമേവ ച॥൧൭॥
ഊര്ധ്വം ഗച്ഛന്തി സത്ത്വസ്ഥാ മധ്യേ തിഷ്ഠന്തി രാജസാഃ
ജഘന്യഗുണവൃത്തിസ്ഥാ അധോ ഗച്ഛന്തി താമസാഃ॥൧൮॥
നാന്യം ഗുണേഭ്യഃ കര്താരം യദാ ദ്രഷ്ടാനുപശ്യതി
ഗുണേഭ്യശ്ച പരം വേത്തി മദ്ഭാവം സോഽധിഗച്ഛതി॥൧൯॥
ഗുണാനേതാനതീത്യ ത്രീന്ദേഹീ ദേഹസമുദ്ഭവാന്
ജന്മമൃത്യുജരാദുഃഖൈര്വിമുക്തോഽമൃതമശ്നുതേ॥൨൦॥
അര്ജുന ഉവാച।
കൈര്ലിങ്ഗൈസ്ത്രീന്ഗുണാനേതാനതീതോ ഭവതി പ്രഭോ
കിമാചാരഃ കഥം ചൈതാംസ്ത്രീന്ഗുണാനതിവര്തതേ॥൨൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
പ്രകാശം ച പ്രവൃത്തിം ച മോഹമേവ ച പാണ്ഡവ
ത ദ്വേഷ്ടി സംപ്രവൃത്താനി ന നിവൃത്താനി കാങ്ക്ഷതി॥൨൨॥
ഉദാസീനവദാസീനോ ഗുണൈര്യോ ന വിചാല്യതേ
ഗുണാ വര്തന്ത ഇത്യേവ യോഽവതിഷ്ഠതി നേങ്ഗതേ॥൨൩॥
സമദുഃഖസുഖഃ സ്വസ്ഥഃ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ
തുല്യപ്രിയാപ്രിയോ ധീരസ്തുല്യനിന്ദാത്മസംസ്തുതിഃ॥൨൪॥
മാനാപമാനയോസ്തുല്യസ്തുല്യോ മിത്രാരിപക്ഷയോഃ
സര്വാരമ്ഭപരിത്യാഗീ ഗുണാതീതഃ സ ഉച്യതേ॥൨൫॥
മാം ച യോഽവ്യഭിചാരേണ ഭക്തിയോഗേന സേവതേ
സ ഗുണാന്സമതീത്യൈതാന്ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ॥൨൬॥
ബ്രഹ്മണോ ഹി പ്രതിഷ്ഠാഹമമൃതസ്യാവ്യയസ്യ ച
ശാശ്വതസ്യ ച ധര്മസ്യ സുഖസ്യൈകാന്തികസ്യ ച॥൨൭॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ഗുണത്രയവിഭാഗയോഗോ നാമ ചതുര്ദശോഽധ്യായഃ ॥൧൪॥

അധ്യായ ൧൫    പുരുഷോത്തമയോഗ
പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ഊര്ധ്വമൂലമധഃശാഖമശ്വത്ഥം പ്രാഹുരവ്യയമ്
ഛന്ദാംസി യസ്യ പര്ണാനി യസ്തം വേദ സ വേദവിത്॥൧॥
അധശ്ചോര്ധ്വം പ്രസൃതാസ്തസ്യ ശാഖാ ഗുണപ്രവൃദ്ധാ വിഷയപ്രവാലാഃ
അധശ്ച മൂലാന്യനുസംതതാനി കര്മാനുബന്ധീനി മനുഷ്യലോകേ॥൨॥
ന രൂപമസ്യേഹ തഥോപലഭ്യതേ നാന്തോ ന ചാദിര്ന ച സംപ്രതിഷ്ഠാ
അശ്വത്ഥമേനം സുവിരൂഢമൂലമസങ്ഗശസ്ത്രേണ ദൃഢേന ഛിത്ത്വാ॥൩॥
തതഃ പദം തത്പരിമാര്ഗിതവ്യം യസ്മിന്ഗതാ ന നിവര്തന്തി ഭൂയഃ
തമേവ ചാദ്യം പുരുഷം പ്രപദ്യേ യതഃ പ്രവൃത്തിഃ പ്രസൃതാ പുരാണീ॥൪॥
നിര്മാനമോഹാ ജിതസങ്ഗദോഷാ അധ്യാത്മനിത്യാ വിനിവൃത്തകാമാഃ
ദ്വന്ദ്വൈര്വിമുക്താഃ സുഖദുഃഖസംജ്ഞൈര്ഗച്ഛന്ത്യമൂഢാഃ പദമവ്യയം തത്॥൫॥
ന തദ്ഭാസയതേ സൂര്യോ ന ശശാങ്കോ ന പാവകഃ
യദ്ഗത്വാ ന നിവര്തന്തേ തദ്ധാമ പരമം മമ॥൬॥
മമൈവാംശോ ജീവലോകേ ജീവഭൂതഃ സനാതനഃ
മനഃഷഷ്ഠാനീന്ദ്രിയാണി പ്രകൃതിസ്ഥാനി കര്ഷതി॥൭॥
ശരീരം യദവാപ്നോതി യച്ചാപ്യുത്ക്രാമതീശ്വരഃ
ഗൃഹീത്വൈതാനി സംയാതി വായുര്ഗന്ധാനിവാശയാത്॥൮॥
ശ്രോത്രം ചക്ഷുഃ സ്പര്ശനം ച രസനം ഘ്രാണമേവ ച
അധിഷ്ഠായ മനശ്ചായം വിഷയാനുപസേവതേ॥൯॥
ഉത്ക്രാമന്തം സ്ഥിതം വാപി ഭുഞ്ജാനം വാ ഗുണാന്വിതമ്
വിമൂഢാ നാനുപശ്യന്തി പശ്യന്തി ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ॥൧൦॥
യതന്തോ യോഗിനശ്ചൈനം പശ്യന്ത്യാത്മന്യവസ്ഥിതമ്
യതന്തോഽപ്യകൃതാത്മാനോ നൈനം പശ്യന്ത്യചേതസഃ॥൧൧॥
യദാദിത്യഗതം തേജോ ജഗദ്ഭാസയതേഽഖിലമ്
യച്ചന്ദ്രമസി യച്ചാഗ്നൌ തത്തേജോ വിദ്ധി മാമകമ്॥൧൨॥
ഗാമാവിശ്യ ച ഭൂതാനി ധാരയാമ്യഹമോജസാ
പുഷ്ണാമി ചൌഷധീഃ സര്വാഃ സോമോ ഭൂത്വാ രസാത്മകഃ॥൧൩॥
അഹം വൈശ്വാനരോ ഭൂത്വാ പ്രാണിനാം ദേഹമാശ്രിതഃ
പ്രാണാപാനസമായുക്തഃ പചാമ്യന്നം ചതുര്വിധമ്॥൧൪॥
സര്വസ്യ ചാഹം ഹൃദി സന്നിവിഷ്ടോ മത്തഃ സ്മൃതിര്ജ്ഞാനമപോഹനം ച
വേദൈശ്ച സര്വൈരഹമേവ വേദ്യോ വേദാന്തകൃദ്വേദവിദേവ ചാഹമ്॥൧൫॥
ദ്വാവിമൌ പുരുഷൌ ലോകേ ക്ഷരശ്ചാക്ഷര ഏവ ച
ക്ഷരഃ സര്വാണി ഭൂതാനി കൂടസ്ഥോഽക്ഷര ഉച്യതേ॥൧൬॥
ഉത്തമഃ പുരുഷസ്ത്വന്യഃ പരമാത്മേത്യുധാഹൃതഃ
യോ ലോകത്രയമാവിശ്യ ബിഭര്ത്യവ്യയ ഈശ്വരഃ॥൧൭॥
യസ്മാത്ക്ഷരമതീതോഽഹമക്ഷരാദപി ചോത്തമഃ
അതോഽസ്മി ലോകേ വേദേ ച പ്രഥിതഃ പുരുഷോത്തമഃ॥൧൮॥
യോ മാമേവമസംമൂഢോ ജാനാതി പുരുഷോത്തമമ്
സ സര്വവിദ്ഭജതി മാം സര്വഭാവേന ഭാരത॥൧൯॥
ഇതി ഗുഹ്യതമം ശാസ്ത്രമിദമുക്തം മയാനഘ
ഏതദ്ബുദ്ധ്വാ ബുദ്ധിമാന്സ്യാത്കൃതകൃത്യശ്ച ഭാരത॥൨൦॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ പുരുഷോത്തമയോഗോ നാമ പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥൧൫॥

അധ്യായ ൧൬    ദൈവാസുരസംപദ്വിഭാഗയോഗ
ഷോഡശോഽധ്യായഃ
 
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
അഭയം സത്ത്വസംശുദ്ധിര്ജ്ഞാനയോഗവ്യവസ്ഥിതിഃ
ദാനം ദമശ്ച യജ്ഞശ്ച സ്വാധ്യായസ്തപ ആര്ജവമ്॥൧॥
അഹിംസാ സത്യമക്രോധസ്ത്യാഗഃ ശാന്തിരപൈശുനമ്
ദയാ ഭൂതേഷ്വലോലുപ്ത്വം മാര്ദവം ഹ്രീരചാപലമ്॥൨॥
തേജഃ ക്ഷമാ ധൃതിഃ ശൌചമദ്രോഹോ നാതിമാനിതാ
ഭവന്തി സംപദം ദൈവീമഭിജാതസ്യ ഭാരത॥൩॥
ദമ്ഭോ ദര്പോഽഭിമാനശ്ച ക്രോധഃ പാരുഷ്യമേവ ച
അജ്ഞാനം ചാഭിജാതസ്യ പാര്ഥ സംപദമാസുരീമ്॥൪॥
ദൈവീ സംപദ്വിമോക്ഷായ നിബന്ധായാസുരീ മതാ
മാ ശുചഃ സംപദം ദൈവീമഭിജാതോഽസി പാണ്ഡവ॥൫॥
ദ്വൌ ഭൂതസര്ഗൌ ലോകേഽസ്മിന്ദൈവ ആസുര ഏവ ച
ദൈവോ വിസ്തരശഃ പ്രോക്ത ആസുരം പാര്ഥ മേ ശൃണു॥൬॥
പ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ച ജനാ ന വിദുരാസുരാഃ
ന ശൌചം നാപി ചാചാരോ ന സത്യം തേഷു വിദ്യതേ॥൭॥
അസത്യമപ്രതിഷ്ഠം തേ ജഗദാഹുരനീശ്വരമ്
അപരസ്പരസംഭൂതം കിമന്യത്കാമഹൈതുകമ്॥൮॥
ഏതാം ദൃഷ്ടിമവഷ്ടഭ്യ നഷ്ടാത്മാനോഽല്പബുദ്ധയഃ
പ്രഭവന്ത്യുഗ്രകര്മാണഃ ക്ഷയായ ജഗതോഽഹിതാഃ॥൯॥
കാമമാശ്രിത്യ ദുഷ്പൂരം ദമ്ഭമാനമദാന്വിതാഃ
മോഹാദ്ഗൃഹീത്വാസദ്ഗ്രാഹാന്പ്രവര്തന്തേഽശുചിവ്രതാഃ॥൧൦॥
ചിന്താമപരിമേയാം ച പ്രലയാന്താമുപാശ്രിതാഃ
കാമോപഭോഗപരമാ ഏതാവദിതി നിശ്ചിതാഃ॥൧൧॥
ആശാപാശശതൈര്ബദ്ധാഃ കാമക്രോധപരായണാഃ
ഈഹന്തേ കാമഭോഗാര്ഥമന്യായേനാര്ഥസംചയാന്॥൧൨॥
ഇദമദ്യ മയാ ലബ്ധമിമം പ്രാപ്സ്യേ മനോരഥമ്
ഇദമസ്തീദമപി മേ ഭവിഷ്യതി പുനര്ധനമ്॥൧൩॥
അസൌ മയാ ഹതഃ ശത്രുര്ഹനിഷ്യേ ചാപരാനപി
ഈശ്വരോഽഹമഹം ഭോഗീ സിദ്ധോഽഹം ബലവാന്സുഖീ॥൧൪॥
ആഢ്യോഽഭിജനവാനസ്മി കോഽന്യോസ്തി സദൃശോ മയാ
യക്ഷ്യേ ദാസ്യാമി മോദിഷ്യ ഇത്യജ്ഞാനവിമോഹിതാഃ॥൧൫॥
അനേകചിത്തവിഭ്രാന്താ മോഹജാലസമാവൃതാഃ
പ്രസക്താഃ കാമഭോഗേഷു പതന്തി നരകേഽശുചൌ॥൧൬॥
ആത്മസംഭാവിതാഃ സ്തബ്ധാ ധനമാനമദാന്വിതാഃ
യജന്തേ നാമയജ്ഞൈസ്തേ ദമ്ഭേനാവിധിപൂര്വകമ്॥൧൭॥
അഹംകാരം ബലം ദര്പം കാമം ക്രോധം ച സംശ്രിതാഃ
മാമാത്മപരദേഹേഷു പ്രദ്വിഷന്തോഽഭ്യസൂയകാഃ॥൧൮॥
താനഹം ദ്വിഷതഃ ക്രൂരാന്സംസാരേഷു നരാധമാന്
ക്ഷിപാമ്യജസ്രമശുഭാനാസുരീഷ്വേവ യോനിഷു॥൧൯॥
ആസുരീം യോനിമാപന്നാ മൂഢാ ജന്മനി ജന്മനി
മാമപ്രാപ്യൈവ കൌന്തേയ തതോ യാന്ത്യധമാം ഗതിമ്॥൨൦॥
ത്രിവിധം നരകസ്യേദം ദ്വാരം നാശനമാത്മനഃ
കാമഃ ക്രോധസ്തഥാ ലോഭസ്തസ്മാദേതത്ത്രയം ത്യജേത്॥൨൧॥
ഏതൈര്വിമുക്തഃ കൌന്തേയ തമോദ്വാരൈസ്ത്രിഭിര്നരഃ
ആചരത്യാത്മനഃ ശ്രേയസ്തതോ യാതി പരാം ഗതിമ്॥൨൨॥
യഃ ശാസ്ത്രവിധിമുത്സൃജ്യ വര്തതേ കാമകാരതഃ
ന സ സിദ്ധിമവാപ്നോതി ന സുഖം ന പരാം ഗതിമ്॥൨൩॥
തസ്മാച്ഛാസ്ത്രം പ്രമാണം തേ കാര്യാകാര്യവ്യവസ്ഥിതൌ
ജ്ഞാത്വാ ശാസ്ത്രവിധാനോക്തം കര്മ കര്തുമിഹാര്ഹസി॥൨൪॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ദൈവാസുരസംപദ്വിഭാഗയോഗോ നാമ ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥൧൬॥

അധ്യായ ൧൭    ശ്രദ്ധാത്രയവിഭാഗയോഗ
സപ്തദശോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
യേ ശാസ്ത്രവിധിമുത്സൃജ്യ യജന്തേ ശ്രദ്ധയാന്വിതാഃ
തേഷാം നിഷ്ഠാ തു കാ കൃഷ്ണ സത്ത്വമാഹോ രജസ്തമഃ॥൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
ത്രിവിധാ ഭവതി ശ്രദ്ധാ ദേഹിനാം സാ സ്വഭാവജാ
സാത്ത്വികീ രാജസീ ചൈവ താമസീ ചേതി താം ശൃണു॥൨॥
സത്ത്വാനുരൂപാ സര്വസ്യ ശ്രദ്ധാ ഭവതി ഭാരത
ശ്രദ്ധാമയോഽയം പുരുഷോ യോ യച്ഛ്രദ്ധഃ സ ഏവ സഃ॥൩॥
യജന്തേ സാത്ത്വികാ ദേവാന്യക്ഷരക്ഷാംസി രാജസാഃ
പ്രേതാന്ഭൂതഗണാംശ്ചാന്യേ യജന്തേ താമസാ ജനാഃ॥൪॥
അശാസ്ത്രവിഹിതം ഘോരം തപ്യന്തേ യേ തപോ ജനാഃ
ദമ്ഭാഹംകാരസംയുക്താഃ കാമരാഗബലാന്വിതാഃ॥൫॥
കര്ഷയന്തഃ ശരീരസ്ഥം ഭൂതഗ്രാമമചേതസഃ
മാം ചൈവാന്തഃശരീരസ്ഥം താന്വിദ്ധ്യാസുരനിശ്ചയാന്॥൬॥
ആഹാരസ്ത്വപി സര്വസ്യ ത്രിവിധോ ഭവതി പ്രിയഃ
യജ്ഞസ്തപസ്തഥാ ദാനം തേഷാം ഭേദമിമം ശൃണു॥൭॥
ആയുഃസത്ത്വബലാരോഗ്യസുഖപ്രീതിവിവര്ധനാഃ
രസ്യാഃ സ്നിഗ്ധാഃ സ്ഥിരാ ഹൃദ്യാ ആഹാരാഃ സാത്ത്വികപ്രിയാഃ॥൮॥
കട്വമ്ലലവണാത്യുഷ്ണതീക്ഷ്ണരൂക്ഷവിദാഹിനഃ
ആഹാരാ രാജസസ്യേഷ്ടാ ദുഃഖശോകാമയപ്രദാഃ॥൯॥
യാതയാമം ഗതരസം പൂതി പര്യുഷിതം ച യത്
ഉച്ഛിഷ്ടമപി ചാമേധ്യം ഭോജനം താമസപ്രിയമ്॥൧൦॥
അഫലാകാങ്ക്ഷിഭിര്യജ്ഞോ വിധിദൃഷ്ടോ യ ഇജ്യതേ
യഷ്ടവ്യമേവേതി മനഃ സമാധായ സ സാത്ത്വികഃ॥൧൧॥
അഭിസംധായ തു ഫലം ദമ്ഭാര്ഥമപി ചൈവ യത്
ഇജ്യതേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ തം യജ്ഞം വിദ്ധി രാജസമ്॥൧൨॥
വിധിഹീനമസൃഷ്ടാന്നം മന്ത്രഹീനമദക്ഷിണമ്
ശ്രദ്ധാവിരഹിതം യജ്ഞം താമസം പരിചക്ഷതേ॥൧൩॥
ദേവദ്വിജഗുരുപ്രാജ്ഞപൂജനം ശൌചമാര്ജവമ്
ബ്രഹ്മചര്യമഹിംസാ ച ശാരീരം തപ ഉച്യതേ॥൧൪॥
അനുദ്വേഗകരം വാക്യം സത്യം പ്രിയഹിതം ച യത്
സ്വാധ്യായാഭ്യസനം ചൈവ വാങ്മയം തപ ഉച്യതേ॥൧൫॥
മനഃ പ്രസാദഃ സൌമ്യത്വം മൌനമാത്മവിനിഗ്രഹഃ
ഭാവസംശുദ്ധിരിത്യേതത്തപോ മാനസമുച്യതേ॥൧൬॥
ശ്രദ്ധയാ പരയാ തപ്തം തപസ്തത്ത്രിവിധം നരൈഃ
അഫലാകാങ്ക്ഷിഭിര്യുക്തൈഃ സാത്ത്വികം പരിചക്ഷതേ॥൧൭॥
സത്കാരമാനപൂജാര്ഥം തപോ ദമ്ഭേന ചൈവ യത്
ക്രിയതേ തദിഹ പ്രോക്തം രാജസം ചലമധ്രുവമ്॥൧൮॥
മൂഢഗ്രാഹേണാത്മനോ യത്പീഡയാ ക്രിയതേ തപഃ
പരസ്യോത്സാദനാര്ഥം വാ തത്താമസമുദാഹൃതമ്॥൧൯॥
ദാതവ്യമിതി യദ്ദാനം ദീയതേഽനുപകാരിണേ
ദേശേ കാലേ ച പാത്രേ ച തദ്ദാനം സാത്ത്വികം സ്മൃതമ്॥൨൦॥
യത്തു പ്രത്ത്യുപകാരാര്ഥം ഫലമുദ്ദിശ്യ വാ പുനഃ
ദീയതേ ച പരിക്ലിഷ്ടം തദ്ദാനം രാജസം സ്മൃതമ്॥൨൧॥
അദേശകാലേ യദ്ദാനമപാത്രേഭ്യശ്ച ദീയതേ
അസത്കൃതമവജ്ഞാതം തത്താമസമുദാഹൃതമ്॥൨൨॥
ഓം തത്സദിതി നിര്ദേശോ ബ്രഹ്മണസ്ത്രിവിധഃ സ്മൃതഃ
ബ്രാഹ്മണാസ്തേന വേദാശ്ച യജ്ഞാശ്ച വിഹിതാഃ പുരാ॥൨൩॥
തസ്മാദോമിത്യുദാഹൃത്യ യജ്ഞദാനതപഃക്രിയാഃ
പ്രവര്തന്തേ വിധാനോക്താഃ സതതം ബ്രഹ്മവാദിനാമ്॥൨൪॥
തദിത്യനഭിസംധായ ഫലം യജ്ഞതപഃക്രിയാഃ
ദാനക്രിയാശ്ച വിവിധാഃ ക്രിയന്തേ മോക്ഷകാങ്ക്ഷിഭിഃ॥൨൫॥
സദ്ഭാവേ സാധുഭാവേ ച സദിത്യേതത്പ്രയുജ്യതേ
പ്രശസ്തേ കര്മണി തഥാ സച്ഛബ്ദഃ പാര്ഥ യുജ്യതേ॥൨൬॥
യജ്ഞേ തപസി ദാനേ ച സ്ഥിതിഃ സദിതി ചോച്യതേ
കര്മ ചൈവ തദര്ഥീയം സദിത്യേവാഭിധീയതേ॥൨൭॥
അശ്രദ്ധയാ ഹുതം ദത്തം തപസ്തപ്തം കൃതം ച യത്
അസദിത്യുച്യതേ പാര്ഥ ന ച തത്പ്രേപ്യ നോ ഇഹ॥൨൮॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ശ്രദ്ധാത്രയവിഭാഗയോഗോ നാമ സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥൧൭॥

അധ്യായ ൧൮    മോക്ഷസംന്യാസയോഗ
അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ
 
അര്ജുന ഉവാച।
സംന്യാസസ്യ മഹാബാഹോ തത്ത്വമിച്ഛാമി വേദിതുമ്
ത്യാഗസ്യ ച ഹൃഷീകേശ പൃഥക്കേശിനിഷൂദന॥൧॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച।
കാമ്യാനാം കര്മണാം ന്യാസം സംന്യാസം കവയോ വിദുഃ
സര്വകര്മഫലത്യാഗം പ്രാഹുസ്ത്യാഗം വിചക്ഷണാഃ॥൨॥
ത്യാജ്യം ദോഷവദിത്യേകേ കര്മ പ്രാഹുര്മനീഷിണഃ
യജ്ഞദാനതപഃകര്മ ന ത്യാജ്യമിതി ചാപരേ॥൩॥
നിശ്ചയം ശൃണു മേ തത്ര ത്യാഗേ ഭരതസത്തമ
ത്യാഗോ ഹി പുരുഷവ്യാഘ്ര ത്രിവിധഃ സംപ്രകീര്തിതഃ॥൪॥
യജ്ഞദാനതപഃകര്മ ന ത്യാജ്യം കാര്യമേവ തത്
യജ്ഞോ ദാനം തപശ്ചൈവ പാവനാനി മനീഷിണാമ്॥൫॥
ഏതാന്യപി തു കര്മാണി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ ഫലാനി ച
കര്തവ്യാനീതി മേ പാര്ഥ നിശ്ചിതം മതമുത്തമമ്॥൬॥
നിയതസ്യ തു സംന്യാസഃ കര്മണോ നോപപദ്യതേ
മോഹാത്തസ്യ പരിത്യാഗസ്താമസഃ പരികീര്തിതഃ॥൭॥
ദുഃഖമിത്യേവ യത്കര്മ കായക്ലേശഭയാത്ത്യജേത്
സ കൃത്വാ രാജസം ത്യാഗം നൈവ ത്യാഗഫലം ലഭേത്॥൮॥
കാര്യമിത്യേവ യത്കര്മ നിയതം ക്രിയതേഽര്ജുന
സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ ഫലം ചൈവ സ ത്യാഗഃ സാത്ത്വികോ മതഃ॥൯॥
ന ദ്വേഷ്ട്യകുശലം കര്മ കുശലേ നാനുഷജ്ജതേ
ത്യാഗീ സത്ത്വസമാവിഷ്ടോ മേധാവീ ഛിന്നസംശയഃ॥൧൦॥
ന ഹി ദേഹഭൃതാ ശക്യം ത്യക്തും കര്മാണ്യശേഷതഃ
യസ്തു കര്മഫലത്യാഗീ സ ത്യാഗീത്യഭിധീയതേ॥൧൧॥
അനിഷ്ടമിഷ്ടം മിശ്രം ച ത്രിവിധം കര്മണഃ ഫലമ്
ഭവത്യത്യാഗിനാം പ്രേത്യ ന തു സംന്യാസിനാം ക്വചിത്॥൧൨॥
പഞ്ചൈതാനി മഹാബാഹോ കാരണാനി നിബോധ മേ
സാംഖ്യേ കൃതാന്തേ പ്രോക്താനി സിദ്ധയേ സര്വകര്മണാമ്॥൧൩॥
അധിഷ്ഠാനം തഥാ കര്താ കരണം ച പൃഥഗ്വിധമ്
വിവിധാശ്ച പൃഥക്ചേഷ്ടാ ദൈവം ചൈവാത്ര പഞ്ചമമ്॥൧൪॥
ശരീരവാങ്മനോഭിര്യത്കര്മ പ്രാരഭതേ നരഃ
ന്യായ്യം വാ വിപരീതം വാ പഞ്ചൈതേ തസ്യ ഹേതവഃ॥൧൫॥
തത്രൈവം സതി കര്താരമാത്മാനം കേവലം തു യഃ
പശ്യത്യകൃതബുദ്ധിത്വാന്ന സ പശ്യതി ദുര്മതിഃ॥൧൬॥
യസ്യ നാഹംകൃതോ ഭാവോ ബുദ്ധിര്യസ്യ ന ലിപ്യതേ
ഹത്വാഽപി സ ഇമാഁല്ലോകാന്ന ഹന്തി ന നിബധ്യതേ॥൧൭॥
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം പരിജ്ഞാതാ ത്രിവിധാ കര്മചോദനാ
കരണം കര്മ കര്തേതി ത്രിവിധഃ കര്മസംഗ്രഹഃ॥൧൮॥
ജ്ഞാനം കര്മ ച കര്താ ച ത്രിധൈവ ഗുണഭേദതഃ
പ്രോച്യതേ ഗുണസംഖ്യാനേ യഥാവച്ഛൃണു താന്യപി॥൧൯॥
സര്വഭൂതേഷു യേനൈകം ഭാവമവ്യയമീക്ഷതേ
അവിഭക്തം വിഭക്തേഷു തജ്ജ്ഞാനം വിദ്ധി സാത്ത്വികമ്॥൨൦॥
പൃഥക്ത്വേന തു യജ്ജ്ഞാനം നാനാഭാവാന്പൃഥഗ്വിധാന്
വേത്തി സര്വേഷു ഭൂതേഷു തജ്ജ്ഞാനം വിദ്ധി രാജസമ്॥൨൧॥
യത്തു കൃത്സ്നവദേകസ്മിന്കാര്യേ സക്തമഹൈതുകമ്
അതത്ത്വാര്ഥവദല്പം ച തത്താമസമുദാഹൃതമ്॥൨൨॥
നിയതം സങ്ഗരഹിതമരാഗദ്വേഷതഃ കൃതമ്
അഫലപ്രേപ്സുനാ കര്മ യത്തത്സാത്ത്വികമുച്യതേ॥൨൩॥
യത്തു കാമേപ്സുനാ കര്മ സാഹംകാരേണ വാ പുനഃ
ക്രിയതേ ബഹുലായാസം തദ്രാജസമുദാഹൃതമ്॥൨൪॥
അനുബന്ധം ക്ഷയം ഹിംസാമനപേക്ഷ്യ ച പൌരുഷമ്
മോഹാദാരഭ്യതേ കര്മ യത്തത്താമസമുച്യതേ॥൨൫॥
മുക്തസങ്ഗോഽനഹംവാദീ ധൃത്യുത്സാഹസമന്വിതഃ
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോര്നിര്വികാരഃ കര്താ സാത്ത്വിക ഉച്യതേ॥൨൬॥
രാഗീ കര്മഫലപ്രേപ്സുര്ലുബ്ധോ ഹിംസാത്മകോഽശുചിഃ
ഹര്ഷശോകാന്വിതഃ കര്താ രാജസഃ പരികീര്തിതഃ॥൨൭॥
അയുക്തഃ പ്രാകൃതഃ സ്തബ്ധഃ ശഠോ നൈഷ്കൃതികോഽലസഃ
വിഷാദീ ദീര്ഘസൂത്രീ ച കര്താ താമസ ഉച്യതേ॥൨൮॥
ബുദ്ധേര്ഭേദം ധൃതേശ്ചൈവ ഗുണതസ്ത്രിവിധം ശൃണു
പ്രോച്യമാനമശേഷേണ പൃഥക്ത്വേന ധനംജയ॥൨൯॥
പ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ച കാര്യാകാര്യേ ഭയാഭയേ
ബന്ധം മോക്ഷം ച യാ വേത്തി ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ സാത്ത്വികീ॥൩൦॥
യയാ ധര്മമധര്മം ച കാര്യം ചാകാര്യമേവ ച
അയഥാവത്പ്രജാനാതി ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ രാജസീ॥൩൧॥
അധര്മം ധര്മമിതി യാ മന്യതേ തമസാവൃതാ
സര്വാര്ഥാന്വിപരീതാംശ്ച ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ താമസീ॥൩൨॥
ധൃത്യാ യയാ ധാരയതേ മനഃപ്രാണേന്ദ്രിയക്രിയാഃ
യോഗേനാവ്യഭിചാരിണ്യാ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ സാത്ത്വികീ॥൩൩॥
യയാ തു ധര്മകാമാര്ഥാന്ധൃത്യാ ധാരയതേഽര്ജുന
പ്രസങ്ഗേന ഫലാകാങ്ക്ഷീ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ രാജസീ॥൩൪॥
യയാ സ്വപ്നം ഭയം ശോകം വിഷാദം മദമേവ ച
ന വിമുഞ്ചതി ദുര്മേധാ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ താമസീ॥൩൫॥
സുഖം ത്വിദാനീം ത്രിവിധം ശൃണു മേ ഭരതര്ഷഭ
അഭ്യാസാദ്രമതേ യത്ര ദുഃഖാന്തം ച നിഗച്ഛതി॥൩൬॥
യത്തദഗ്രേ വിഷമിവ പരിണാമേഽമൃതോപമമ്
തത്സുഖം സാത്ത്വികം പ്രോക്തമാത്മബുദ്ധിപ്രസാദജമ്॥൩൭॥
വിഷയേന്ദ്രിയസംയോഗാദ്യത്തദഗ്രേഽമൃതോപമമ്
പരിണാമേ വിഷമിവ തത്സുഖം രാജസം സ്മൃതമ്॥൩൮॥
യദഗ്രേ ചാനുബന്ധേ ച സുഖം മോഹനമാത്മനഃ
നിദ്രാലസ്യപ്രമാദോത്ഥം തത്താമസമുദാഹൃതമ്॥൩൯॥
ന തദസ്തി പൃഥിവ്യാം വാ ദിവി ദേവേഷു വാ പുനഃ
സത്ത്വം പ്രകൃതിജൈര്മുക്തം യദേഭിഃ സ്യാത്ത്രിഭിര്ഗുണൈഃ॥൪൦॥
ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയവിശാം ശൂദ്രാണാം ച പരംതപ
കര്മാണി പ്രവിഭക്താനി സ്വഭാവപ്രഭവൈര്ഗുണൈഃ॥൪൧॥
ശമോ ദമസ്തപഃ ശൌചം ക്ഷാന്തിരാര്ജവമേവ ച
ജ്ഞാനം വിജ്ഞാനമാസ്തിക്യം ബ്രഹ്മകര്മ സ്വഭാവജമ്॥൪൨॥
ശൌര്യം തേജോ ധൃതിര്ദാക്ഷ്യം യുദ്ധേ ചാപ്യപലായനമ്
ദാനമീശ്വരഭാവശ്ച ക്ഷാത്രം കര്മ സ്വഭാവജമ്॥൪൩॥
കൃഷിഗൌരക്ഷ്യവാണിജ്യം വൈശ്യകര്മ സ്വഭാവജമ്
പരിചര്യാത്മകം കര്മ ശൂദ്രസ്യാപി സ്വഭാവജമ്॥൪൪॥
സ്വേ സ്വേ കര്മണ്യഭിരതഃ സംസിദ്ധിം ലഭതേ നരഃ
സ്വകര്മനിരതഃ സിദ്ധിം യഥാ വിന്ദതി തച്ഛൃണു॥൪൫॥
യതഃ പ്രവൃത്തിര്ഭൂതാനാം യേന സര്വമിദം തതമ്
സ്വകര്മണാ തമഭ്യര്ച്യ സിദ്ധിം വിന്ദതി മാനവഃ॥൪൬॥
ശ്രേയാന്സ്വധര്മോ വിഗുണഃ പരധര്മോത്സ്വനുഷ്ഠിതാത്
സ്വഭാവനിയതം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ്॥൪൭॥
സഹജം കര്മ കൌന്തേയ സദോഷമപി ന ത്യജേത്
സര്വാരമ്ഭാ ഹി ദോഷേണ ധൂമേനാഗ്നിരിവാവൃതാഃ॥൪൮॥
അസക്തബുദ്ധിഃ സര്വത്ര ജിതാത്മാ വിഗതസ്പൃഹഃ
നൈഷ്കര്മ്യസിദ്ധിം പരമാം സംന്യാസേനാധിഗച്ഛതി॥൪൯॥
സിദ്ധിം പ്രാപ്തോ യഥാ ബ്രഹ്മ തഥാപ്നോതി നിബോധ മേ
സമാസേനൈവ കൌന്തേയ നിഷ്ഠാ ജ്ഞാനസ്യ യാ പരാ॥൫൦॥
ബുദ്ധ്യാ വിശുദ്ധയാ യുക്തോ ധൃത്യാത്മാനം നിയമ്യ ച
ശബ്ദാദീന്വിഷയാംസ്ത്യക്ത്വാ രാഗദ്വേഷൌ വ്യുദസ്യ ച॥൫൧॥
വിവിക്തസേവീ ലഘ്വാശീ യതവാക്കായമാനസഃ
ധ്യാനയോഗപരോ നിത്യം വൈരാഗ്യം സമുപാശ്രിതഃ॥൫൨॥
അഹംകാരം ബലം ദര്പം കാമം ക്രോധം പരിഗ്രഹമ്
വിമുച്യ നിര്മമഃ ശാന്തോ ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ॥൫൩॥
ബ്രഹ്മഭൂതഃ പ്രസന്നാത്മാ ന ശോചതി ന കാങ്ക്ഷതി
സമഃ സര്വേഷു ഭൂതേഷു മദ്ഭക്തിം ലഭതേ പരാമ്॥൫൪॥
ഭക്ത്യാ മാമഭിജാനാതി യാവാന്യശ്ചാസ്മി തത്ത്വതഃ
തതോ മാം തത്ത്വതോ ജ്ഞാത്വാ വിശതേ തദനന്തരമ്॥൫൫॥
സര്വകര്മാണ്യപി സദാ കുര്വാണോ മദ്വ്യപാശ്രയഃ
മത്പ്രസാദാദവാപ്നോതി ശാശ്വതം പദമവ്യയമ്॥൫൬॥
ചേതസാ സര്വകര്മാണി മയി സംന്യസ്യ മത്പരഃ
ബുദ്ധിയോഗമുപാശ്രിത്യ മച്ചിത്തഃ സതതം ഭവ॥൫൭॥
മച്ചിത്തഃ സര്വദുര്ഗാണി മത്പ്രസാദാത്തരിഷ്യസി
അഥ ചേത്ത്വമഹംകാരാന്ന ശ്രോഷ്യസി വിനങ്ക്ഷ്യസി॥൫൮॥
യദഹംകാരമാശ്രിത്യ ന യോത്സ്യ ഇതി മന്യസേ
മിഥ്യൈഷ വ്യവസായസ്തേ പ്രകൃതിസ്ത്വാം നിയോക്ഷ്യതി॥൫൯॥
സ്വഭാവജേന കൌന്തേയ നിബദ്ധഃ സ്വേന കര്മണാ
കര്തും നേച്ഛസി യന്മോഹാത്കരിഷ്യസ്യവശോഽപി തത്॥൬൦॥
ഈശ്വരഃ സര്വഭൂതാനാം ഹൃദ്ദേശേഽര്ജുന തിഷ്ഠതി
ഭ്രാമയന്സര്വഭൂതാനി യന്ത്രാരൂഢാനി മായയാ॥൬൧॥
തമേവ ശരണം ഗച്ഛ സര്വഭാവേന ഭാരത
തത്പ്രസാദാത്പരാം ശാന്തിം സ്ഥാനം പ്രാപ്സ്യസി ശാശ്വതമ്॥൬൨॥
ഇതി തേ ജ്ഞാനമാഖ്യാതം ഗുഹ്യാദ്ഗുഹ്യതരം മയാ
വിമൃശ്യൈതദശേഷേണ യഥേച്ഛസി തഥാ കുരു॥൬൩॥
സര്വഗുഹ്യതമം ഭൂയഃ ശൃണു മേ പരമം വചഃ
ഇഷ്ടോഽസി മേ ദൃഢമിതി തതോ വക്ഷ്യാമി തേ ഹിതമ്॥൬൪॥
മന്മനാ ഭവ മദ്ഭക്തോ മദ്യാജീ മാം നമസ്കുരു
മാമേവൈഷ്യസി സത്യം തേ പ്രതിജാനേ പ്രിയോഽസി മേ॥൬൫॥
സര്വധര്മാന്പരിത്യജ്യ മാമേകം ശരണം വ്രജ
അഹം ത്വാ സര്വപാപേഭ്യോ മോക്ഷയിഷ്യാമി മാ ശുചഃ॥൬൬॥
ഇദം തേ നാതപസ്കായ നാഭക്തായ കദാചന
ന ചാശുശ്രൂഷവേ വാച്യം ന ച മാം യോഽഭ്യസൂയതി॥൬൭॥
യ ഇമം പരമം ഗുഹ്യം മദ്ഭക്തേഷ്വഭിധാസ്യതി
ഭക്തിം മയി പരാം കൃത്വാ മാമേവൈഷ്യത്യസംശയഃ॥൬൮॥
ന ച തസ്മാന്മനുഷ്യേഷു കശ്ചിന്മേ പ്രിയകൃത്തമഃ
ഭവിതാ ന ച മേ തസ്മാദന്യഃ പ്രിയതരോ ഭുവി॥൬൯॥
അധ്യേഷ്യതേ ച യ ഇമം ധര്മ്യം സംവാദമാവയോഃ
ജ്ഞാനയജ്ഞേന തേനാഹമിഷ്ടഃ സ്യാമിതി മേ മതിഃ॥൭൦॥
ശ്രദ്ധാവാനനസൂയശ്ച ശൃണുയാദപി യോ നരഃ
സോഽപി മുക്തഃ ശുഭാഁല്ലോകാന്പ്രാപ്നുയാത്പുണ്യകര്മണാമ്॥൭൧॥
കച്ചിദേതച്ഛ്രുതം പാര്ഥ ത്വയൈകാഗ്രേണ ചേതസാ
കച്ചിദജ്ഞാനസംമോഹഃ പ്രനഷ്ടസ്തേ ധനംജയ॥൭൨॥
അര്ജുന ഉവാച।
നഷ്ടോ മോഹഃ സ്മൃതിര്ലബ്ധാ ത്വത്പ്രസാദാന്മയാച്യുത
സ്ഥിതോഽസ്മി ഗതസംദേഹഃ കരിഷ്യേ വചനം തവ॥൭൩॥
സംജയ ഉവാച।
ഇത്യഹം വാസുദേവസ്യ പാര്ഥസ്യ ച മഹാത്മനഃ
സംവാദമിമമശ്രൌഷമദ്ഭുതം രോമഹര്ഷണമ്॥൭൪॥
വ്യാസപ്രസാദാച്ഛ്രുതവാനേതദ്ഗുഹ്യമഹം പരമ്
യോഗം യോഗേശ്വരാത്കൃഷ്ണാത്സാക്ഷാത്കഥയതഃ സ്വയമ്॥൭൫॥
രാജന്സംസ്മൃത്യ സംസ്മൃത്യ സംവാദമിമമദ്ഭുതമ്
കേശവാര്ജുനയോഃ പുണ്യം ഹൃഷ്യാമി ച മുഹുര്മുഹുഃ॥൭൬॥
തച്ച സംസ്മൃത്യ സംസ്മൃത്യ രൂപമത്യദ്ഭുതം ഹരേഃ
വിസ്മയോ മേ മഹാന്രാജന്ഹൃഷ്യാമി ച പുനഃ പുനഃ॥൭൭॥
യത്ര യോഗേശ്വരഃ കൃഷ്ണോ യത്ര പാര്ഥോ ധനുര്ധരഃ
തത്ര ശ്രീര്വിജയോ ഭൂതിര്ധ്രുവാ നീതിര്മതിര്മമ॥൭൮॥
 

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ മോക്ഷസംന്യാസയോഗോ നാമാഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥൧൮॥