Bhagavad Gita in Malayalam script
Other scripts and font information
This document is best viewed with the Noto Serif Malayalam or the Noto Sans Malayalam font.
പ്രഥമോഽധ്യായഃ | |
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। | |
ധര്മക്ഷേത്രേ കുരുക്ഷേത്രേ സമവേതാ യുയുത്സവഃ | । |
മാമകാഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ കിമകുര്വത സംജയ | ॥൧॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവാനീകം വ്യൂഢം ദുര്യോധനസ്തദാ | । |
ആചാര്യമുപസംഗമ്യ രാജാ വചനമബ്രവീത് | ॥൨॥ |
പശ്യൈതാം പാണ്ഡുപുത്രാണാമാചാര്യ മഹതീം ചമൂമ് | । |
വ്യൂഢാം ദ്രുപദപുത്രേണ തവ ശിഷ്യേണ ധീമതാ | ॥൩॥ |
അത്ര ശൂരാ മഹേഷ്വാസാ ഭീമാര്ജുനസമാ യുധി | । |
യുയുധാനോ വിരാടശ്ച ദ്രുപദശ്ച മഹാരഥഃ | ॥൪॥ |
ധൃഷ്ടകേതുശ്ചേകിതാനഃ കാശിരാജശ്ച വീര്യവാന് | । |
പുരുജിത്കുന്തിഭോജശ്ച ശൈബ്യശ്ച നരപുംഗവഃ | ॥൫॥ |
യുധാമന്യുശ്ച വിക്രാന്ത ഉത്തമൌജാശ്ച വീര്യവാന് | । |
സൌഭദ്രോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വ ഏവ മഹാരഥാഃ | ॥൬॥ |
അസ്മാകം തു വിശിഷ്ടാ യേ താന്നിബോധ ദ്വിജോത്തമ | । |
നായകാ മമ സൈന്യസ്യ സംജ്ഞാര്ഥം താന്ബ്രവീമി തേ | ॥൭॥ |
ഭവാന്ഭീഷ്മശ്ച കര്ണശ്ച കൃപശ്ച സമിതിംജയഃ | । |
അശ്വത്ഥാമാ വികര്ണശ്ച സൌമദത്തിസ്തഥൈവ ച | ॥൮॥ |
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാ മദര്ഥേ ത്യക്തജീവിതാഃ | । |
നാനാശസ്ത്രപ്രഹരണാഃ സര്വേ യുദ്ധവിശാരദാഃ | ॥൯॥ |
അപര്യാപ്തം തദസ്മാകം ബലം ഭീഷ്മാഭിരക്ഷിതമ് | । |
പര്യാപ്തം ത്വിദമേതേഷാം ബലം ഭീമാഭിരക്ഷിതമ് | ॥൧൦॥ |
അയനേഷു ച സര്വേഷു യഥാഭാഗമവസ്ഥിതാഃ | । |
ഭീഷ്മമേവാഭിരക്ഷന്തു ഭവന്തഃ സര്വ ഏവ ഹി | ॥൧൧॥ |
തസ്യ സംജനയന്ഹര്ഷം കുരുവൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ | । |
സിംഹനാദം വിനദ്യോച്ചൈഃ ശങ്ഖം ദധ്മൌ പ്രതാപവാന് | ॥൧൨॥ |
തതഃ ശങ്ഖാശ്ച ഭേര്യശ്ച പണവാനകഗോമുഖാഃ | । |
സഹസൈവാഭ്യഹന്യന്ത സ ശബ്ദസ്തുമുലോഽഭവത് | ॥൧൩॥ |
തതഃ ശ്വേതൈര്ഹയൈര്യുക്തേ മഹതി സ്യന്ദനേ സ്ഥിതൌ | । |
മാധവഃ പാണ്ഡവശ്ചൈവ ദിവ്യൌ ശങ്ഖൌ പ്രദഘ്മതുഃ | ॥൧൪॥ |
പാഞ്ചജന്യം ഹൃഷീകേശോ ദേവദത്തം ധനംജയഃ | । |
പൌണ്ഡ്രം ദധ്മൌ മഹാശങ്ഖം ഭീമകര്മാ വൃകോദരഃ | ॥൧൫॥ |
അനന്തവിജയം രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ | । |
നകുലഃ സഹദേവശ്ച സുഘോഷമണിപുഷ്പകൌ | ॥൧൬॥ |
കാശ്യശ്ച പരമേഷ്വാസഃ ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ | । |
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ വിരാടശ്ച സാത്യകിശ്ചാപരാജിതഃ | ॥൧൭॥ |
ദ്രുപദോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വശഃ പൃഥിവീപതേ | । |
സൌഭദ്രശ്ച മഹാബാഹുഃ ശങ്ഖാന്ദധ്മുഃ പൃഥക്പൃഥക് | ॥൧൮॥ |
സ ഘോഷോ ധാര്തരാഷ്ട്രാണാം ഹൃദയാനി വ്യദാരയത് | । |
നഭശ്ച പൃഥിവീം ചൈവ തുമുലോ വ്യനുനാദയന് | ॥൧൯॥ |
അഥ വ്യവസ്ഥിതാന്ദൃഷ്ട്വാ ധാര്തരാഷ്ട്രാന്കപിധ്വജഃ | । |
പ്രവൃത്തേ ശസ്ത്രസംപാതേ ധനുരുദ്യമ്യ പാണ്ഡവഃ | ॥൨൦॥ |
ഹൃഷീകേശം തദാ വാക്യമിദമാഹ മഹീപതേ | । |
അര്ജുന ഉവാച। | |
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ രഥം സ്ഥാപയ മേഽച്യുത | ॥൨൧॥ |
യാവദേതാന്നിരീക്ഷേഽഹം യോദ്ധുകാമാനവസ്ഥിതാന് | । |
കൈര്മയാ സഹ യോദ്ധവ്യമസ്മിന്രണസമുദ്യമേ | ॥൨൨॥ |
യോത്സ്യമാനാനവേക്ഷേഽഹം യ ഏതേഽത്ര സമാഗതാഃ | । |
ധാര്തരാഷ്ട്രസ്യ ദുര്ബുദ്ധേര്യുദ്ധേ പ്രിയചികീര്ഷവഃ | ॥൨൩॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശോ ഗുഡാകേശേന ഭാരത | । |
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ സ്ഥാപയിത്വാ രഥോത്തമമ് | ॥൨൪॥ |
ഭീഷ്മദ്രോണപ്രമുഖതഃ സര്വേഷാം ച മഹീക്ഷിതാമ് | । |
ഉവാച പാര്ഥ പശ്യൈതാന്സമവേതാന്കുരൂനിതി | ॥൨൫॥ |
തത്രാപശ്യത്സ്ഥിതാന്പാര്ഥഃ പിതൄനഥ പിതാമഹാന് | । |
ആചാര്യാന്മാതുലാന്ഭ്രാതൄന്പുത്രാന്പൌത്രാന്സഖീംസ്തഥാ | ॥൨൬॥ |
ശ്വശുരാന്സുഹൃദശ്ചൈവ സേനയോരുഭയോരപി | । |
താന്സമീക്ഷ്യ സ കൌന്തേയഃ സര്വാന്ബന്ധൂനവസ്ഥിതാന് | ॥൨൭॥ |
കൃപയാ പരയാവിഷ്ടോ വിഷീദന്നിദമബ്രവീത് | । |
അര്ജുന ഉവാച। | |
ദൃഷ്ട്വേമം സ്വജനം കൃഷ്ണ യുയുത്സും സമുപസ്ഥിതമ് | ॥൨൮॥ |
സീദന്തി മമ ഗാത്രാണി മുഖം ച പരിശുഷ്യതി | । |
വേപഥുശ്ച ശരീരേ മേ രോമഹര്ഷശ്ച ജായതേ | ॥൨൯॥ |
ഗാണ്ഡീവം സ്രംസതേ ഹസ്താത്ത്വക്ചൈവ പരിദഹ്യതേ | । |
ന ച ശക്നോമ്യവസ്ഥാതും ഭ്രമതീവ ച മേ മനഃ | ॥൩൦॥ |
നിമിത്താനി ച പശ്യാമി വിപരീതാനി കേശവ | । |
ന ച ശ്രേയോഽനുപശ്യാമി ഹത്വാ സ്വജനമാഹവേ | ॥൩൧॥ |
ന കാങ്ക്ഷേ വിജയം കൃഷ്ണ ന ച രാജ്യം സുഖാനി ച | । |
കിം നോ രാജ്യേന ഗോവിന്ദ കിം ഭോഗൈര്ജീവിതേന വാ | ॥൩൨॥ |
യേഷാമര്ഥേ കാങ്ക്ഷിതം നോ രാജ്യം ഭോഗാഃ സുഖാനി ച | । |
ത ഇമേഽവസ്ഥിതാ യുദ്ധേ പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാ ധനാനി ച | ॥൩൩॥ |
ആചാര്യാഃ പിതരഃ പുത്രാസ്തഥൈവ ച പിതാമഹാഃ | । |
മാതുലാഃ ശ്വശുരാഃ പൌത്രാഃ ശ്യാലാഃ സംബന്ധിനസ്തഥാ | ॥൩൪॥ |
ഏതാന്ന ഹന്തുമിച്ഛാമി ഘ്നതോഽപി മധുസൂദന | । |
അപി ത്രൈലോക്യരാജ്യസ്യ ഹേതോഃ കിം നു മഹീകൃതേ | ॥൩൫॥ |
നിഹത്യ ധാര്തരാഷ്ട്രാന്നഃ കാ പ്രീതിഃ സ്യാജ്ജനാര്ദന | । |
പാപമേവാശ്രയേദസ്മാന്ഹത്വൈതാനാതതായിനഃ | ॥൩൬॥ |
തസ്മാന്നാര്ഹാ വയം ഹന്തും ധാര്തരാഷ്ട്രാന്സ്വബാന്ധവാന് | । |
സ്വജനം ഹി കഥം ഹത്വാ സുഖിനഃ സ്യാമ മാധവ | ॥൩൭॥ |
യദ്യപ്യേതേ ന പശ്യന്തി ലോഭോപഹതചേതസഃ | । |
കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം മിത്രദ്രോഹേ ച പാതകമ് | ॥൩൮॥ |
കഥം ന ജ്ഞേയമസ്മാഭിഃ പാപാദസ്മാന്നിവര്തിതുമ് | । |
കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം പ്രപശ്യദ്ഭിര്ജനാര്ദന | ॥൩൯॥ |
കുലക്ഷയേ പ്രണശ്യന്തി കുലധര്മാഃ സനാതനാഃ | । |
ധര്മേ നഷ്ടേ കുലം കൃത്സ്നമധര്മോഽഭിഭവത്യുത | ॥൪൦॥ |
അധര്മാഭിഭവാത്കൃഷ്ണ പ്രദുഷ്യന്തി കുലസ്ത്രിയഃ | । |
സ്ത്രീഷു ദുഷ്ടാസു വാര്ഷ്ണേയ ജായതേ വര്ണസംകരഃ | ॥൪൧॥ |
സംകരോ നരകായൈവ കുലഘ്നാനാം കുലസ്യ ച | । |
പതന്തി പിതരോ ഹ്യേഷാം ലുപ്തപിണ്ഡോദകക്രിയാഃ | ॥൪൨॥ |
ദോഷൈരേതൈഃ കുലഘ്നാനാം വര്ണസംകരകാരകൈഃ | । |
ഉത്സാദ്യന്തേ ജാതിധര്മാഃ കുലധര്മാശ്ച ശാശ്വതാഃ | ॥൪൩॥ |
ഉത്സന്നകുലധര്മാണാം മനുഷ്യാണാം ജനാര്ദന | । |
നരകേഽനിയതം വാസോ ഭവതീത്യനുശുശ്രുമ | ॥൪൪॥ |
അഹോ ബത മഹത്പാപം കര്തും വ്യവസിതാ വയമ് | । |
യദ്രാജ്യസുഖലോഭേന ഹന്തും സ്വജനമുദ്യതാഃ | ॥൪൫॥ |
യദി മാമപ്രതീകാരമശസ്ത്രം ശസ്ത്രപാണയഃ | । |
ധാര്തരാഷ്ട്രാ രണേ ഹന്യുസ്തന്മേ ക്ഷേമതരം ഭവേത് | ॥൪൬॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഏവമുക്ത്വാര്ജുനഃ സംഖ്യേ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത് | । |
വിസൃജ്യ സശരം ചാപം ശോകസംവിഗ്നമാനസഃ | ॥൪൭॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ അര്ജുനവിഷാദയോഗോ നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥൧॥
ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ | |
സംജയ ഉവാച। | |
തം തഥാ കൃപയാവിഷ്ടമശ്രുപൂര്ണാകുലേക്ഷണമ് | । |
വിഷീദന്തമിദം വാക്യമുവാച മധുസൂദനഃ | ॥൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
കുതസ്ത്വാ കശ്മലമിദം വിഷമേ സമുപസ്ഥിതമ് | । |
അനാര്യജുഷ്ടമസ്വര്ഗ്യമകീര്തികരമര്ജുന | ॥൨॥ |
ക്ലൈബ്യം മാ സ്മ ഗമഃ പാര്ഥ നൈതത്ത്വയ്യുപപദ്യതേ | । |
ക്ഷുദ്രം ഹൃദയദൌര്ബല്യം ത്യക്ത്വോത്തിഷ്ഠ പരംതപ | ॥൩॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
കഥം ഭീഷ്മമഹം സാങ്ഖ്യേ ദ്രോണം ച മധുസൂദന | । |
ഇഷുഭിഃ പ്രതിയോത്സ്യാമി പൂജാര്ഹാവരിസൂദന | ॥൪॥ |
ഗുരൂനഹത്വാ ഹി മഹാനുഭാവാന്ശ്രേയോ ഭോക്തും ഭൈക്ഷ്യമപീഹ ലോകേ | । |
ഹത്വാര്ഥകാമാംസ്തു ഗുരുനിഹൈവ ഭുഞ്ജീയ ഭോഗാന്ഽരുധിരപ്രദിഗ്ധാന് | ॥൫॥ |
ന ചൈതദ്വിദ്മഃ കതരന്നോ ഗരീയോ യദ്വാ ജയേമ യദി വാ നോ ജയേയുഃ | । |
യാനേവ ഹത്വാ ന ജിജീവിഷാമസ്തേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രമുഖേ ധാര്തരാഷ്ട്രാഃ | ॥൬॥ |
കാര്പണ്യദോഷോപഹതസ്വഭാവഃ പൃച്ഛാമി ത്വാം ധര്മസംമൂഢചേതാഃ | । |
യച്ഛ്രേയഃ സ്യാന്നിശ്ചിതം ബ്രൂഹി തന്മേ ശിഷ്യസ്തേഽഹം ശാധി മാം ത്വാം പ്രപന്നമ് | ॥൭॥ |
ന ഹി പ്രപശ്യാമി മമാപനുദ്യാദ്യച്ഛോകമുച്ഛോഷണമിന്ദ്രിയാണാമ് | । |
അവാപ്യ ഭൂമാവസപത്നമൃദ്ധം രാജ്യം സുരാണാമപി ചാധിപത്യമ് | ॥൮॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഏവമുക്ത്വാ ഹൃഷീകേശം ഗുഡാകേശഃ പരംതപ | । |
ന യോത്സ്യ ഇതി ഗോവിന്ദമുക്ത്വാ തൂഷ്ണീം ബഭൂവ ഹ | ॥൯॥ |
തമുവാച ഹൃഷീകേശഃ പ്രഹസന്നിവ ഭാരത | । |
സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ വിഷീദന്തമിദം വചഃ | ॥൧൦॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
അശോച്യാനന്വശോചസ്ത്വം പ്രജ്ഞാവാദാംശ്ച ഭാഷസേ | । |
ഗതാസൂനഗതാസൂംശ്ച നാനുശോചന്തി പണ്ഡിതാഃ | ॥൧൧॥ |
ന ത്വേവാഹം ജാതു നാസം ന ത്വം നേമേ ജനാധിപാഃ | । |
ന ചൈവ ന ഭവിഷ്യാമഃ സര്വേ വയമതഃ പരമ് | ॥൧൨॥ |
ദേഹിനോഽസ്മിന്യഥാ ദേഹേ കൌമാരം യൌവനം ജരാ | । |
തഥാ ദേഹാന്തരപ്രാപ്തിര്ധീരസ്തത്ര ന മുഹ്യതി | ॥൧൩॥ |
മാത്രാസ്പര്ശാസ്തു കൌന്തേയ ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖദാഃ | । |
ആഗമാപായിനോഽനിത്യാസ്താംസ്തിതിക്ഷസ്വ ഭാരത | ॥൧൪॥ |
യം ഹി ന വ്യഥയന്ത്യേതേ പുരുഷം പുരുഷര്ഷഭ | । |
സമദുഃഖസുഖം ധീരം സോഽമൃതത്വായ കല്പതേ | ॥൧൫॥ |
നാസതോ വിദ്യതേ ഭാവോ നാഭാവോ വിദ്യതേ സതഃ | । |
ഉഭയോരപി ദൃഷ്ടോഽന്തസ്ത്വനയോസ്തത്ത്വദര്ശിഭിഃ | ॥൧൬॥ |
അവിനാശി തു തദ്വിദ്ധി യേന സര്വമിദം തതമ് | । |
വിനാശമവ്യയസ്യാസ്യ ന കശ്ചിത്കര്തുമര്ഹതി | ॥൧൭॥ |
അന്തവന്ത ഇമേ ദേഹാ നിത്യസ്യോക്താഃ ശരീരിണഃ | । |
അനാശിനോഽപ്രമേയസ്യ തസ്മാദ്യുധ്യസ്വ ഭാരത | ॥൧൮॥ |
യ ഏനം വേത്തി ഹന്താരം യശ്ചൈനം മന്യതേ ഹതമ് | । |
ഉഭൌ തൌ ന വിജാനീതോ നായം ഹന്തി ന ഹന്യതേ | ॥൧൯॥ |
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ കദാചിന്നായം ഭൂത്വാ ഭവിതാ വാ ന ഭൂയഃ | । |
അജോ നിത്യഃ ശാശ്വതോഽയം പുരാണോ ന ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ | ॥൨൦॥ |
വേദാവിനാശിനം നിത്യം യ ഏനമജമവ്യയമ് | । |
അഥം സ പുരുഷഃ പാര്ഥ കം ഘാതയതി ഹന്തി കമ് | ॥൨൧॥ |
വാസാംസി ജീര്ണാനി യഥാ വിഹായ നവാനി ഗൃഹ്ണാതി നരോഽപരാണി | । |
തഥാ ശരീരാണി വിഹായ ജീര്ണാന്യന്യാനി സംയാതി നവാനി ദേഹീ | ॥൨൨॥ |
നൈനം ഛിന്ദന്തി ശസ്ത്രാണി നൈനം ദഹതി പാവകഃ | । |
ന ചൈനം ക്ലേദയന്ത്യാപോ ന ശോഷയതി മാരുതഃ | ॥൨൩॥ |
അച്ഛേദ്യോഽയമദാഹ്യോഽയമക്ലേദ്യോഽശോഷ്യ ഏവ ച | । |
നിത്യഃ സര്വഗതഃ സ്ഥാണുരചലോഽയം സനാതനഃ | ॥൨൪॥ |
അവ്യക്തോഽയമചിന്ത്യോഽയമവികാര്യോഽയമുച്യതേ | । |
തസ്മാദേവം വിദിത്വൈനം നാനുശോചിതുമര്ഹസി | ॥൨൫॥ |
അഥ ചൈനം നിത്യജാതം നിത്യം വാ മന്യസേ മൃതമ് | । |
തഥാപി ത്വം മഹാബാഹോ നൈവം ശോചിതുമര്ഹസി | ॥൨൬॥ |
ജാതസ്യ ഹി ധ്രുവോ മൃത്യുര്ധ്രുവം ജന്മ മൃതസ്യ ച | । |
തസ്മാദപരിഹാര്യേഽര്ഥേ ന ത്വം ശോചിതുമര്ഹസി | ॥൨൭॥ |
അവ്യക്താദീനി ഭൂതാനി വ്യക്തമധ്യാനി ഭാരത | । |
അവ്യക്തനിധനാന്യേവ തത്ര കാ പരിദേവനാ | ॥൨൮॥ |
ആശ്ചര്യവത്പശ്യതി കശ്ചിദേനമാശ്ചര്യവദ്വദതി തഥൈവ ചാന്യഃ | । |
ആശ്ചര്യവച്ചൈനമന്യഃ ശൃണോതി ശ്രുത്വാപ്യേനം വേദ ന ചൈവ കശ്ചിത് | ॥൨൯॥ |
ദേഹീ നിത്യമവധ്യോഽയം ദേഹേ സര്വസ്യ ഭാരത | । |
തസ്മാത്സര്വാണി ഭൂതാനി ന ത്വം ശോചിതുമര്ഹസി | ॥൩൦॥ |
സ്വധര്മമപി ചാവേക്ഷ്യ ന വികമ്പിതുമര്ഹസി | । |
ധര്മ്യാദ്ധി യുദ്ധാച്ഛ്രേയോഽന്യത്ക്ഷത്രിയസ്യ ന വിദ്യതേ | ॥൩൧॥ |
യദൃച്ഛയാ ചോപപന്നം സ്വര്ഗദ്വാരമപാവൃതമ് | । |
സുഖിനഃ ക്ഷത്രിയാഃ പാര്ഥ ലഭന്തേ യുദ്ധമീദൃശമ് | ॥൩൨॥ |
അഥ ചേത്ത്വമിമം ധര്മ്യം സംഗ്രാമം ന കരിഷ്യസി | । |
തതഃ സ്വധര്മം കീര്തിം ച ഹിത്വാ പാപമവാപ്സ്യസി | ॥൩൩॥ |
അകീര്തിം ചാപി ഭൂതാനി കഥയിഷ്യന്തി തേഽവ്യയാമ് | । |
സംഭാവിതസ്യ ചാകീര്തിര്മരണാദതിരിച്യതേ | ॥൩൪॥ |
ഭയാദ്രണാദുപരതം മംസ്യന്തേ ത്വാം മഹാരഥാഃ | । |
യേഷാം ച ത്വം ബഹുമതോ ഭൂത്വാ യാസ്യസി ലാഘവമ് | ॥൩൫॥ |
അവാച്യവാദാംശ്ച ബഹൂന്വദിഷ്യന്തി തവാഹിതാഃ | । |
നിന്ദന്തസ്തവ സാമര്ഥ്യം തതോ ദുഃഖതരം നു കിമ് | ॥൩൬॥ |
ഹതോ വാ പ്രാപ്സ്യസി സ്വര്ഗം ജിത്വാ വാ ഭോക്ഷ്യസേ മഹീമ് | । |
തസ്മാദുത്തിഷ്ഠ കൌന്തേയ യുദ്ധായ കൃതനിശ്ചയഃ | ॥൩൭॥ |
സുഖദുഃഖേ സമേ കൃത്വാ ലാഭാലാഭൌ ജയാജയൌ | । |
തതോ യുദ്ധായ യുജ്യസ്വ നൈവം പാപമവാപ്സ്യസി | ॥൩൮॥ |
ഏഷാ തേഽഭിഹിതാ സാങ്ഖ്യേ ബുദ്ധിര്യോഗേ ത്വിമാം ശൃണു | । |
ബുദ്ധ്യാ യുക്തോ യയാ പാര്ഥ കര്മബന്ധം പ്രഹാസ്യസി | ॥൩൯॥ |
നേഹാഭിക്രമനാശോഽസ്തി പ്രത്യവായോ ന വിദ്യതേ | । |
സ്വല്പമപ്യസ്യ ധര്മസ്യ ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത് | ॥൪൦॥ |
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിരേകേഹ കുരുനന്ദന | । |
ബഹുശാഖാ ഹ്യനന്താശ്ച ബുദ്ധയോഽവ്യവസായിനാമ് | ॥൪൧॥ |
യാമിമാം പുഷ്പിതാം വാചം പ്രവദന്ത്യവിപശ്ചിതഃ | । |
വേദവാദരതാഃ പാര്ഥ നാന്യദസ്തീതി വാദിനഃ | ॥൪൨॥ |
കാമാത്മാനഃ സ്വര്ഗപരാ ജന്മകര്മഫലപ്രദാമ് | । |
ക്രിയാവിശേഷബഹുലാം ഭോഗൈശ്വര്യഗതിം പ്രതി | ॥൪൩॥ |
ഭോഗൈശ്വര്യപ്രസക്താനാം തയാപഹൃതചേതസാമ് | । |
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിഃ സമാധൌ ന വിധീയതേ | ॥൪൪॥ |
ത്രൈഗുണ്യവിഷയാ വേദാ നിസ്ത്രൈഗുണ്യോ ഭവാര്ജുന | । |
നിര്ദ്വന്ദ്വോ നിത്യസത്ത്വസ്ഥോ നിര്യോഗക്ഷേമ ആത്മവാന് | ॥൪൫॥ |
യാവാനര്ഥ ഉദപാനേ സര്വതഃ സംപ്ലുതോദകേ | । |
താവാന്സര്വേഷു വേദേഷു ബ്രാഹ്മണസ്യ വിജാനതഃ | ॥൪൬॥ |
കര്മണ്യേവാധികാരസ്തേ മാ ഫലേഷു കദാചന | । |
മാ കര്മഫലഹേതുര്ഭൂര്മാ തേ സങ്ഗോഽസ്ത്വകര്മണി | ॥൪൭॥ |
യോഗസ്ഥഃ കുരു കര്മാണി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ ധനംജയ | । |
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോഃ സമോ ഭൂത്വാ സമത്വം യോഗ ഉച്യതേ | ॥൪൮॥ |
ദൂരേണ ഹ്യവരം കര്മ ബുദ്ധിയോഗാദ്ധനംജയ | । |
ബുദ്ധൌ ശരണമന്വിച്ഛ കൃപണാഃ ഫലഹേതവഃ | ॥൪൯॥ |
ബുദ്ധിയുക്തോ ജഹാതീഹ ഉഭേ സുകൃതദുഷ്കൃതേ | । |
തസ്മാദ്യോഗായ യുജ്യസ്വ യോഗഃ കര്മസു കൌശലമ് | ॥൫൦॥ |
കര്മജം ബുദ്ധിയുക്താ ഹി ഫലം ത്യക്ത്വാ മനീഷിണഃ | । |
ജന്മബന്ധവിനിര്മുക്താഃ പദം ഗച്ഛന്ത്യനാമയമ് | ॥൫൧॥ |
യദാ തേ മോഹകലിലം ബുദ്ധിര്വ്യതിതരിഷ്യതി | । |
തദാ ഗന്താസി നിര്വേദം ശ്രോതവ്യസ്യ ശ്രുതസ്യ ച | ॥൫൨॥ |
ശ്രുതിവിപ്രതിപന്നാ തേ യദാ സ്ഥാസ്യതി നിശ്ചലാ | । |
സമാധാവചലാ ബുദ്ധിസ്തദാ യോഗമവാപ്സ്യസി | ॥൫൩॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്യ കാ ഭാഷാ സമാധിസ്ഥസ്യ കേശവ | । |
സ്ഥിതധീഃ കിം പ്രഭാഷേത കിമാസീത വ്രജേത കിമ് | ॥൫൪॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
പ്രജഹാതി യദാ കാമാന്സര്വാന്പാര്ഥ മനോഗതാന് | । |
ആത്മന്യേവാത്മനാ തുഷ്ടഃ സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്തദോച്യതേ | ॥൫൫॥ |
ദുഃഖേഷ്വനുദ്വിഗ്നമനാഃ സുഖേഷു വിഗതസ്പൃഹഃ | । |
വീതരാഗഭയക്രോധഃ സ്ഥിതധീര്മുനിരുച്യതേ | ॥൫൬॥ |
യഃ സര്വത്രാനഭിസ്നേഹസ്തത്തത്പ്രാപ്യ ശുഭാശുഭമ് | । |
നാഭിനന്ദതി ന ദ്വേഷ്ടി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ | ॥൫൭॥ |
യദാ സംഹരതേ ചായം കൂര്മോഽങ്ഗാനീവ സര്വശഃ | । |
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥേഭ്യസ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ | ॥൫൮॥ |
വിഷയാ വിനിവര്തന്തേ നിരാഹാരസ്യ ദേഹിനഃ | । |
രസവര്ജം രസോഽപ്യസ്യ പരം ദൃഷ്ട്വാ നിവര്തതേ | ॥൫൯॥ |
യതതോ ഹ്യപി കൌന്തേയ പുരുഷസ്യ വിപശ്ചിതഃ | । |
ഇന്ദ്രിയാണി പ്രമാഥീനി ഹരന്തി പ്രസഭം മനഃ | ॥൬൦॥ |
താനി സര്വാണി സംയമ്യ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ | । |
വശേ ഹി യസ്യേന്ദ്രിയാണി തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ | ॥൬൧॥ |
ധ്യായതോ വിഷയാന്പുംസഃ സങ്ഗസ്തേഷൂപജായതേ | । |
സങ്ഗാത്സംജായതേ കാമഃ കാമാത്ക്രോധോഽഭിജായതേ | ॥൬൨॥ |
ക്രോധാദ്ഭവതി സംമോഹഃ സംമോഹാത്സ്മൃതിവിഭ്രമഃ | । |
സ്മൃതിഭ്രംശാദ്ബുദ്ധിനാശോ ബുദ്ധിനാശാത്പ്രണശ്യതി | ॥൬൩॥ |
രാഗദ്വേഷവിമുക്തൈസ്തു വിഷയാനിന്ദ്രിയൈശ്ചരന് | । |
ആത്മവശ്യൈര്വിധേയാത്മാ പ്രസാദമധിഗച്ഛതി | ॥൬൪॥ |
പ്രസാദേ സര്വദുഃഖാനാം ഹാനിരസ്യോപജായതേ | । |
പ്രസന്നചേതസോ ഹ്യാശു ബുദ്ധിഃ പര്യവതിഷ്ഠതേ | ॥൬൫॥ |
നാസ്തി ബുദ്ധിരയുക്തസ്യ ന ചായുക്തസ്യ ഭാവനാ | । |
ന ചാഭാവയതഃ ശാന്തിരശാന്തസ്യ കുതഃ സുഖമ് | ॥൬൬॥ |
ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി ചരതാം യന്മനോഽനുവിധീയതേ | । |
തദസ്യ ഹരതി പ്രജ്ഞാം വായുര്നാവമിവാമ്ഭസി | ॥൬൭॥ |
തസ്മാദ്യസ്യ മഹാബാഹോ നിഗൃഹീതാനി സര്വശഃ | । |
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥേഭ്യസ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ | ॥൬൮॥ |
യാ നിശാ സര്വഭൂതാനാം തസ്യാം ജാഗര്തി സംയമീ | । |
യസ്യാം ജാഗ്രതി ഭൂതാനി സാ നിശാ പശ്യതോ മുനേഃ | ॥൬൯॥ |
ആപൂര്യമാണമചലപ്രതിഷ്ഠം സമുദ്രമാപഃ പ്രവിശന്തി യദ്വത് | । |
തദ്വത്കാമാ യം പ്രവിശന്തി സര്വേ സ ശാന്തിമാപ്നോതി ന കാമകാമീ | ॥൭൦॥ |
വിഹായ കാമാന്യഃ സര്വാന്പുമാംശ്ചരതി നിഃസ്പൃഹഃ | । |
നിര്മമോ നിരഹംകാരഃ സ ശാന്തിമധിഗച്ഛതി | ॥൭൧॥ |
ഏഷാ ബ്രാഹ്മീ സ്ഥിതിഃ പാര്ഥ നൈനാം പ്രാപ്യ വിമുഹ്യതി | । |
സ്ഥിത്വാസ്യാമന്തകാലേഽപി ബ്രഹ്മനിര്വാണമൃച്ഛതി | ॥൭൨॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ സാംഖ്യയോഗോ നാമ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥൨॥
തൃതീയോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
ജ്യായസീ ചേത്കര്മണസ്തേ മതാ ബുദ്ധിര്ജനാര്ദന | । |
തത്കിം കര്മണി ഘോരേ മാം നിയോജയസി കേശവ | ॥൧॥ |
വ്യാമിശ്രേണേവ വാക്യേന ബുദ്ധിം മോഹയസീവ മേ | । |
തദേകം വദ നിശ്ചിത്യ യേന ശ്രേയോഽഹമാപ്നുയാമ് | ॥൨॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ലോകേഽസ്മിന്ദ്വിവിധാ നിഷ്ഠാ പുരാ പ്രോക്താ മയാനഘ | । |
ജ്ഞാനയോഗേന സാംഖ്യാനാം കര്മയോഗേന യോഗിനാമ് | ॥൩॥ |
ന കര്മണാമനാരമ്ഭാന്നൈഷ്കര്മ്യം പുരുഷോഽശ്നുതേ | । |
ന ച സംന്യസനാദേവ സിദ്ധിം സമധിഗച്ഛതി | ॥൪॥ |
ന ഹി കശ്ചിത്ക്ഷണമപി ജാതു തിഷ്ഠത്യകര്മകൃത് | । |
കാര്യതേ ഹ്യവശഃ കര്മ സര്വഃ പ്രകൃതിജൈര്ഗുണൈഃ | ॥൫॥ |
കര്മേന്ദ്രിയാണി സംയമ്യ യ ആസ്തേ മനസാ സ്മരന് | । |
ഇന്ദ്രിയാര്ഥാന്വിമൂഢാത്മാ മിഥ്യാചാരഃ സ ഉച്യതേ | ॥൬॥ |
യസ്ത്വിന്ദ്രിയാണി മനസാ നിയമ്യാരഭതേഽര്ജുന | । |
കര്മേന്ദ്രിയൈഃ കര്മയോഗമസക്തഃ സ വിശിഷ്യതേ | ॥൭॥ |
നിയതം കുരു കര്മ ത്വം കര്മ ജ്യായോ ഹ്യകര്മണഃ | । |
ശരീരയാത്രാപി ച തേ ന പ്രസിദ്ധ്യേദകര്മണഃ | ॥൮॥ |
യജ്ഞാര്ഥാത്കര്മണോഽന്യത്ര ലോകോഽയം കര്മബന്ധനഃ | । |
തദര്ഥം കര്മ കൌന്തേയ മുക്തസങ്ഗഃ സമാചര | ॥൯॥ |
സഹയജ്ഞാഃ പ്രജാഃ സൃഷ്ട്വാ പുരോവാച പ്രജാപതിഃ | । |
അനേന പ്രസവിഷ്യധ്വമേഷ വോഽസ്ത്വിഷ്ടകാമധുക് | ॥൧൦॥ |
ദേവാന്ഭാവയതാനേന തേ ദേവാ ഭാവയന്തു വഃ | । |
പരസ്പരം ഭാവയന്തഃ ശ്രേയഃ പരമവാപ്സ്യഥ | ॥൧൧॥ |
ഇഷ്ടാന്ഭോഗാന്ഹി വോ ദേവാ ദാസ്യന്തേ യജ്ഞഭാവിതാഃ | । |
തൈര്ദത്താനപ്രദായൈഭ്യോ യോ ഭുങ്ക്തേ സ്തേന ഏവ സഃ | ॥൧൨॥ |
യജ്ഞശിഷ്ടാശിനഃ സന്തോ മുച്യന്തേ സര്വകില്ബിഷൈഃ | । |
ഭുഞ്ജതേ തേ ത്വഘം പാപാ യേ പചന്ത്യാത്മകാരണാത് | ॥൧൩॥ |
അന്നാദ്ഭവന്തി ഭൂതാനി പര്ജന്യാദന്നസംഭവഃ | । |
യജ്ഞാദ്ഭവതി പര്ജന്യോ യജ്ഞഃ കര്മസമുദ്ഭവഃ | ॥൧൪॥ |
കര്മ ബ്രഹ്മോദ്ഭവം വിദ്ധി ബ്രഹ്മാക്ഷരസമുദ്ഭവമ് | । |
തസ്മാത്സര്വഗതം ബ്രഹ്മ നിത്യം യജ്ഞേ പ്രതിഷ്ഠിതമ് | ॥൧൫॥ |
ഏവം പ്രവര്തിതം ചക്രം നാനുവര്തയതീഹ യഃ | । |
അഘായുരിന്ദ്രിയാരാമോ മോഘം പാര്ഥ സ ജീവതി | ॥൧൬॥ |
യസ്ത്വാത്മരതിരേവ സ്യാദാത്മതൃപ്തശ്ച മാനവഃ | । |
ആത്മന്യേവ ച സംതുഷ്ടസ്തസ്യ കാര്യം ന വിദ്യതേ | ॥൧൭॥ |
നൈവ തസ്യ കൃതേനാര്ഥോ നാകൃതേനേഹ കശ്ചന | । |
ന ചാസ്യ സര്വഭൂതേഷു കശ്ചിദര്ഥവ്യപാശ്രയഃ | ॥൧൮॥ |
തസ്മാദസക്തഃ സതതം കാര്യം കര്മ സമാചര | । |
അസക്തോ ഹ്യാചരന്കര്മ പരമാപ്നോതി പൂരുഷഃ | ॥൧൯॥ |
കര്മണൈവ ഹി സംസിദ്ധിമാസ്ഥിതാ ജനകാദയഃ | । |
ലോകസംഗ്രഹമേവാപി സംപശ്യന്കര്തുമര്ഹസി | ॥൨൦॥ |
യദ്യദാചരതി ശ്രേഷ്ഠസ്തത്തദേവേതരോ ജനഃ | । |
സ യത്പ്രമാണം കുരുതേ ലോകസ്തദനുവര്തതേ | ॥൨൧॥ |
ന മേ പാര്ഥാസ്തി കര്തവ്യം ത്രിഷു ലോകേഷു കിംചന | । |
നാനവാപ്തമവാപ്തവ്യം വര്ത ഏവ ച കര്മണി | ॥൨൨॥ |
യദി ഹ്യഹം ന വര്തേയം ജാതു കര്മണ്യതന്ദ്രിതഃ | । |
മമ വര്ത്മാനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ | ॥൨൩॥ |
ഉത്സീദേയുരിമേ ലോകാ ന കുര്യാം കര്മ ചേദഹമ് | । |
സംകരസ്യ ച കര്താ സ്യാമുപഹന്യാമിമാഃ പ്രജാഃ | ॥൨൪॥ |
സക്താഃ കര്മണ്യവിദ്വാംസോ യഥാ കുര്വന്തി ഭാരത | । |
കുര്യാദ്വിദ്വാംസ്തഥാസക്തശ്ചികീര്ഷുര്ലോകസംഗ്രഹമ് | ॥൨൫॥ |
ന ബുദ്ധിഭേദം ജനയേദജ്ഞാനാം കര്മസങ്ഗിനാമ് | । |
ജോഷയേത്സര്വകര്മാണി വിദ്വാന്യുക്തഃ സമാചരന് | ॥൨൬॥ |
പ്രകൃതേഃ ക്രിയമാണാനി ഗുണൈഃ കര്മാണി സര്വശഃ | । |
അഹംകാരവിമൂഢാത്മാ കര്താഹമിതി മന്യതേ | ॥൨൭॥ |
തത്ത്വവിത്തു മഹാബാഹോ ഗുണകര്മവിഭാഗയോഃ | । |
ഗുണാ ഗുണേഷു വര്തന്ത ഇതി മത്വാ ന സജ്ജതേ | ॥൨൮॥ |
പ്രകൃതേര്ഗുണസംമൂഢാഃ സജ്ജന്തേ ഗുണകര്മസു | । |
താനകൃത്സ്നവിദോ മന്ദാന്കൃത്സ്നവിന്ന വിചാലയേത് | ॥൨൯॥ |
മയി സര്വാണി കര്മാണി സംന്യസ്യാധ്യാത്മചേതസാ | । |
നിരാശീര്നിര്മമോ ഭൂത്വാ യുധ്യസ്വ വിഗതജ്വരഃ | ॥൩൦॥ |
യേ മേ മതമിദം നിത്യമനുതിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ | । |
ശ്രദ്ധാവന്തോഽനസൂയന്തോ മുച്യന്തേ തേഽപി കര്മഭിഃ | ॥൩൧॥ |
യേ ത്വേതദഭ്യസൂയന്തോ നാനുതിഷ്ഠന്തി മേ മതമ് | । |
സര്വജ്ഞാനവിമൂഢാംസ്താന്വിദ്ധി നഷ്ടാനചേതസഃ | ॥൩൨॥ |
സദൃശം ചേഷ്ടതേ സ്വസ്യാഃ പ്രകൃതേര്ജ്ഞാനവാനപി | । |
പ്രകൃതിം യാന്തി ഭൂതാനി നിഗ്രഹഃ കിം കരിഷ്യതി | ॥൩൩॥ |
ഇന്ദ്രിയസ്യേന്ദ്രിയസ്യാര്ഥേ രാഗദ്വേഷൌ വ്യവസ്ഥിതൌ | । |
തയോര്ന വശമാഗച്ഛേത്തൌ ഹ്യസ്യ പരിപന്ഥിനൌ | ॥൩൪॥ |
ശ്രേയാന്സ്വധര്മോ വിഗുണഃ പരധര്മാത്സ്വനുഷ്ഠിതാത് | । |
സ്വധര്മേ നിധനം ശ്രേയഃ പരധര്മോ ഭയാവഹഃ | ॥൩൫॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
അഥ കേന പ്രയുക്തോഽയം പാപം ചരതി പൂരുഷഃ | । |
അനിച്ഛന്നപി വാര്ഷ്ണേയ ബലാദിവ നിയോജിതഃ | ॥൩൬॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
കാമ ഏഷ ക്രോധ ഏഷ രജോഗുണസമുദ്ഭവഃ | । |
മഹാശനോ മഹാപാപ്മാ വിദ്ധ്യേനമിഹ വൈരിണമ് | ॥൩൭॥ |
ധൂമേനാവ്രിയതേ വഹ്നിര്യഥാദര്ശോ മലേന ച | । |
യഥോല്ബേനാവൃതോ ഗര്ഭസ്തഥാ തേനേദമാവൃതമ് | ॥൩൮॥ |
ആവൃതം ജ്ഞാനമേതേന ജ്ഞാനിനോ നിത്യവൈരിണാ | । |
കാമരൂപേണ കൌന്തേയ ദുഷ്പൂരേണാനലേന ച | ॥൩൯॥ |
ഇന്ദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിരസ്യാധിഷ്ഠാനമുച്യതേ | । |
ഏതൈര്വിമോഹയത്യേഷ ജ്ഞാനമാവൃത്യ ദേഹിനമ് | ॥൪൦॥ |
തസ്മാത്ത്വമിന്ദ്രിയാണ്യാദൌ നിയമ്യ ഭരതര്ഷഭ | । |
പാപ്മാനം പ്രജഹി ഹ്യേനം ജ്ഞാനവിജ്ഞാനനാശനമ് | ॥൪൧॥ |
ഇന്ദ്രിയാണി പരാണ്യാഹുരിന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനഃ | । |
മനസസ്തു പരാ ബുദ്ധിര്യോ ബുദ്ധേഃ പരതസ്തു സഃ | ॥൪൨॥ |
ഏവം ബുദ്ധേഃ പരം ബുദ്ധ്വാ സംസ്തഭ്യാത്മാനമാത്മനാ | । |
ജഹി ശത്രും മഹാബാഹോ കാമരൂപം ദുരാസദമ് | ॥൪൩॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ കര്മയോഗോ നാമ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥൩॥
ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ഇമം വിവസ്വതേ യോഗം പ്രോക്തവാനഹമവ്യയമ് | । |
വിവസ്വാന്മനവേ പ്രാഹ മനുരിക്ഷ്വാകവേഽബ്രവീത് | ॥൧॥ |
ഏവം പരംപരാപ്രാപ്തമിമം രാജര്ഷയോ വിദുഃ | । |
സ കാലേനേഹ മഹതാ യോഗോ നഷ്ടഃ പരംതപ | ॥൨॥ |
സ ഏവായം മയാ തേഽദ്യ യോഗഃ പ്രോക്തഃ പുരാതനഃ | । |
ഭക്തോഽസി മേ സഖാ ചേതി രഹസ്യം ഹ്യേതദുത്തമമ് | ॥൩॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
അപരം ഭവതോ ജന്മ പരം ജന്മ വിവസ്വതഃ | । |
കഥമേതദ്വിജാനീയാം ത്വമാദൌ പ്രോക്തവാനിതി | ॥൪॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ബഹൂനി മേ വ്യതീതാനി ജന്മാനി തവ ചാര്ജുന | । |
താന്യഹം വേദ സര്വാണി ന ത്വം വേത്ഥ പരംതപ | ॥൫॥ |
അജോഽപി സന്നവ്യയാത്മാ ഭൂതാനാമീശ്വരോഽപി സന് | । |
പ്രകൃതിം സ്വാമധിഷ്ഠായ സംഭവാമ്യാത്മമായയാ | ॥൬॥ |
യദാ യദാ ഹി ധര്മസ്യ ഗ്ലാനിര്ഭവതി ഭാരത | । |
അഭ്യുത്ഥാനമധര്മസ്യ തദാത്മാനം സൃജാമ്യഹമ് | ॥൭॥ |
പരിത്രാണായ സാധൂനാം വിനാശായ ച ദുഷ്കൃതാമ് | । |
ധര്മസംസ്ഥാപനാര്ഥായ സംഭവാമി യുഗേ യുഗേ | ॥൮॥ |
ജന്മ കര്മ ച മേ ദിവ്യമേവം യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ | । |
ത്യക്ത്വാ ദേഹം പുനര്ജന്മ നൈതി മാമേതി സോഽര്ജുന | ॥൯॥ |
വീതരാഗഭയക്രോധാ മന്മയാ മാമുപാശ്രിതാഃ | । |
ബഹവോ ജ്ഞാനതപസാ പൂതാ മദ്ഭാവമാഗതാഃ | ॥൧൦॥ |
യേ യഥാ മാം പ്രപദ്യന്തേ താംസ്തഥൈവ ഭജാമ്യഹമ് | । |
മമ വര്ത്മാനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ | ॥൧൧॥ |
കാങ്ക്ഷന്തഃ കര്മണാം സിദ്ധിം യജന്ത ഇഹ ദേവതാഃ | । |
ക്ഷിപ്രം ഹി മാനുഷേ ലോകേ സിദ്ധിര്ഭവതി കര്മജാ | ॥൧൨॥ |
ചാതുര്വര്ണ്യം മയാ സൃഷ്ടം ഗുണകര്മവിഭാഗശഃ | । |
തസ്യ കര്താരമപി മാം വിദ്ധ്യകര്താരമവ്യയമ് | ॥൧൩॥ |
ന മാം കര്മാണി ലിമ്പന്തി ന മേ കര്മഫലേ സ്പൃഹാ | । |
ഇതി മാം യോഽഭിജാനാതി കര്മഭിര്ന സ ബധ്യതേ | ॥൧൪॥ |
ഏവം ജ്ഞാത്വാ കൃതം കര്മ പൂര്വൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ | । |
കുരു കര്മൈവ തസ്മാത്ത്വം പൂര്വൈഃ പൂര്വതരം കൃതമ് | ॥൧൫॥ |
കിം കര്മ കിമകര്മേതി കവയോഽപ്യത്ര മോഹിതാഃ | । |
തത്തേ കര്മ പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത് | ॥൧൬॥ |
കര്മണോ ഹ്യപി ബോദ്ധവ്യം ബോദ്ധവ്യം ച വികര്മണഃ | । |
അകര്മണശ്ച ബോദ്ധവ്യം ഗഹനാ കര്മണോ ഗതിഃ | ॥൧൭॥ |
കര്മണ്യകര്മ യഃ പശ്യേദകര്മണി ച കര്മ യഃ | । |
സ ബുദ്ധിമാന്മനുഷ്യേഷു സ യുക്തഃ കൃത്സ്നകര്മകൃത് | ॥൧൮॥ |
യസ്യ സര്വേ സമാരമ്ഭാഃ കാമസംകല്പവര്ജിതാഃ | । |
ജ്ഞാനാഗ്നിദഗ്ധകര്മാണം തമാഹുഃ പണ്ഡിതം ബുധാഃ | ॥൧൯॥ |
ത്യക്ത്വാ കര്മഫലാസങ്ഗം നിത്യതൃപ്തോ നിരാശ്രയഃ | । |
കര്മണ്യഭിപ്രവൃത്തോഽപി നൈവ കിംചിത്കരോതി സഃ | ॥൨൦॥ |
നിരാശീര്യതചിത്താത്മാ ത്യക്തസര്വപരിഗ്രഹഃ | । |
ശാരീരം കേവലം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ് | ॥൨൧॥ |
യദൃച്ഛാലാഭസംതുഷ്ടോ ദ്വന്ദ്വാതീതോ വിമത്സരഃ | । |
സമഃ സിദ്ധാവസിദ്ധൌ ച കൃത്വാപി ന നിബധ്യതേ | ॥൨൨॥ |
ഗതസങ്ഗസ്യ മുക്തസ്യ ജ്ഞാനാവസ്ഥിതചേതസഃ | । |
യജ്ഞായാചരതഃ കര്മ സമഗ്രം പ്രവിലീയതേ | ॥൨൩॥ |
ബ്രഹ്മാര്പണം ബ്രഹ്മ ഹവിര്ബ്രഹ്മാഗ്നൌ ബ്രഹ്മണാ ഹുതമ് | । |
ബ്രഹ്മൈവ തേന ഗന്തവ്യം ബ്രഹ്മകര്മസമാധിനാ | ॥൨൪॥ |
ദൈവമേവാപരേ യജ്ഞം യോഗിനഃ പര്യുപാസതേ | । |
ബ്രഹ്മാഗ്നാവപരേ യജ്ഞം യജ്ഞേനൈവോപജുഹ്വതി | ॥൨൫॥ |
ശ്രോത്രാദീനീന്ദ്രിയാണ്യന്യേ സംയമാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി | । |
ശബ്ദാദീന്വിഷയാനന്യ ഇന്ദ്രിയാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി | ॥൨൬॥ |
സര്വാണീന്ദ്രിയകര്മാണി പ്രാണകര്മാണി ചാപരേ | । |
ആത്മസംയമയോഗാഗ്നൌ ജുഹ്വതി ജ്ഞാനദീപിതേ | ॥൨൭॥ |
ദ്രവ്യയജ്ഞാസ്തപോയജ്ഞാ യോഗയജ്ഞാസ്തഥാപരേ | । |
സ്വാധ്യായജ്ഞാനയജ്ഞാശ്ച യതയഃ സംശിതവ്രതാഃ | ॥൨൮॥ |
അപാനേ ജുഹ്വതി പ്രാണം പ്രാണേഽപാനം തഥാപരേ | । |
പ്രാണാപാനഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമപരായണാഃ | ॥൨൯॥ |
അപരേ നിയതാഹാരാഃ പ്രാണാന്പ്രാണേഷു ജുഹ്വതി | । |
സര്വേഽപ്യേതേ യജ്ഞവിദോ യജ്ഞക്ഷപിതകല്മഷാഃ | ॥൩൦॥ |
യജ്ഞശിഷ്ടാമൃതഭുജോ യാന്തി ബ്രഹ്മ സനാതനമ് | । |
നായം ലോകോഽസ്ത്യയജ്ഞസ്യ കുതോഽന്യഃ കുരുസത്തമ | ॥൩൧॥ |
ഏവം ബഹുവിധാ യജ്ഞാ വിതതാ ബ്രഹ്മണോ മുഖേ | । |
കര്മജാന്വിദ്ധി താന്സര്വാനേവം ജ്ഞാത്വാ വിമോക്ഷ്യസേ | ॥൩൨॥ |
ശ്രേയാന്ദ്രവ്യമയാദ്യജ്ഞാജ്ജ്ഞാനയജ്ഞഃ പരംതപ | । |
സര്വം കര്മാഖിലം പാര്ഥ ജ്ഞാനേ പരിസമാപ്യതേ | ॥൩൩॥ |
തദ്വിദ്ധി പ്രണിപാതേന പരിപ്രശ്നേന സേവയാ | । |
ഉപദേക്ഷ്യന്തി തേ ജ്ഞാനം ജ്ഞാനിനസ്തത്ത്വദര്ശിനഃ | ॥൩൪॥ |
യജ്ജ്ഞാത്വാ ന പുനര്മോഹമേവം യാസ്യസി പാണ്ഡവ | । |
യേന ഭൂതാന്യശേഷേണ ദ്രക്ഷ്യസ്യാത്മന്യഥോ മയി | ॥൩൫॥ |
അപി ചേദസി പാപേഭ്യഃ സര്വേഭ്യഃ പാപകൃത്തമഃ | । |
സര്വം ജ്ഞാനപ്ലവേനൈവ വൃജിനം സംതരിഷ്യസി | ॥൩൬॥ |
യഥൈധാംസി സമിദ്ധോഽഗ്നിര്ഭസ്മസാത്കുരുതേഽര്ജുന | । |
ജ്ഞാനാഗ്നിഃ സര്വകര്മാണി ഭസ്മസാത്കുരുതേ തഥാ | ॥൩൭॥ |
ന ഹി ജ്ഞാനേന സദൃശം പവിത്രമിഹ വിദ്യതേ | । |
തത്സ്വയം യോഗസംസിദ്ധഃ കാലേനാത്മനി വിന്ദതി | ॥൩൮॥ |
ശ്രദ്ധാവാഁല്ലഭതേ ജ്ഞാനം തത്പരഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ | । |
ജ്ഞാനം ലബ്ധ്വാ പരാം ശാന്തിമചിരേണാധിഗച്ഛതി | ॥൩൯॥ |
അജ്ഞശ്ചാശ്രദ്ദധാനശ്ച സംശയാത്മാ വിനശ്യതി | । |
നായം ലോകോഽസ്തി ന പരോ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ | ॥൪൦॥ |
യോഗസംന്യസ്തകര്മാണം ജ്ഞാനസംഛിന്നസംശയമ് | । |
ആത്മവന്തം ന കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനംജയ | ॥൪൧॥ |
തസ്മാദജ്ഞാനസംഭൂതം ഹൃത്സ്ഥം ജ്ഞാനാസിനാത്മനഃ | । |
ഛിത്ത്വൈനം സംശയം യോഗമാതിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഭാരത | ॥൪൨॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ജ്ഞാനകര്മസംന്യാസയോഗോ നാമ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ ॥൪॥
പഞ്ചമോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
സംന്യാസം കര്മണാം കൃഷ്ണ പുനര്യോഗം ച ശംസസി | । |
യച്ഛ്രേയ ഏതയോരേകം തന്മേ ബ്രൂഹി സുനിശ്ചിതമ് | ॥൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
സംന്യാസഃ കര്മയോഗശ്ച നിഃശ്രേയസകരാവുഭൌ | । |
തയോസ്തു കര്മസംന്യാസാത്കര്മയോഗോ വിശിഷ്യതേ | ॥൨॥ |
ജ്ഞേയഃ സ നിത്യസംന്യാസീ യോ ന ദ്വേഷ്ടി ന കാങ്ക്ഷതി | । |
നിര്ദ്വന്ദ്വോ ഹി മഹാബാഹോ സുഖം ബന്ധാത്പ്രമുച്യതേ | ॥൩॥ |
സാംഖ്യയോഗൌ പൃഥഗ്ബാലാഃ പ്രവദന്തി ന പണ്ഡിതാഃ | । |
ഏകമപ്യാസ്ഥിതഃ സമ്യഗുഭയോര്വിന്ദതേ ഫലമ് | ॥൪॥ |
യത്സാംഖ്യൈഃ പ്രാപ്യതേ സ്ഥാനം തദ്യോഗൈരപി ഗമ്യതേ | । |
ഏകം സാംഖ്യം ച യോഗം ച യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി | ॥൫॥ |
സംന്യാസസ്തു മഹാബാഹോ ദുഃഖമാപ്തുമയോഗതഃ | । |
യോഗയുക്തോ മുനിര്ബ്രഹ്മ നചിരേണാധിഗച്ഛതി | ॥൬॥ |
യോഗയുക്തോ വിശുദ്ധാത്മാ വിജിതാത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ | । |
സര്വഭൂതാത്മഭൂതാത്മാ കുര്വന്നപി ന ലിപ്യതേ | ॥൭॥ |
നൈവ കിംചിത്കരോമീതി യുക്തോ മന്യേത തത്ത്വവിത് | । |
പശ്യഞ്ശൃണ്വന്സ്പൃശഞ്ജിഘ്രന്നശ്നന്ഗച്ഛന്സ്വപഞ്ശ്വസന് | ॥൮॥ |
പ്രലപന്വിസൃജന്ഗൃഹ്ണന്നുന്മിഷന്നിമിഷന്നപി | । |
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥേഷു വര്തന്ത ഇതി ധാരയന് | ॥൯॥ |
ബ്രഹ്മണ്യാധായ കര്മാണി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ കരോതി യഃ | । |
ലിപ്യതേ ന സ പാപേന പദ്മപത്രമിവാമ്ഭസാ | ॥൧൦॥ |
കായേന മനസാ ബുദ്ധ്യാ കേവലൈരിന്ദ്രിയൈരപി | । |
യോഗിനഃ കര്മ കുര്വന്തി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാത്മശുദ്ധയേ | ॥൧൧॥ |
യുക്തഃ കര്മഫലം ത്യക്ത്വാ ശാന്തിമാപ്നോതി നൈഷ്ഠികീമ് | । |
അയുക്തഃ കാമകാരേണ ഫലേ സക്തോ നിബധ്യതേ | ॥൧൨॥ |
സര്വകര്മാണി മനസാ സംന്യസ്യാസ്തേ സുഖം വശീ | । |
നവദ്വാരേ പുരേ ദേഹീ നൈവ കുര്വന്ന കാരയന് | ॥൧൩॥ |
ന കര്തൃത്വം ന കര്മാണി ലോകസ്യ സൃജതി പ്രഭുഃ | । |
ന കര്മഫലസംയോഗം സ്വഭാവസ്തു പ്രവര്തതേ | ॥൧൪॥ |
നാദത്തേ കസ്യചിത്പാപം ന ചൈവ സുകൃതം വിഭുഃ | । |
അജ്ഞാനേനാവൃതം ജ്ഞാനം തേന മുഹ്യന്തി ജന്തവഃ | ॥൧൫॥ |
ജ്ഞാനേന തു തദജ്ഞാനം യേഷാം നാശിതമാത്മനഃ | । |
തേഷാമാദിത്യവജ്ജ്ഞാനം പ്രകാശയതി തത്പരമ് | ॥൧൬॥ |
തദ്ബുദ്ധയസ്തദാത്മാനസ്തന്നിഷ്ഠാസ്തത്പരായണാഃ | । |
ഗച്ഛന്ത്യപുനരാവൃത്തിം ജ്ഞാനനിര്ധൂതകല്മഷാഃ | ॥൧൭॥ |
വിദ്യാവിനയസംപന്നേ ബ്രാഹ്മണേ ഗവി ഹസ്തിനി | । |
ശുനി ചൈവ ശ്വപാകേ ച പണ്ഡിതാഃ സമദര്ശിനഃ | ॥൧൮॥ |
ഇഹൈവ തൈര്ജിതഃ സര്ഗോ യേഷാം സാമ്യേ സ്ഥിതം മനഃ | । |
നിര്ദോഷം ഹി സമം ബ്രഹ്മ തസ്മാദ്ബ്രഹ്മണി തേ സ്ഥിതാഃ | ॥൧൯॥ |
ന പ്രഹൃഷ്യേത്പ്രിയം പ്രാപ്യ നോദ്വിജേത്പ്രാപ്യ ചാപ്രിയമ് | । |
സ്ഥിരബുദ്ധിരസംമൂഢോ ബ്രഹ്മവിദ്ബ്രഹ്മണി സ്ഥിതഃ | ॥൨൦॥ |
ബാഹ്യസ്പര്ശേഷ്വസക്താത്മാ വിന്ദത്യാത്മനി യത്സുഖമ് | । |
സ ബ്രഹ്മയോഗയുക്താത്മാ സുഖമക്ഷയമശ്നുതേ | ॥൨൧॥ |
യേ ഹി സംസ്പര്ശജാ ഭോഗാ ദുഃഖയോനയ ഏവ തേ | । |
ആദ്യന്തവന്തഃ കൌന്തേയ ന തേഷു രമതേ ബുധഃ | ॥൨൨॥ |
ശക്നോതീഹൈവ യഃ സോഢും പ്രാക്ശരീരവിമോക്ഷണാത് | । |
കാമക്രോധോദ്ഭവം വേഗം സ യുക്തഃ സ സുഖീ നരഃ | ॥൨൩॥ |
യോഽന്തഃസുഖോഽന്തരാരാമസ്തഥാന്തര്ജ്യോതിരേവ യഃ | । |
സ യോഗീ ബ്രഹ്മനിര്വാണം ബ്രഹ്മഭൂതോഽധിഗച്ഛതി | ॥൨൪॥ |
ലഭന്തേ ബ്രഹ്മനിര്വാണമൃഷയഃ ക്ഷീണകല്മഷാഃ | । |
ഛിന്നദ്വൈധാ യതാത്മാനഃ സര്വഭൂതഹിതേ രതാഃ | ॥൨൫॥ |
കാമക്രോധവിയുക്താനാം യതീനാം യതചേതസാമ് | । |
അഭിതോ ബ്രഹ്മനിര്വാണം വര്തതേ വിദിതാത്മനാമ് | ॥൨൬॥ |
സ്പര്ശാന്കൃത്വാ ബഹിര്ബാഹ്യാംശ്ചക്ഷുശ്ചൈവാന്തരേ ഭ്രുവോഃ | । |
പ്രാണാപാനൌ സമൌ കൃത്വാ നാസാഭ്യന്തരചാരിണൌ | ॥൨൭॥ |
യതേന്ദ്രിയമനോബുദ്ധിര്മുനിര്മോക്ഷപരായണഃ | । |
വിഗതേച്ഛാഭയക്രോധോ യഃ സദാ മുക്ത ഏവ സഃ | ॥൨൮॥ |
ഭോക്താരം യജ്ഞതപസാം സര്വലോകമഹേശ്വരമ് | । |
സുഹൃദം സര്വഭൂതാനാം ജ്ഞാത്വാ മാം ശാന്തിമൃച്ഛതി | ॥൨൯॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ കര്മസംന്യാസയോഗോ നാമ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥൫॥
ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
അനാശ്രിതഃ കര്മഫലം കാര്യം കര്മ കരോതി യഃ | । |
സ സംന്യാസീ ച യോഗീ ച ന നിരഗ്നിര്ന ചാക്രിയഃ | ॥൧॥ |
യം സംന്യാസമിതി പ്രാഹുര്യോഗം തം വിദ്ധി പാണ്ഡവ | । |
ന ഹ്യസംന്യസ്തസംകല്പോ യോഗീ ഭവതി കശ്ചന | ॥൨॥ |
ആരുരുക്ഷോര്മുനേര്യോഗം കര്മ കാരണമുച്യതേ | । |
യോഗാരൂഢസ്യ തസ്യൈവ ശമഃ കാരണമുച്യതേ | ॥൩॥ |
യദാ ഹി നേന്ദ്രിയാര്ഥേഷു ന കര്മസ്വനുഷജ്ജതേ | । |
സര്വസംകല്പസംന്യാസീ യോഗാരൂഢസ്തദോച്യതേ | ॥൪॥ |
ഉദ്ധരേദാത്മനാത്മാനം നാത്മാനമവസാദയേത് | । |
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ബന്ധുരാത്മൈവ രിപുരാത്മനഃ | ॥൫॥ |
ബന്ധുരാത്മാത്മനസ്തസ്യ യേനാത്മൈവാത്മനാ ജിതഃ | । |
അനാത്മനസ്തു ശത്രുത്വേ വര്തേതാത്മൈവ ശത്രുവത് | ॥൬॥ |
ജിതാത്മനഃ പ്രശാന്തസ്യ പരമാത്മാ സമാഹിതഃ | । |
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു തഥാ മാനാപമാനയോഃ | ॥൭॥ |
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനതൃപ്താത്മാ കൂടസ്ഥോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ | । |
യുക്ത ഇത്യുച്യതേ യോഗീ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ | ॥൮॥ |
സുഹൃന്മിത്രാര്യുദാസീനമധ്യസ്ഥദ്വേഷ്യബന്ധുഷു | । |
സാധുഷ്വപി ച പാപേഷു സമബുദ്ധിര്വിശിഷ്യതേ | ॥൯॥ |
യോഗീ യുഞ്ജീത സതതമാത്മാനം രഹസി സ്ഥിതഃ | । |
ഏകാകീ യതചിത്താത്മാ നിരാശീരപരിഗ്രഹഃ | ॥൧൦॥ |
ശുചൌ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സ്ഥിരമാസനമാത്മനഃ | । |
നാത്യുച്ഛ്രിതം നാതിനീചം ചൈലാജിനകുശോത്തരമ് | ॥൧൧॥ |
തത്രൈകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ യതചിത്തേന്ദ്രിയക്രിയാഃ | । |
ഉപവിശ്യാസനേ യുഞ്ജ്യാദ്യോഗമാത്മവിശുദ്ധയേ | ॥൧൨॥ |
സമം കായശിരോഗ്രീവം ധാരയന്നചലം സ്ഥിരഃ | । |
സംപ്രേക്ഷ്യ നാസികാഗ്രം സ്വം ദിശശ്ചാനവലോകയന് | ॥൧൩॥ |
പ്രശാന്താത്മാ വിഗതഭീര്ബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ സ്ഥിതഃ | । |
മനഃ സംയമ്യ മച്ചിത്തോ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ | ॥൧൪॥ |
യുഞ്ജന്നേവം സദാത്മാനം യോഗീ നിയതമാനസഃ | । |
ശാന്തിം നിര്വാണപരമാം മത്സംസ്ഥാമധിഗച്ഛതി | ॥൧൫॥ |
നാത്യശ്നതസ്തു യോഗോഽസ്തി ന ചൈകാന്തമനശ്നതഃ | । |
ന ചാതിസ്വപ്നശീലസ്യ ജാഗ്രതോ നൈവ ചാര്ജുന | ॥൧൬॥ |
യുക്താഹാരവിഹാരസ്യ യുക്തചേഷ്ടസ്യ കര്മസു | । |
യുക്തസ്വപ്നാവബോധസ്യ യോഗോ ഭവതി ദുഃഖഹാ | ॥൧൭॥ |
യദാ വിനിയതം ചിത്തമാത്മന്യേവാവതിഷ്ഠതേ | । |
നിഃസ്പൃഹഃ സര്വകാമേഭ്യോ യുക്ത ഇത്യുച്യതേ തദാ | ॥൧൮॥ |
യഥാ ദീപോ നിവാതസ്ഥോ നേങ്ഗതേ സോപമാ സ്മൃതാ | । |
യോഗിനോ യതചിത്തസ്യ യുഞ്ജതോ യോഗമാത്മനഃ | ॥൧൯॥ |
യത്രോപരമതേ ചിത്തം നിരുദ്ധം യോഗസേവയാ | । |
യത്ര ചൈവാത്മനാത്മാനം പശ്യന്നാത്മനി തുഷ്യതി | ॥൨൦॥ |
സുഖമാത്യന്തികം യത്തദ്ബുദ്ധിഗ്രാഹ്യമതീന്ദ്രിയമ് | । |
വേത്തി യത്ര ന ചൈവായം സ്ഥിതശ്ചലതി തത്ത്വതഃ | ॥൨൧॥ |
യം ലബ്ധ്വാ ചാപരം ലാഭം മന്യതേ നാധികം തതഃ | । |
യസ്മിന്സ്ഥിതോ ന ദുഃഖേന ഗുരുണാപി വിചാല്യതേ | ॥൨൨॥ |
തം വിദ്യാദ്ദുഃഖസംയോഗവിയോഗം യോഗസംജ്ഞിതമ് | । |
സ നിശ്ചയേന യോക്തവ്യോ യോഗോഽനിര്വിണ്ണചേതസാ | ॥൨൩॥ |
സംകല്പപ്രഭവാന്കാമാംസ്ത്യക്ത്വാ സര്വാനശേഷതഃ | । |
മനസൈവേന്ദ്രിയഗ്രാമം വിനിയമ്യ സമന്തതഃ | ॥൨൪॥ |
ശനൈഃ ശനൈരുപരമേദ്ബുദ്ധ്യാ ധൃതിഗൃഹീതയാ | । |
ആത്മസംസ്ഥം മനഃ കൃത്വാ ന കിംചിദപി ചിന്തയേത് | ॥൨൫॥ |
യതോ യതോ നിശ്ചരതി മനശ്ചഞ്ചലമസ്ഥിരമ് | । |
തതസ്തതോ നിയമ്യൈതദാത്മന്യേവ വശം നയേത് | ॥൨൬॥ |
പ്രശാന്തമനസം ഹ്യേനം യോഗിനം സുഖമുത്തമമ് | । |
ഉപൈതി ശാന്തരജസം ബ്രഹ്മഭൂതമകല്മഷമ് | ॥൨൭॥ |
യുഞ്ജന്നേവം സദാത്മാനം യോഗീ വിഗതകല്മഷഃ | । |
സുഖേന ബ്രഹ്മസംസ്പര്ശമത്യന്തം സുഖമശ്നുതേ | ॥൨൮॥ |
സര്വഭൂതസ്ഥമാത്മാനം സര്വഭൂതാനി ചാത്മനി | । |
ഈക്ഷതേ യോഗയുക്താത്മാ സര്വത്ര സമദര്ശനഃ | ॥൨൯॥ |
യോ മാം പശ്യതി സര്വത്ര സര്വം ച മയി പശ്യതി | । |
തസ്യാഹം ന പ്രണശ്യാമി സ ച മേ ന പ്രണശ്യതി | ॥൩൦॥ |
സര്വഭൂതസ്ഥിതം യോ മാം ഭജത്യേകത്വമാസ്ഥിതഃ | । |
സര്വഥാ വര്തമാനോഽപി സ യോഗീ മയി വര്തതേ | ॥൩൧॥ |
ആത്മൌപമ്യേന സര്വത്ര സമം പശ്യതി യോഽര്ജുന | । |
സുഖം വാ യദി വാ ദുഃഖം സ യോഗീ പരമോ മതഃ | ॥൩൨॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
യോഽയം യോഗസ്ത്വയാ പ്രോക്തഃ സാമ്യേന മധുസൂദന | । |
ഏതസ്യാഹം ന പശ്യാമി ചഞ്ചലത്വാത്സ്ഥിതിം സ്ഥിരാമ് | ॥൩൩॥ |
ചഞ്ചലം ഹി മനഃ കൃഷ്ണ പ്രമാഥി ബലവദ്ദൃഢമ് | । |
തസ്യാഹം നിഗ്രഹം മന്യേ വായോരിവ സുദുഷ്കരമ് | ॥൩൪॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
അസംശയം മഹാബാഹോ മനോ ദുര്നിഗ്രഹം ചലമ് | । |
അഭ്യാസേന തു കൌന്തേയ വൈരാഗ്യേണ ച ഗൃഹ്യതേ | ॥൩൫॥ |
അസംയതാത്മനാ യോഗോ ദുഷ്പ്രാപ ഇതി മേ മതിഃ | । |
വശ്യാത്മനാ തു യതതാ ശക്യോഽവാപ്തുമുപായതഃ | ॥൩൬॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
അയതിഃ ശ്രദ്ധയോപേതോ യോഗാച്ചലിതമാനസഃ | । |
അപ്രാപ്യ യോഗസംസിദ്ധിം കാം ഗതിം കൃഷ്ണ ഗച്ഛതി | ॥൩൭॥ |
കച്ചിന്നോഭയവിഭ്രഷ്ടശ്ഛിന്നാഭ്രമിവ നശ്യതി | । |
അപ്രതിഷ്ഠോ മഹാബാഹോ വിമൂഢോ ബ്രഹ്മണഃ പഥി | ॥൩൮॥ |
ഏതന്മേ സംശയം കൃഷ്ണ ഛേത്തുമര്ഹസ്യശേഷതഃ | । |
ത്വദന്യഃ സംശയസ്യാസ്യ ഛേത്താ ന ഹ്യുപപദ്യതേ | ॥൩൯॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
പാര്ഥ നൈവേഹ നാമുത്ര വിനാശസ്തസ്യ വിദ്യതേ | । |
ന ഹി കല്യാണകൃത്കശ്ചിദ്ദുര്ഗതിം താത ഗച്ഛതി | ॥൪൦॥ |
പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാം ലോകാനുഷിത്വാ ശാശ്വതീഃ സമാഃ | । |
ശുചീനാം ശ്രീമതാം ഗേഹേ യോഗഭ്രഷ്ടോഽഭിജായതേ | ॥൪൧॥ |
അഥവാ യോഗിനാമേവ കുലേ ഭവതി ധീമതാമ് | । |
ഏതദ്ധി ദുര്ലഭതരം ലോകേ ജന്മ യദീദൃശമ് | ॥൪൨॥ |
തത്ര തം ബുദ്ധിസംയോഗം ലഭതേ പൌര്വദേഹികമ് | । |
യതതേ ച തതോ ഭൂയഃ സംസിദ്ധൌ കുരുനന്ദന | ॥൪൩॥ |
പൂര്വാഭ്യാസേന തേനൈവ ഹ്രിയതേ ഹ്യവശോഽപി സഃ | । |
ജിജ്ഞാസുരപി യോഗസ്യ ശബ്ദബ്രഹ്മാതിവര്തതേ | ॥൪൪॥ |
പ്രയത്നാദ്യതമാനസ്തു യോഗീ സംശുദ്ധകില്ബിഷഃ | । |
അനേകജന്മസംസിദ്ധസ്തതോ യാതി പരാം ഗതിമ് | ॥൪൫॥ |
തപസ്വിഭ്യോഽധികോ യോഗീ ജ്ഞാനിഭ്യോഽപി മതോഽധികഃ | । |
കര്മിഭ്യശ്ചാധികോ യോഗീ തസ്മാദ്യോഗീ ഭവാര്ജുന | ॥൪൬॥ |
യോഗിനാമപി സര്വേഷാം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ | । |
ശ്രദ്ധാവാന്ഭജതേ യോ മാം സ മേ യുക്തതമോ മതഃ | ॥൪൭॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ആത്മസംയമയോഗോ നാമ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥൬॥
സപ്തമോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
മയ്യാസക്തമനാഃ പാര്ഥ യോഗം യുഞ്ജന്മദാശ്രയഃ | । |
അസംശയം സമഗ്രം മാം യഥാ ജ്ഞാസ്യസി തച്ഛൃണു | ॥൧॥ |
ജ്ഞാനം തേഽഹം സവിജ്ഞാനമിദം വക്ഷ്യാമ്യശേഷതഃ | । |
യജ്ജ്ഞാത്വാ നേഹ ഭൂയോഽന്യജ്ജ്ഞാതവ്യമവശിഷ്യതേ | ॥൨॥ |
മനുഷ്യാണാം സഹസ്രേഷു കശ്ചിദ്യതതി സിദ്ധയേ | । |
യതതാമപി സിദ്ധാനാം കശ്ചിന്മാം വേത്തി തത്ത്വതഃ | ॥൩॥ |
ഭൂമിരാപോഽനലോ വായുഃ ഖം മനോ ബുദ്ധിരേവ ച | । |
അഹംകാര ഇതീയം മേ ഭിന്നാ പ്രകൃതിരഷ്ടധാ | ॥൪॥ |
അപരേയമിതസ്ത്വന്യാം പ്രകൃതിം വിദ്ധി മേ പരാമ് | । |
ജീവഭൂതാം മഹാബാഹോ യയേദം ധാര്യതേ ജഗത് | ॥൫॥ |
ഏതദ്യോനീനി ഭൂതാനി സര്വാണീത്യുപധാരയ | । |
അഹം കൃത്സ്നസ്യ ജഗതഃ പ്രഭവഃ പ്രലയസ്തഥാ | ॥൬॥ |
മത്തഃ പരതരം നാന്യത്കിംചിദസ്തി ധനംജയ | । |
മയി സര്വമിദം പ്രോതം സൂത്രേ മണിഗണാ ഇവ | ॥൭॥ |
രസോഽഹമപ്സു കൌന്തേയ പ്രഭാസ്മി ശശിസൂര്യയോഃ | । |
പ്രണവഃ സര്വവേദേഷു ശബ്ദഃ ഖേ പൌരുഷം നൃഷു | ॥൮॥ |
പുണ്യോ ഗന്ധഃ പൃഥിവ്യാം ച തേജശ്ചാസ്മി വിഭാവസൌ | । |
ജീവനം സര്വഭൂതേഷു തപശ്ചാസ്മി തപസ്വിഷു | ॥൯॥ |
ബീജം മാം സര്വഭൂതാനാം വിദ്ധി പാര്ഥ സനാതനമ് | । |
ബുദ്ധിര്ബുദ്ധിമതാമസ്മി തേജസ്തേജസ്വിനാമഹമ് | ॥൧൦॥ |
ബലം ബലവതാം ചാഹം കാമരാഗവിവര്ജിതമ് | । |
ധര്മാവിരുദ്ധോ ഭൂതേഷു കാമോഽസ്മി ഭരതര്ഷഭ | ॥൧൧॥ |
യേ ചൈവ സാത്ത്വികാ ഭാവാ രാജസാസ്താമസാശ്ച യേ | । |
മത്ത ഏവേതി താന്വിദ്ധി ന ത്വഹം തേഷു തേ മയി | ॥൧൨॥ |
ത്രിഭിര്ഗുണമയൈര്ഭാവൈരേഭിഃ സര്വമിദം ജഗത് | । |
മോഹിതം നാഭിജാനാതി മാമേഭ്യഃ പരമവ്യയമ് | ॥൧൩॥ |
ദൈവീ ഹ്യേഷാ ഗുണമയീ മമ മായാ ദുരത്യയാ | । |
മാമേവ യേ പ്രപദ്യന്തേ മായാമേതാം തരന്തി തേ | ॥൧൪॥ |
ന മാം ദുഷ്കൃതിനോ മൂഢാഃ പ്രപദ്യന്തേ നരാധമാഃ | । |
മായയാപഹൃതജ്ഞാനാ ആസുരം ഭാവമാശ്രിതാഃ | ॥൧൫॥ |
ചതുര്വിധാ ഭജന്തേ മാം ജനാഃ സുകൃതിനോഽര്ജുന | । |
ആര്തോ ജിജ്ഞാസുരര്ഥാര്ഥീ ജ്ഞാനീ ച ഭരതര്ഷഭ | ॥൧൬॥ |
തേഷാം ജ്ഞാനീ നിത്യയുക്ത ഏകഭക്തിര്വിശിഷ്യതേ | । |
പ്രിയോ ഹി ജ്ഞാനിനോഽത്യര്ഥമഹം സ ച മമ പ്രിയഃ | ॥൧൭॥ |
ഉദാരാഃ സര്വ ഏവൈതേ ജ്ഞാനീ ത്വാത്മൈവ മേ മതമ് | । |
ആസ്ഥിതഃ സ ഹി യുക്താത്മാ മാമേവാനുത്തമാം ഗതിമ് | ॥൧൮॥ |
ബഹൂനാം ജന്മനാമന്തേ ജ്ഞാനവാന്മാം പ്രപദ്യതേ | । |
വാസുദേവഃ സര്വമിതി സ മഹാത്മാ സുദുര്ലഭഃ | ॥൧൯॥ |
കാമൈസ്തൈസ്തൈര്ഹൃതജ്ഞാനാഃ പ്രപദ്യന്തേഽന്യദേവതാഃ | । |
തം തം നിയമമാസ്ഥായ പ്രകൃത്യാ നിയതാഃ സ്വയാ | ॥൨൦॥ |
യോ യോ യാം യാം തനും ഭക്തഃ ശ്രദ്ധയാര്ചിതുമിച്ഛതി | । |
തസ്യ തസ്യാചലാം ശ്രദ്ധാം താമേവ വിദധാമ്യഹമ് | ॥൨൧॥ |
സ തയാ ശ്രദ്ധയാ യുക്തസ്തസ്യാരാധനമീഹതേ | । |
ലഭതേ ച തതഃ കാമാന്മയൈവ വിഹിതാന്ഹി താന് | ॥൨൨॥ |
അന്തവത്തു ഫലം തേഷാം തദ്ഭവത്യല്പമേധസാമ് | । |
ദേവാന്ദേവയജോ യാന്തി മദ്ഭക്താ യാന്തി മാമപി | ॥൨൩॥ |
അവ്യക്തം വ്യക്തിമാപന്നം മന്യന്തേ മാമബുദ്ധയഃ | । |
പരം ഭാവമജാനന്തോ മമാവ്യയമനുത്തമമ് | ॥൨൪॥ |
നാഹം പ്രകാശഃ സര്വസ്യ യോഗമായാസമാവൃതഃ | । |
മൂഢോഽയം നാഭിജാനാതി ലോകോ മാമജമവ്യയമ് | ॥൨൫॥ |
വേദാഹം സമതീതാനി വര്തമാനാനി ചാര്ജുന | । |
ഭവിഷ്യാണി ച ഭൂതാനി മാം തു വേദ ന കശ്ചന | ॥൨൬॥ |
ഇച്ഛാദ്വേഷസമുത്ഥേന ദ്വന്ദ്വമോഹേന ഭാരത | । |
സര്വഭൂതാനി സംമോഹം സര്ഗേ യാന്തി പരംതപ | ॥൨൭॥ |
യേഷാം ത്വന്തഗതം പാപം ജനാനാം പുണ്യകര്മണാമ് | । |
തേ ദ്വന്ദ്വമോഹനിര്മുക്താ ഭജന്തേ മാം ദൃഢവ്രതാഃ | ॥൨൮॥ |
ജരാമരണമോക്ഷായ മാമാശ്രിത്യ യതന്തി യേ | । |
തേ ബ്രഹ്മ തദ്വിദുഃ കൃത്സ്നമധ്യാത്മം കര്മ ചാഖിലമ് | ॥൨൯॥ |
സാധിഭൂതാധിദൈവം മാം സാധിയജ്ഞം ച യേ വിദുഃ | । |
പ്രയാണകാലേഽപി ച മാം തേ വിദുര്യുക്തചേതസഃ | ॥൩൦॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനയോഗോ നാമ സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥൭॥
അഷ്ടമോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
കിം തദ്ബ്രഹ്മ കിമധ്യാത്മം കിം കര്മ പുരുഷോത്തമ | । |
അധിഭൂതം ച കിം പ്രോക്തമധിദൈവം കിമുച്യതേ | ॥൧॥ |
അധിയജ്ഞഃ കഥം കോഽത്ര ദേഹേഽസ്മിന്മധുസൂദന | । |
പ്രയാണകാലേ ച കഥം ജ്ഞേയോഽസി നിയതാത്മഭിഃ | ॥൨॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
അക്ഷരം ബ്രഹ്മ പരമം സ്വഭാവോഽധ്യാത്മമുച്യതേ | । |
ഭൂതഭാവോദ്ഭവകരോ വിസര്ഗഃ കര്മസംജ്ഞിതഃ | ॥൩॥ |
അധിഭൂതം ക്ഷരോ ഭാവഃ പുരുഷശ്ചാധിദൈവതമ് | । |
അധിയജ്ഞോഽഹമേവാത്ര ദേഹേ ദേഹഭൃതാം വര | ॥൪॥ |
അന്തകാലേ ച മാമേവ സ്മരന്മുക്ത്വാ കലേവരമ് | । |
യഃ പ്രയാതി സ മദ്ഭാവം യാതി നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ | ॥൫॥ |
യം യം വാപി സ്മരന്ഭാവം ത്യജത്യന്തേ കലേവരമ് | । |
തം തമേവൈതി കൌന്തേയ സദാ തദ്ഭാവഭാവിതഃ | ॥൬॥ |
തസ്മാത്സര്വേഷു കാലേഷു മാമനുസ്മര യുധ്യ ച | । |
മയ്യര്പിതമനോബുദ്ധിര്മാമേവൈഷ്യസ്യസംശയമ് | ॥൭॥ |
അഭ്യാസയോഗയുക്തേന ചേതസാ നാന്യഗാമിനാ | । |
പരമം പുരുഷം ദിവ്യം യാതി പാര്ഥാനുചിന്തയന് | ॥൮॥ |
കവിം പുരാണമനുശാസിതാരമണോരണീയംസമനുസ്മരേദ്യഃ | । |
സര്വസ്യ ധാതാരമചിന്ത്യരൂപമാദിത്യവര്ണം തമസഃ പരസ്താത് | ॥൯॥ |
പ്രയാണകാലേ മനസാചലേന ഭക്ത്യാ യുക്തോ യോഗബലേന ചൈവ | । |
ഭ്രുവോര്മധ്യേ പ്രാണമാവേശ്യ സമ്യക്സ തം പരം പുരുഷമുപൈതി ദിവ്യമ് | ॥൧൦॥ |
യദക്ഷരം വേദവിദോ വദന്തി വിശന്തി യദ്യതയോ വീതരാഗാഃ | । |
യദിച്ഛന്തോ ബ്രഹ്മചര്യം ചരന്തി തത്തേ പദം സംഗ്രഹേണ പ്രവക്ഷ്യേ | ॥൧൧॥ |
സര്വദ്വാരാണി സംയമ്യ മനോ ഹൃദി നിരുധ്യ ച | । |
മൂര്ധ്ന്യാധായാത്മനഃ പ്രാണമാസ്ഥിതോ യോഗധാരണാമ് | ॥൧൨॥ |
ഓമിത്യേകാക്ഷരം ബ്രഹ്മ വ്യാഹരന്മാമനുസ്മരന് | । |
യഃ പ്രയാതി ത്യജന്ദേഹം സ യാതി പരമാം ഗതിമ് | ॥൧൩॥ |
അനന്യചേതാഃ സതതം യോ മാം സ്മരതി നിത്യശഃ | । |
തസ്യാഹം സുലഭഃ പാര്ഥ നിത്യയുക്തസ്യ യോഗിനഃ | ॥൧൪॥ |
മാമുപേത്യ പുനര്ജന്മ ദുഃഖാലയമശാശ്വതമ് | । |
നാപ്നുവന്തി മഹാത്മാനഃ സംസിദ്ധിം പരമാം ഗതാഃ | ॥൧൫॥ |
ആബ്രഹ്മഭുവനാല്ലോകാഃ പുനരാവര്തിനോഽര്ജുന | । |
മാമുപേത്യ തു കൌന്തേയ പുനര്ജന്മ ന വിദ്യതേ | ॥൧൬॥ |
സഹസ്രയുഗപര്യന്തമഹര്യദ്ബ്രഹ്മണോ വിദുഃ | । |
രാത്രിം യുഗസഹസ്രാന്താം തേഽഹോരാത്രവിദോ ജനാഃ | ॥൧൭॥ |
അവ്യക്താദ്വ്യക്തയഃ സര്വാഃ പ്രഭവന്ത്യഹരാഗമേ | । |
രാത്ര്യാഗമേ പ്രലീയന്തേ തത്രൈവാവ്യക്തസംജ്ഞകേ | ॥൧൮॥ |
ഭൂതഗ്രാമഃ സ ഏവായം ഭൂത്വാ ഭൂത്വാ പ്രലീയതേ | । |
രാത്ര്യാഗമേഽവശഃ പാര്ഥ പ്രഭവത്യഹരാഗമേ | ॥൧൯॥ |
പരസ്തസ്മാത്തു ഭാവോഽന്യോഽവ്യക്തോഽവ്യക്താത്സനാതനഃ | । |
യഃ സ സര്വേഷു ഭൂതേഷു നശ്യത്സു ന വിനശ്യതി | ॥൨൦॥ |
അവ്യക്തോഽക്ഷര ഇത്യുക്തസ്തമാഹുഃ പരമാം ഗതിമ് | । |
യം പ്രാപ്യ ന നിവര്തന്തേ തദ്ധാമ പരമം മമ | ॥൨൧॥ |
പുരുഷഃ സ പരഃ പാര്ഥ ഭക്ത്യാ ലഭ്യസ്ത്വനന്യയാ | । |
യസ്യാന്തഃസ്ഥാനി ഭൂതാനി യേന സര്വമിദം തതമ് | ॥൨൨॥ |
യത്ര കാലേ ത്വനാവൃത്തിമാവൃത്തിം ചൈവ യോഗിനഃ | । |
പ്രയാതാ യാന്തി തം കാലം വക്ഷ്യാമി ഭരതര്ഷഭ | ॥൨൩॥ |
അഗ്നിര്ജോതിരഹഃ ശുക്ലഃ ഷണ്മാസാ ഉത്തരായണമ് | । |
തത്ര പ്രയാതാ ഗച്ഛന്തി ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിദോ ജനാഃ | ॥൨൪॥ |
ധൂമോ രാത്രിസ്തഥാ കൃഷ്ണഃ ഷണ്മാസാ ദക്ഷിണായനമ് | । |
തത്ര ചാന്ദ്രമസം ജ്യോതിര്യോഗീ പ്രാപ്യ നിവര്തതേ | ॥൨൫॥ |
ശുക്ലകൃഷ്ണേ ഗതീ ഹ്യേതേ ജഗതഃ ശാശ്വതേ മതേ | । |
ഏകയാ യാത്യനാവൃത്തിമന്യയാവര്തതേ പുനഃ | ॥൨൬॥ |
നൈതേ സൃതീ പാര്ഥ ജാനന്യോഗീ മുഹ്യതി കശ്ചന | । |
തസ്മാത്സര്വേഷു കാലേഷു യോഗയുക്തോ ഭവാര്ജുന | ॥൨൭॥ |
വേദേഷു യജ്ഞേഷു തപഃസു ചൈവ ദാനേഷു യത്പുണ്യഫലം പ്രദിഷ്ടമ് | । |
അത്യേതി തത്സര്വമിദം വിദിത്വായോഗീ പരം സ്ഥാനമുപൈതി ചാദ്യമ് | ॥൨൮॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ അക്ഷരബ്രഹ്മയോഗോ നാമാഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥൮॥
നവമോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ഇദം തു തേ ഗുഹ്യതമം പ്രവക്ഷ്യാമ്യനസൂയവേ | । |
ജ്ഞാനം വിജ്ഞാനസഹിതം യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത് | ॥൧॥ |
രാജവിദ്യാ രാജഗുഹ്യം പവിത്രമിദമുത്തമമ് | । |
പ്രത്യക്ഷാവഗമം ധര്മ്യം സുസുഖം കര്തുമവ്യയമ് | ॥൨॥ |
അശ്രദ്ദധാനാഃ പുരുഷാ ധര്മസ്യാസ്യ പരംതപ | । |
അപ്രാപ്യ മാം നിവര്തന്തേ മൃത്യുസംസാരവര്ത്മനി | ॥൩॥ |
മയാ തതമിദം സര്വം ജഗദവ്യക്തമൂര്തിനാ | । |
മത്സ്ഥാനി സര്വഭൂതാനി ന ചാഹം തേഷ്വവസ്ഥിതഃ | ॥൪॥ |
ന ച മത്സ്ഥാനി ഭൂതാനി പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരമ് | । |
ഭൂതഭൃന്ന ച ഭൂതസ്ഥോ മമാത്മാ ഭൂതഭാവനഃ | ॥൫॥ |
യഥാകാശസ്ഥിതോ നിത്യം വായുഃ സര്വത്രഗോ മഹാന് | । |
തഥാ സര്വാണി ഭൂതാനി മത്സ്ഥാനീത്യുപധാരയ | ॥൬॥ |
സര്വഭൂതാനി കൌന്തേയ പ്രകൃതിം യാന്തി മാമികാമ് | । |
കല്പക്ഷയേ പുനസ്താനി കല്പാദൌ വിസൃജാമ്യഹമ് | ॥൭॥ |
പ്രകൃതിം സ്വാമവഷ്ടഭ്യ വിസൃജാമി പുനഃ പുനഃ | । |
ഭൂതഗ്രാമമിമം കൃത്സ്നമവശം പ്രകൃതേര്വശാത് | ॥൮॥ |
ന ച മാം താനി കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനംജയ | । |
ഉദാസീനവദാസീനമസക്തം തേഷു കര്മസു | ॥൯॥ |
മയാധ്യക്ഷേണ പ്രകൃതിഃ സൂയതേ സചരാചരമ് | । |
ഹേതുനാനേന കൌന്തേയ ജഗദ്വിപരിവര്തതേ | ॥൧൦॥ |
അവജാനന്തി മാം മൂഢാ മാനുഷീം തനുമാശ്രിതമ് | । |
പരം ഭാവമജാനന്തോ മമ ഭൂതമഹേശ്വരമ് | ॥൧൧॥ |
മോഘാശാ മോഘകര്മാണോ മോഘജ്ഞാനാ വിചേതസഃ | । |
രാക്ഷസീമാസുരീം ചൈവ പ്രകൃതിം മോഹിനീം ശ്രിതാഃ | ॥൧൨॥ |
മഹാത്മാനസ്തു മാം പാര്ഥ ദൈവീം പ്രകൃതിമാശ്രിതാഃ | । |
ഭജന്ത്യനന്യമനസോ ജ്ഞാത്വാ ഭൂതാദിമവ്യയമ് | ॥൧൩॥ |
സതതം കീര്തയന്തോ മാം യതന്തശ്ച ദൃഢവ്രതാഃ | । |
നമസ്യന്തശ്ച മാം ഭക്ത്യാ നിത്യയുക്താ ഉപാസതേ | ॥൧൪॥ |
ജ്ഞാനയജ്ഞേന ചാപ്യന്യേ യജന്തോ മാമുപാസതേ | । |
ഏകത്വേന പൃഥക്ത്വേന ബഹുധാ വിശ്വതോമുഖമ് | ॥൧൫॥ |
അഹം ക്രതുരഹം യജ്ഞഃ സ്വധാഹമഹമൌഷധമ് | । |
മന്ത്രോഽഹമഹമേവാജ്യമഹമഗ്നിരഹം ഹുതമ് | ॥൧൬॥ |
പിതാഹമസ്യ ജഗതോ മാതാ ധാതാ പിതാമഹഃ | । |
വേദ്യം പവിത്രമോംകാര ഋക്സാമ യജുരേവ ച | ॥൧൭॥ |
ഗതിര്ഭര്താ പ്രഭുഃ സാക്ഷീ നിവാസഃ ശരണം സുഹൃത് | । |
പ്രഭവഃ പ്രലയഃ സ്ഥാനം നിധാനം ബീജമവ്യയമ് | ॥൧൮॥ |
തപാമ്യഹമഹം വര്ഷം നിഗൃഹ്ണാമ്യുത്സൃജാമി ച | । |
അമൃതം ചൈവ മൃത്യുശ്ച സദസച്ചാഹമര്ജുന | ॥൧൯॥ |
ത്രൈവിദ്യാ മാം സോമപാഃ പൂതപാപാ യജ്ഞൈരിഷ്ട്വാ സ്വര്ഗതിം പ്രാര്ഥയന്തേ | । |
തേ പുണ്യമാസാദ്യ സുരേന്ദ്രലോകമശ്നന്തി ദിവ്യാന്ദിവി ദേവഭോഗാന് | ॥൨൦॥ |
തേ തം ഭുക്ത്വാ സ്വര്ഗലോകം വിശാലം ക്ഷീണേ പുണ്യേ മര്ത്യലോകം വിശന്തി | । |
ഏവം ത്രയീധര്മമനുപ്രപന്നാ ഗതാഗതം കാമകാമാ ലഭന്തേ | ॥൨൧॥ |
അനന്യാശ്ചിന്തയന്തോ മാം യേ ജനാഃ പര്യുപാസതേ | । |
ഏഷാം നിത്യാഭിയുക്താനാം യോഗക്ഷേമം വഹാമ്യഹമ് | ॥൨൨॥ |
യേഽപ്യന്യദേവതാ ഭക്താ യജന്തേ ശ്രദ്ധയാന്വിതാഃ | । |
തേഽപി മാമേവ കൌന്തേയ യജന്ത്യവിധിപൂര്വകമ് | ॥൨൩॥ |
അഹം ഹി സര്വയജ്ഞാനാം ഭോക്താ ച പ്രഭുരേവ ച | । |
ന തു മാമഭിജാനന്തി തത്ത്വേനാതശ്ച്യവന്തി തേ | ॥൨൪॥ |
യാന്തി ദേവവ്രതാ ദേവാന്പിതൄന്യാന്തി പിതൃവ്രതാഃ | । |
ഭൂതാനി യാന്തി ഭൂതേജ്യാ യാന്തി മദ്യാജിനോഽപി മാമ് | ॥൨൫॥ |
പത്രം പുഷ്പം ഫലം തോയം യോ മേ ഭക്ത്യാ പ്രയച്ഛതി | । |
തദഹം ഭക്ത്യുപഹൃതമശ്നാമി പ്രയതാത്മനഃ | ॥൨൬॥ |
യത്കരോഷി യദശ്നാസി യജ്ജുഹോഷി ദദാസി യത് | । |
യത്തപസ്യസി കൌന്തേയ തത്കുരുഷ്വ മദര്പണമ് | ॥൨൭॥ |
ശുഭാശുഭഫലൈരേവം മോക്ഷ്യസേ കര്മബന്ധനൈഃ | । |
സംന്യാസയോഗയുക്താത്മാ വിമുക്തോ മാമുപൈഷ്യസി | ॥൨൮॥ |
സമോഽഹം സര്വഭൂതേഷു ന മേ ദ്വേഷ്യോഽസ്തി ന പ്രിയഃ | । |
യേ ഭജന്തി തു മാം ഭക്ത്യാ മയി തേ തേഷു ചാപ്യഹമ് | ॥൨൯॥ |
അപി ചേത്സുദുരാചാരോ ഭജതേ മാമനന്യഭാക് | । |
സാധുരേവ സ മന്തവ്യഃ സമ്യഗ്വ്യവസിതോ ഹി സഃ | ॥൩൦॥ |
ക്ഷിപ്രം ഭവതി ധര്മാത്മാ ശശ്വച്ഛാന്തിം നിഗച്ഛതി | । |
കൌന്തേയ പ്രതിജാനീഹി ന മേ ഭക്തഃ പ്രണശ്യതി | ॥൩൧॥ |
മാം ഹി പാര്ഥ വ്യപാശ്രിത്യ യേഽപി സ്യുഃ പാപയോനയഃ | । |
സ്ത്രിയോ വൈശ്യാസ്തഥാ ശൂദ്രാസ്തേഽപി യാന്തി പരാം ഗതിമ് | ॥൩൨॥ |
കിം പുനര്ബ്രാഹ്മണാഃ പുണ്യാ ഭക്താ രാജര്ഷയസ്തഥാ | । |
അനിത്യമസുഖം ലോകമിമം പ്രാപ്യ ഭജസ്വ മാമ് | ॥൩൩॥ |
മന്മനാ ഭവ മദ്ഭക്തോ മദ്യാജീ മാം നമസ്കുരു | । |
മാമേവൈഷ്യസി യുക്ത്വൈവമാത്മാനം മത്പരായണഃ | ॥൩൪॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ രാജവിദ്യാരാജഗുഹ്യയോഗോ നാമ നവമോഽധ്യായഃ ॥൯॥
ദശമോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ഭൂയ ഏവ മഹാബാഹോ ശൃണു മേ പരമം വചഃ | । |
യത്തേഽഹം പ്രീയമാണായ വക്ഷ്യാമി ഹിതകാമ്യയാ | ॥൧॥ |
ന മേ വിദുഃ സുരഗണാഃ പ്രഭവം ന മഹര്ഷയഃ | । |
അഹമാദിര്ഹി ദേവാനാം മഹര്ഷീണാം ച സര്വശഃ | ॥൨॥ |
യോ മാമജമനാദിം ച വേത്തി ലോകമഹേശ്വരമ് | । |
അസംമൂഢഃ സ മര്ത്യേഷു സര്വപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ | ॥൩॥ |
ബുദ്ധിര്ജ്ഞാനമസംമോഹഃ ക്ഷമാ സത്യം ദമഃ ശമഃ | । |
സുഖം ദുഃഖം ഭവോഽഭാവോ ഭയം ചാഭയമേവ ച | ॥൪॥ |
അഹിംസാ സമതാ തുഷ്ടിസ്തപോ ദാനം യശോഽയശഃ | । |
ഭവന്തി ഭാവാ ഭൂതാനാം മത്ത ഏവ പൃഥഗ്വിധാഃ | ॥൫॥ |
മഹര്ഷയഃ സപ്ത പൂര്വേ ചത്വാരോ മനവസ്തഥാ | । |
മദ്ഭാവാ മാനസാ ജാതാ യേഷാം ലോക ഇമാഃ പ്രജാഃ | ॥൬॥ |
ഏതാം വിഭൂതിം യോഗം ച മമ യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ | । |
സോഽവികമ്പേന യോഗേന യുജ്യതേ നാത്ര സംശയഃ | ॥൭॥ |
അഹം സര്വസ്യ പ്രഭവോ മത്തഃ സര്വം പ്രവര്തതേ | । |
ഇതി മത്വാ ഭജന്തേ മാം ബുധാ ഭാവസമന്വിതാഃ | ॥൮॥ |
മച്ചിത്താ മദ്ഗതപ്രാണാ ബോധയന്തഃ പരസ്പരമ് | । |
കഥയന്തശ്ച മാം നിത്യം തുഷ്യന്തി ച രമന്തി ച | ॥൯॥ |
തേഷാം സതതയുക്താനാം ഭജതാം പ്രീതിപൂര്വകമ് | । |
ദദാമി ബുദ്ധിയോഗം തം യേന മാമുപയാന്തി തേ | ॥൧൦॥ |
തേഷാമേവാനുകമ്പാര്ഥമഹമജ്ഞാനജം തമഃ | । |
നാശയാമ്യാത്മഭാവസ്ഥോ ജ്ഞാനദീപേന ഭാസ്വതാ | ॥൧൧॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
പരം ബ്രഹ്മ പരം ധാമ പവിത്രം പരമം ഭവാന് | । |
പുരുഷം ശാശ്വതം ദിവ്യമാദിദേവമജം വിഭുമ് | ॥൧൨॥ |
ആഹുസ്ത്വാമൃഷയഃ സര്വേ ദേവര്ഷിര്നാരദസ്തഥാ | । |
അസിതോ ദേവലോ വ്യാസഃ സ്വയം ചൈവ ബ്രവീഷി മേ | ॥൧൩॥ |
സര്വമേതദൃതം മന്യേ യന്മാം വദസി കേശവ | । |
ന ഹി തേ ഭഗവന്വ്യക്തിം വിദുര്ദേവാ ന ദാനവാഃ | ॥൧൪॥ |
സ്വയമേവാത്മനാത്മാനം വേത്ഥ ത്വം പുരുഷോത്തമ | । |
ഭൂതഭാവന ഭൂതേശ ദേവദേവ ജഗത്പതേ | ॥൧൫॥ |
വക്തുമര്ഹസ്യശേഷേണ ദിവ്യാ ഹ്യാത്മവിഭൂതയഃ | । |
യാഭിര്വിഭൂതിഭിര്ലോകാനിമാംസ്ത്വം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠസി | ॥൧൬॥ |
കഥം വിദ്യാമഹം യോഗിംസ്ത്വാം സദാ പരിചിന്തയന് | । |
കേഷു കേഷു ച ഭാവേഷു ചിന്ത്യോഽസി ഭഗവന്മയാ | ॥൧൭॥ |
വിസ്തരേണാത്മനോ യോഗം വിഭൂതിം ച ജനാര്ദന | । |
ഭൂയഃ കഥയ തൃപ്തിര്ഹി ശൃണ്വതോ നാസ്തി മേഽമൃതമ് | ॥൧൮॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ദിവ്യാ ഹ്യാത്മവിഭൂതയഃ | । |
പ്രാധാന്യതഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ നാസ്ത്യന്തോ വിസ്തരസ്യ മേ | ॥൧൯॥ |
അഹമാത്മാ ഗുഡാകേശ സര്വഭൂതാശയസ്ഥിതഃ | । |
അഹമാദിശ്ച മധ്യം ച ഭൂതാനാമന്ത ഏവ ച | ॥൨൦॥ |
ആദിത്യാനാമഹം വിഷ്ണുര്ജ്യോതിഷാം രവിരംശുമാന് | । |
മരീചിര്മരുതാമസ്മി നക്ഷത്രാണാമഹം ശശീ | ॥൨൧॥ |
വേദാനാം സാമവേദോഽസ്മി ദേവാനാമസ്മി വാസവഃ | । |
ഇന്ദ്രിയാണാം മനശ്ചാസ്മി ഭൂതാനാമസ്മി ചേതനാ | ॥൨൨॥ |
രുദ്രാണാം ശംകരശ്ചാസ്മി വിത്തേശോ യക്ഷരക്ഷസാമ് | । |
വസൂനാം പാവകശ്ചാസ്മി മേരുഃ ശിഖരിണാമഹമ് | ॥൨൩॥ |
പുരോധസാം ച മുഖ്യം മാം വിദ്ധി പാര്ഥ ബൃഹസ്പതിമ് | । |
സേനാനീനാമഹം സ്കന്ദഃ സരസാമസ്മി സാഗരഃ | ॥൨൪॥ |
മഹര്ഷീണാം ഭൃഗുരഹം ഗിരാമസ്മ്യേകമക്ഷരമ് | । |
യജ്ഞാനാം ജപയജ്ഞോഽസ്മി സ്ഥാവരാണാം ഹിമാലയഃ | ॥൨൫॥ |
അശ്വത്ഥഃ സര്വവൃക്ഷാണാം ദേവര്ഷീണാം ച നാരദഃ | । |
ഗന്ധര്വാണാം ചിത്രരഥഃ സിദ്ധാനാം കപിലോ മുനിഃ | ॥൨൬॥ |
ഉച്ചൈഃശ്രവസമശ്വാനാം വിദ്ധി മാമമൃതോദ്ഭവമ് | । |
ഐരാവതം ഗജേന്ദ്രാണാം നരാണാം ച നരാധിപമ് | ॥൨൭॥ |
ആയുധാനാമഹം വജ്രം ധേനൂനാമസ്മി കാമധുക് | । |
പ്രജനശ്ചാസ്മി കന്ദര്പഃ സര്പാണാമസ്മി വാസുകിഃ | ॥൨൮॥ |
അനന്തശ്ചാസ്മി നാഗാനാം വരുണോ യാദസാമഹമ് | । |
പിതൄണാമര്യമാ ചാസ്മി യമഃ സംയമതാമഹമ് | ॥൨൯॥ |
പ്രഹ്ലാദശ്ചാസ്മി ദൈത്യാനാം കാലഃ കലയതാമഹമ് | । |
മൃഗാണാം ച മൃഗേന്ദ്രോഽഹം വൈനതേയശ്ച പക്ഷിണാമ് | ॥൩൦॥ |
പവനഃ പവതാമസ്മി രാമഃ ശസ്ത്രഭൃതാമഹമ് | । |
ഝഷാണാം മകരശ്ചാസ്മി സ്രോതസാമസ്മി ജാഹ്നവീ | ॥൩൧॥ |
സര്ഗാണാമാദിരന്തശ്ച മധ്യം ചൈവാഹമര്ജുന | । |
അധ്യാത്മവിദ്യാ വിദ്യാനാം വാദഃ പ്രവദതാമഹമ് | ॥൩൨॥ |
അക്ഷരാണാമകാരോഽസ്മി ദ്വന്ദ്വഃ സാമാസികസ്യ ച | । |
അഹമേവാക്ഷയഃ കാലോ ധാതാഹം വിശ്വതോമുഖഃ | ॥൩൩॥ |
മൃത്യുഃ സര്വഹരശ്ചാഹമുദ്ഭവശ്ച ഭവിഷ്യതാമ് | । |
കീര്തിഃ ശ്രീര്വാക്ച നാരീണാം സ്മൃതിര്മേധാ ധൃതിഃ ക്ഷമാ | ॥൩൪॥ |
ബൃഹത്സാമ തഥാ സാമ്നാം ഗായത്രീ ഛന്ദസാമഹമ് | । |
മാസാനാം മാര്ഗശീര്ഷോഽഹമൃതൂനാം കുസുമാകരഃ | ॥൩൫॥ |
ദ്യൂതം ഛലയതാമസ്മി തേജസ്തേജസ്വിനാമഹമ് | । |
ജയോഽസ്മി വ്യവസായോഽസ്മി സത്ത്വം സത്ത്വവതാമഹമ് | ॥൩൬॥ |
വൃഷ്ണീനാം വാസുദേവോഽസ്മി പാണ്ഡവാനാം ധനംജയഃ | । |
മുനീനാമപ്യഹം വ്യാസഃ കവീനാമുശനാ കവിഃ | ॥൩൭॥ |
ദണ്ഡോ ദമയതാമസ്മി നീതിരസ്മി ജിഗീഷതാമ് | । |
മൌനം ചൈവാസ്മി ഗുഹ്യാനാം ജ്ഞാനം ജ്ഞാനവതാമഹമ് | ॥൩൮॥ |
യച്ചാപി സര്വഭൂതാനാം ബീജം തദഹമര്ജുന | । |
ന തദസ്തി വിനാ യത്സ്യാന്മയാ ഭൂതം ചരാചരമ് | ॥൩൯॥ |
നാന്തോഽസ്തി മമ ദിവ്യാനാം വിഭൂതീനാം പരംതപ | । |
ഏഷ തൂദ്ദേശതഃ പ്രോക്തോ വിഭൂതേര്വിസ്തരോ മയാ | ॥൪൦॥ |
യദ്യദ്വിഭൂതിമത്സത്ത്വം ശ്രീമദൂര്ജിതമേവ വാ | । |
തത്തദേവാവഗച്ഛ ത്വം മമ തേജോംഽശസംഭവമ് | ॥൪൧॥ |
അഥവാ ബഹുനൈതേന കിം ജ്ഞാതേന തവാര്ജുന | । |
വിഷ്ടഭ്യാഹമിദം കൃത്സ്നമേകാംശേന സ്ഥിതോ ജഗത് | ॥൪൨॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ വിഭൂതിയോഗോ നാമ ദശമോഽധ്യായഃ ॥൧൦॥
ഏകാദശോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
മദനുഗ്രഹായ പരമം ഗുഹ്യമധ്യാത്മസംജ്ഞിതമ് | । |
യത്ത്വയോക്തം വചസ്തേന മോഹോഽയം വിഗതോ മമ | ॥൧॥ |
ഭവാപ്യയൌ ഹി ഭൂതാനാം ശ്രുതൌ വിസ്തരശോ മയാ | । |
ത്വത്തഃ കമലപത്രാക്ഷ മാഹാത്മ്യമപി ചാവ്യയമ് | ॥൨॥ |
ഏവമേതദ്യഥാത്ഥ ത്വമാത്മാനം പരമേശ്വര | । |
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ രൂപമൈശ്വരം പുരുഷോത്തമ | ॥൩॥ |
മന്യസേ യദി തച്ഛക്യം മയാ ദ്രഷ്ടുമിതി പ്രഭോ | । |
യോഗേശ്വര തതോ മേ ത്വം ദര്ശയാത്മാനമവ്യയമ് | ॥൪॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
പശ്യ മേ പാര്ഥ രൂപാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ | । |
നാനാവിധാനി ദിവ്യാനി നാനാവര്ണാകൃതീനി ച | ॥൫॥ |
പശ്യാദിത്യാന്വസൂന്രുദ്രാനശ്വിനൌ മരുതസ്തഥാ | । |
ബഹൂന്യദൃഷ്ടപൂര്വാണി പശ്യാശ്ചര്യാണി ഭാരത | ॥൬॥ |
ഇഹൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പശ്യാദ്യ സചരാചരമ് | । |
മമ ദേഹേ ഗുഡാകേശ യച്ചാന്യദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛസി | ॥൭॥ |
ന തു മാം ശക്യസേ ദ്രഷ്ടുമനേനൈവ സ്വചക്ഷുഷാ | । |
ദിവ്യം ദദാമി തേ ചക്ഷുഃ പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരമ് | ॥൮॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജന്മഹായോഗേശ്വരോ ഹരിഃ | । |
ദര്ശയാമാസ പാര്ഥായ പരമം രൂപമൈശ്വരമ് | ॥൯॥ |
അനേകവക്ത്രനയനമനേകാദ്ഭുതദര്ശനമ് | । |
അനേകദിവ്യാഭരണം ദിവ്യാനേകോദ്യതായുധമ് | ॥൧൦॥ |
ദിവ്യമാല്യാമ്ബരധരം ദിവ്യഗന്ധാനുലേപനമ് | । |
സര്വാശ്ചര്യമയം ദേവമനന്തം വിശ്വതോമുഖമ് | ॥൧൧॥ |
ദിവി സൂര്യസഹസ്രസ്യ ഭവേദ്യുഗപദുത്ഥിതാ | । |
യദി ഭാഃ സദൃശീ സാ സ്യാദ്ഭാസസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ | ॥൧൨॥ |
തത്രൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പ്രവിഭക്തമനേകധാ | । |
അപശ്യദ്ദേവദേവസ്യ ശരീരേ പാണ്ഡവസ്തദാ | ॥൧൩॥ |
തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടോ ഹൃഷ്ടരോമാ ധനംജയഃ | । |
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവം കൃതാഞ്ജലിരഭാഷത | ॥൧൪॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
പശ്യാമി ദേവാംസ്തവ ദേവ ദേഹേ സര്വാംസ്തഥാ ഭൂതവിശേഷസംഘാന് | । |
ബ്രഹ്മാണമീശം കമലാസനസ്ഥമൃഷീംശ്ച സര്വാനുരഗാംശ്ച ദിവ്യാന് | ॥൧൫॥ |
അനേകബാഹൂദരവക്ത്രനേത്രം പശ്യാമി ത്വാം സര്വതോഽനന്തരൂപമ് | । |
നാന്തം ന മധ്യം ന പുനസ്തവാദിം പശ്യാമി വിശ്വേശ്വര വിശ്വരൂപ | ॥൧൬॥ |
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രിണം ച തേജോരാശിം സര്വതോ ദീപ്തിമന്തമ് | । |
പശ്യാമി ത്വാം ദുര്നിരീക്ഷ്യം സമന്താദ്ദീപ്താനലാര്കദ്യുതിമപ്രമേയമ് | ॥൧൭॥ |
ത്വമക്ഷരം പരമം വേദിതവ്യം ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ് | । |
ത്വമവ്യയഃ ശാശ്വതധര്മഗോപ്താ സനാതനസ്ത്വം പുരുഷോ മതോ മേ | ॥൧൮॥ |
അനാദിമധ്യാന്തമനന്തവീര്യമനന്തബാഹും ശശിസൂര്യനേത്രമ് | । |
പശ്യാമി ത്വാം ദീപ്തഹുതാശവക്ത്രം സ്വതേജസാ വിശ്വമിദം തപന്തമ് | ॥൧൯॥ |
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോരിദമന്തരം ഹി വ്യാപ്തം ത്വയൈകേന ദിശശ്ച സര്വാഃ | । |
ദൃഷ്ട്വാദ്ഭുതം രൂപമുഗ്രം തവേദം ലോകത്രയം പ്രവ്യഥിതം മഹാത്മന് | ॥൨൦॥ |
അമീ ഹി ത്വാം സുരസങ്ഘാ വിശന്തി കേചിദ്ഭീതാഃ പ്രാഞ്ജലയോ ഗൃണന്തി | । |
സ്വസ്തീത്യുക്ത്വാ മഹര്ഷിസിദ്ധസംഘാഃ സ്തുവന്തി ത്വാം സ്തുതിഭിഃ പുഷ്കലാഭിഃ | ॥൨൧॥ |
രുദ്രാദിത്യാ വസവോ യേ ച സാധ്യാ വിശ്വേഽശ്വിനൌ മരുതശ്ചോഷ്മപാശ്ച | । |
ഗന്ധര്വയക്ഷാസുരസിദ്ധസംഘാ വീക്ഷന്തേ ത്വാം വിസ്മിതാശ്ചൈവ സര്വേ | ॥൨൨॥ |
രൂപം മഹത്തേ ബഹുവക്ത്രനേത്രം മഹാബാഹോ ബഹുബാഹൂരുപാദമ് | । |
ബഹൂദരം ബഹുദംഷ്ട്രാകരാലം ദൃഷ്ട്വാ ലോകാഃ പ്രവ്യഥിതാസ്തഥാഹമ് | ॥൨൩॥ |
നഭഃസ്പൃശം ദീപ്തമനേകവര്ണം വ്യാത്താനനം ദീപ്തവിശാലനേത്രമ് | । |
ദൃഷ്ട്വാ ഹി ത്വാം പ്രവ്യഥിതാന്തരാത്മാ ധൃതിം ന വിന്ദാമി ശമം ച വിഷ്ണോ | ॥൨൪॥ |
ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ച തേ മുഖാനി ദൃഷ്ട്വൈവ കാലാനലസംനിഭാനി | । |
ദിശോ ന ജാനേ ന ലഭേ ച ശര്മ പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ | ॥൨൫॥ |
അമീ ച ത്വാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാഃ സര്വേ സഹൈവാവനിപാലസംഘൈഃ | । |
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ സൂതപുത്രസ്തഥാസൌ സഹാസ്മദീയൈരപി യോധമുഖ്യൈഃ | ॥൨൬॥ |
വക്ത്രാണി തേ ത്വരമാണാ വിശന്തി ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ഭയാനകാനി | । |
കേചിദ്വിലഗ്നാ ദശനാന്തരേഷു സംദൃശ്യന്തേ ചൂര്ണിതൈരുത്തമാങ്ഗൈഃ | ॥൨൭॥ |
യഥാ നദീനാം ബഹവോഽമ്ബുവേഗാഃ സമുദ്രമേവാഭിമുഖാ ദ്രവന്തി | । |
തഥാ തവാമീ നരലോകവീരാ വിശന്തി വക്ത്രാണ്യഭിവിജ്വലന്തി | ॥൨൮॥ |
യഥാ പ്രദീപ്തം ജ്വലനം പതംഗാ വിശന്തി നാശായ സമൃദ്ധവേഗാഃ | । |
തഥൈവ നാശായ വിശന്തി ലോകാസ്തവാപി വക്ത്രാണി സമൃദ്ധവേഗാഃ | ॥൨൯॥ |
ലേലിഹ്യസേ ഗ്രസമാനഃ സമന്താല്ലോകാന്സമഗ്രാന്വദനൈര്ജ്വലദ്ഭിഃ | । |
തേജോഭിരാപൂര്യ ജഗത്സമഗ്രം ഭാസസ്തവോഗ്രാഃ പ്രതപന്തി വിഷ്ണോ | ॥൩൦॥ |
ആഖ്യാഹി മേ കോ ഭവാനുഗ്രരൂപോ നമോഽസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ | । |
വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ഭവന്തമാദ്യം ന ഹി പ്രജാനാമി തവ പ്രവൃത്തിമ് | ॥൩൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
കാലോഽസ്മി ലോകക്ഷയകൃത്പ്രവൃദ്ധോ ലോകാന്സമാഹര്തുമിഹ പ്രവൃത്തഃ | । |
ഋതേഽപി ത്വാം ന ഭവിഷ്യന്തി സര്വേ യേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രത്യനീകേഷു യോധാഃ | ॥൩൨॥ |
തസ്മാത്ത്വമുത്തിഷ്ഠ യശോ ലഭസ്വ ജിത്വാ ശത്രൂന്ഭുങ്ക്ഷ്വ രാജ്യം സമൃദ്ധമ് | । |
മയൈവൈതേ നിഹതാഃ പൂര്വമേവ നിമിത്തമാത്രം ഭവ സവ്യസാചിന് | ॥൩൩॥ |
ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച ജയദ്രഥം ച കര്ണം തഥാന്യാനപി യോധവീരാന് | । |
മയാ ഹതാംസ്ത്വം ജഹി മാ വ്യഥിഷ്ഠാ യുധ്യസ്വ ജേതാസി രണേ സപത്നാന് | ॥൩൪॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചനം കേശവസ്യ കൃതാഞ്ജലിര്വേപമാനഃ കിരീടീ | । |
നമസ്കൃത്വാ ഭൂയ ഏവാഹ കൃഷ്ണം സഗദ്ഗദം ഭീതഭീതഃ പ്രണമ്യ | ॥൩൫॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
സ്ഥാനേ ഹൃഷീകേശ തവ പ്രകീര്ത്യാ ജഗത്പ്രഹൃഷ്യത്യനുരജ്യതേ ച | । |
രക്ഷാംസി ഭീതാനി ദിശോ ദ്രവന്തി സര്വേ നമസ്യന്തി ച സിദ്ധസംഘാഃ | ॥൩൬॥ |
കസ്മാച്ച തേ ന നമേരന്മഹാത്മന്ഗരീയസേ ബ്രഹ്മണോഽപ്യാദികര്ത്രേ | । |
അനന്ത ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ത്വമക്ഷരം സദസത്തത്പരം യത് | ॥൩൭॥ |
ത്വമാദിദേവഃ പുരുഷഃ പുരാണസ്ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ് | । |
വേത്താസി വേദ്യം ച പരം ച ധാമ ത്വയാ തതം വിശ്വമനന്തരൂപ | ॥൩൮॥ |
വായുര്യമോഽഗ്നിര്വരുണഃ ശശാങ്കഃ പ്രജാപതിസ്ത്വം പ്രപിതാമഹശ്ച | । |
നമോ നമസ്തേഽസ്തു സഹസ്രകൃത്വഃ പുനശ്ച ഭൂയോഽപി നമോ നമസ്തേ | ॥൩൯॥ |
നമഃ പുരസ്താദഥ പൃഷ്ഠതസ്തേ നമോഽസ്തു തേ സര്വത ഏവ സര്വ | । |
അനന്തവീര്യാമിതവിക്രമസ്ത്വം സര്വം സമാപ്നോഷി തതോഽസി സര്വഃ | ॥൪൦॥ |
സഖേതി മത്വാ പ്രസഭം യദുക്തം ഹേ കൃഷ്ണ ഹേ യാദവ ഹേ സഖേതി | । |
അജാനതാ മഹിമാനം തവേദം മയാ പ്രമാദാത്പ്രണയേന വാപി | ॥൪൧॥ |
യച്ചാവഹാസാര്ഥമസത്കൃതോഽസി വിഹാരശയ്യാസനഭോജനേഷു | । |
ഏകോഽഥവാപ്യച്യുത തത്സമക്ഷം തത്ക്ഷാമയേ ത്വാമഹമപ്രമേയമ് | ॥൪൨॥ |
പിതാസി ലോകസ്യ ചരാചരസ്യ ത്വമസ്യ പൂജ്യശ്ച ഗുരുര്ഗരീയാന് | । |
ന ത്വത്സമോഽസ്ത്യഭ്യധികഃ കുതോഽന്യോ ലോകത്രയേഽപ്യപ്രതിമപ്രഭാവ | ॥൪൩॥ |
തസ്മാത്പ്രണമ്യ പ്രണിധായ കായം പ്രസാദയേ ത്വാമഹമീശമീഡ്യമ് | । |
പിതേവ പുത്രസ്യ സഖേവ സഖ്യുഃ പ്രിയഃ പ്രിയായാര്ഹസി ദേവ സോഢുമ് | ॥൪൪॥ |
അദൃഷ്ടപൂര്വം ഹൃഷിതോഽസ്മി ദൃഷ്ട്വാ ഭയേന ച പ്രവ്യഥിതം മനോ മേ | । |
തദേവ മേ ദര്ശയ ദേവരൂപം പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ | ॥൪൫॥ |
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രഹസ്തമിച്ഛാമി ത്വാം ദ്രഷ്ടുമഹം തഥൈവ | । |
തേനൈവ രൂപേണ ചതുര്ഭുജേന സഹസ്രബാഹോ ഭവ വിശ്വമൂര്തേ | ॥൪൬॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
മയാ പ്രസന്നേന തവാര്ജുനേദം രൂപം പരം ദര്ശിതമാത്മയോഗാത് | । |
തേജോമയം വിശ്വമനന്തമാദ്യം യന്മേ ത്വദന്യേന ന ദൃഷ്ടപൂര്വമ് | ॥൪൭॥ |
ന വേദയജ്ഞാധ്യയനൈര്ന ദാനൈര്ന ച ക്രിയാഭിര്ന തപോഭിരുഗ്രൈഃ | । |
ഏവംരൂപഃ ശക്യ അഹം നൃലോകേ ദ്രഷ്ടും ത്വദന്യേന കുരുപ്രവീര | ॥൪൮॥ |
മാ തേ വ്യഥാ മാ ച വിമൂഢഭാവോ ദൃഷ്ട്വാ രൂപം ഘോരമീദൃങ്മമേദമ് | । |
വ്യപേതഭീഃ പ്രീതമനാഃ പുനസ്ത്വം തദേവ മേ രൂപമിദം പ്രപശ്യ | ॥൪൯॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഇത്യര്ജുനം വാസുദേവസ്തഥോക്ത്വാ സ്വകം രൂപം ദര്ശയാമാസ ഭൂയഃ | । |
ആശ്വാസയാമാസ ച ഭീതമേനം ഭൂത്വാ പുനഃ സൌമ്യവപുര്മഹാത്മാ | ॥൫൦॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
ദൃഷ്ട്വേദം മാനുഷം രൂപം തവ സൌമ്യം ജനാര്ദന | । |
ഇദാനീമസ്മി സംവൃത്തഃ സചേതാഃ പ്രകൃതിം ഗതഃ | ॥൫൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
സുദുര്ദര്ശമിദം രൂപം ദൃഷ്ടവാനസി യന്മമ | । |
ദേവാ അപ്യസ്യ രൂപസ്യ നിത്യം ദര്ശനകാങ്ക്ഷിണഃ | ॥൫൨॥ |
നാഹം വേദൈര്ന തപസാ ന ദാനേന ന ചേജ്യയാ | । |
ശക്യ ഏവംവിധോ ദ്രഷ്ടും ദൃഷ്ടവാനസി മാം യഥാ | ॥൫൩॥ |
ഭക്ത്യാ ത്വനന്യയാ ശക്യ അഹമേവംവിധോഽര്ജുന | । |
ജ്ഞാതും ദ്രഷ്ടും ച തത്ത്വേന പ്രവേഷ്ടും ച പരംതപ | ॥൫൪॥ |
മത്കര്മകൃന്മത്പരമോ മദ്ഭക്തഃ സങ്ഗവര്ജിതഃ | । |
നിര്വൈരഃ സര്വഭൂതേഷു യഃ സ മാമേതി പാണ്ഡവ | ॥൫൫॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ വിശ്വരൂപദര്ശനയോഗോ നാമൈകാദശോഽധ്യായഃ ॥൧൧॥
ദ്വാദശോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
ഏവം സതതയുക്താ യേ ഭക്താസ്ത്വാം പര്യുപാസതേ | । |
യേ ചാപ്യക്ഷരമവ്യക്തം തേഷാം കേ യോഗവിത്തമാഃ | ॥൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
മയ്യാവേശ്യ മനോ യേ മാം നിത്യയുക്താ ഉപാസതേ | । |
ശ്രദ്ധയാ പരയോപേതാസ്തേ മേ യുക്തതമാ മതാഃ | ॥൨॥ |
യേ ത്വക്ഷരമനിര്ദേശ്യമവ്യക്തം പര്യുപാസതേ | । |
സര്വത്രഗമചിന്ത്യം ച കൂടസ്ഥമചലം ധ്രുവമ് | ॥൩॥ |
സംനിയമ്യേന്ദ്രിയഗ്രാമം സര്വത്ര സമബുദ്ധയഃ | । |
തേ പ്രാപ്നുവന്തി മാമേവ സര്വഭൂതഹിതേ രതാഃ | ॥൪॥ |
ക്ലേശോഽധികതരസ്തേഷാമവ്യക്താസക്തചേതസാമ് | । |
അവ്യക്താ ഹി ഗതിര്ദുഃഖം ദേഹവദ്ഭിരവാപ്യതേ | ॥൫॥ |
യേ തു സര്വാണി കര്മാണി മയി സംന്യസ്യ മത്പരാഃ | । |
അനന്യേനൈവ യോഗേന മാം ധ്യായന്ത ഉപാസതേ | ॥൬॥ |
തേഷാമഹം സമുദ്ധര്താ മൃത്യുസംസാരസാഗരാത് | । |
ഭവാമിന ചിരാത്പാര്ഥ മയ്യാവേശിതചേതസാമ് | ॥൭॥ |
മയ്യേവ മന ആധത്സ്വ മയി ബുദ്ധിം നിവേശയ | । |
നിവസിഷ്യസി മയ്യേവ അത ഊര്ധ്വം ന സംശയഃ | ॥൮॥ |
അഥ ചിത്തം സമാധാതും ന ശക്നോഷി മയി സ്ഥിരമ് | । |
അഭ്യാസയോഗേന തതോ മാമിച്ഛാപ്തും ധനംജയ | ॥൯॥ |
അഭ്യാസേഽപ്യസമര്ഥോഽസി മത്കര്മപരമോ ഭവ | । |
മദര്ഥമപി കര്മാണി കുര്വന്സിദ്ധിമവാപ്സ്യസി | ॥൧൦॥ |
അഥൈതദപ്യശക്തോഽസി കര്തും മദ്യോഗമാശ്രിതഃ | । |
സര്വകര്മഫലത്യാഗം തതഃ കുരു യതാത്മവാന് | ॥൧൧॥ |
ശ്രേയോ ഹി ജ്ഞാനമഭ്യാസാജ്ജ്ഞാനാദ്ധ്യാനം വിശിഷ്യതേ | । |
ധ്യാനാത്കര്മഫലത്യാഗസ്ത്യാഗാച്ഛാന്തിരനന്തരമ് | ॥൧൨॥ |
അദ്വേഷ്ടാ സര്വഭൂതാനാം മൈത്രഃ കരുണ ഏവ ച | । |
നിര്മമോ നിരഹംകാരഃ സമദുഃഖസുഖഃ ക്ഷമീ | ॥൧൩॥ |
സംതുഷ്ടഃ സതതം യോഗീ യതാത്മാ ദൃഢനിശ്ചയഃ | । |
മയ്യര്പിതമനോബുദ്ധിര്യോ മദ്ഭക്തഃ സ മേ പ്രിയഃ | ॥൧൪॥ |
യസ്മാന്നോദ്വിജതേ ലോകോ ലോകാന്നോദ്വിജതേ ച യഃ | । |
ഹര്ഷാമര്ഷഭയോദ്വേഗൈര്മുക്തോ യഃ സ ച മേ പ്രിയഃ | ॥൧൫॥ |
അനപേക്ഷഃ ശുചിര്ദക്ഷ ഉദാസീനോ ഗതവ്യഥഃ | । |
സര്വാരമ്ഭപരിത്യാഗീ യോ മദ്ഭക്തഃ സ മേ പ്രിയഃ | ॥൧൬॥ |
യോ ന ഹൃഷ്യതി ന ദ്വേഷ്ടി ന ശോചതി ന കാങ്ക്ഷതി | । |
ശുഭാശുഭപരിത്യാഗീ ഭക്തിമാന്യഃ സ മേ പ്രിയഃ | ॥൧൭॥ |
സമഃ ശത്രൌ ച മിത്രേ ച തഥാ മാനാപമാനയോഃ | । |
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു സമഃ സങ്ഗവിവര്ജിതഃ | ॥൧൮॥ |
തുല്യനിന്ദാസ്തുതിര്മൌനീ സംതുഷ്ടോ യേന കേനചിത് | । |
അനികേതഃ സ്ഥിരമതിര്ഭക്തിമാന്മേ പ്രിയോ നരഃ | ॥൧൯॥ |
യേ തു ധര്മ്യാമൃതമിദം യഥോക്തം പര്യുപാസതേ | । |
ശ്രദ്ദധാനാ മത്പരമാ ഭക്താസ്തേഽതീവ മേ പ്രിയാഃ | ॥൨൦॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ഭക്തിയോഗോ നാമ ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥൧൨॥
ത്രയോദശോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ഇദം ശരീരം കൌന്തേയ ക്ഷേത്രമിത്യഭിധീയതേ | । |
ഏതദ്യോ വേത്തി തം പ്രാഹുഃ ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി തദ്വിദഃ | ॥൧॥ |
ക്ഷേത്രജ്ഞം ചാപി മാം വിദ്ധി സര്വക്ഷേത്രേഷു ഭാരത | । |
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോര്ജ്ഞാനം യത്തജ്ജ്ഞാനം മതം മമ | ॥൨॥ |
തത്ക്ഷേത്രം യച്ച യാദൃക്ച യദ്വികാരി യതശ്ച യത് | । |
സ ച യോ യത്പ്രഭാവശ്ച തത്സമാസേന മേ ശൃണു | ॥൩॥ |
ഋഷിഭിര്ബഹുധാ ഗീതം ഛന്ദോഭിര്വിവിധൈഃ പൃഥക് | । |
ബ്രഹ്മസൂത്രപദൈശ്ചൈവ ഹേതുമദ്ഭിര്വിനിശ്ചിതൈഃ | ॥൪॥ |
മഹാഭൂതാന്യഹംകാരോ ബുദ്ധിരവ്യക്തമേവ ച | । |
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച പഞ്ച ചേന്ദ്രിയഗോചരാഃ | ॥൫॥ |
ഇച്ഛാ ദ്വേഷഃ സുഖം ദുഃഖം സംഘാതശ്ചേതനാ ധൃതിഃ | । |
ഏതത്ക്ഷേത്രം സമാസേന സവികാരമുദാഹൃതമ് | ॥൬॥ |
അമാനിത്വമദമ്ഭിത്വമഹിംസാ ക്ഷാന്തിരാര്ജവമ് | । |
ആചാര്യോപാസനം ശൌചം സ്ഥൈര്യമാത്മവിനിഗ്രഹഃ | ॥൭॥ |
ഇന്ദ്രിയാര്ഥേഷു വൈരാഗ്യമനഹംകാര ഏവ ച | । |
ജന്മമൃത്യുജരാവ്യാധിദുഃഖദോഷാനുദര്ശനമ് | ॥൮॥ |
അസക്തിരനഭിഷ്വങ്ഗഃ പുത്രദാരഗൃഹാദിഷു | । |
നിത്യം ച സമചിത്തത്വമിഷ്ടാനിഷ്ടോപപത്തിഷു | ॥൯॥ |
മയി ചാനന്യയോഗേന ഭക്തിരവ്യഭിചാരിണീ | । |
വിവിക്തദേശസേവിത്വമരതിര്ജനസംസദി | ॥൧൦॥ |
അധ്യാത്മജ്ഞാനനിത്യത്വം തത്ത്വജ്ഞാനാര്ഥദര്ശനമ് | । |
ഏതജ്ജ്ഞാനമിതി പ്രോക്തമജ്ഞാനം യദതോഽന്യഥാ | ॥൧൧॥ |
ജ്ഞേയം യത്തത്പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാമൃതമശ്നുതേ | । |
അനാദിമത്പരം ബ്രഹ്മ ന സത്തന്നാസദുച്യതേ | ॥൧൨॥ |
സര്വതഃപാണിപാദം തത്സര്വതോഽക്ഷിശിരോമുഖമ് | । |
സര്വതഃശ്രുതിമല്ലോകേ സര്വമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി | ॥൧൩॥ |
സര്വേന്ദ്രിയഗുണാഭാസം സര്വേന്ദ്രിയവിവര്ജിതമ് | । |
അസക്തം സര്വഭൃച്ചൈവ നിര്ഗുണം ഗുണഭോക്തൃ ച | ॥൧൪॥ |
ബഹിരന്തശ്ച ഭൂതാനാമചരം ചരമേവ ച | । |
സൂക്ഷ്മത്വാത്തദവിജ്ഞേയം ദൂരസ്ഥം ചാന്തികേ ച തത് | ॥൧൫॥ |
അവിഭക്തം ച ഭൂതേഷു വിഭക്തമിവ ച സ്ഥിതമ് | । |
ഭൂതഭര്തൃ ച തജ്ജ്ഞേയം ഗ്രസിഷ്ണു പ്രഭവിഷ്ണു ച | ॥൧൬॥ |
ജ്യോതിഷാമപി തജ്ജ്യോതിസ്തമസഃ പരമുച്യതേ | । |
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം ജ്ഞാനഗമ്യം ഹൃദി സര്വസ്യ വിഷ്ഠിതമ് | ॥൧൭॥ |
ഇതി ക്ഷേത്രം തഥാ ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം ചോക്തം സമാസതഃ | । |
മദ്ഭക്ത ഏതദ്വിജ്ഞായ മദ്ഭാവായോപപദ്യതേ | ॥൧൮॥ |
പ്രകൃതിം പുരുഷം ചൈവ വിദ്ധ്യനാദി ഉഭാവപി | । |
വികാരാംശ്ച ഗുണാംശ്ചൈവ വിദ്ധി പ്രകൃതിസംഭവാന് | ॥൧൯॥ |
കാര്യകാരണകര്തൃത്വേ ഹേതുഃ പ്രകൃതിരുച്യതേ | । |
പുരുഷഃ സുഖദുഃഖാനാം ഭോക്തൃത്വേ ഹേതുരുച്യതേ | ॥൨൦॥ |
പുരുഷഃ പ്രകൃതിസ്ഥോ ഹി ഭുങ്ക്തേ പ്രകൃതിജാന്ഗുണാന് | । |
കാരണം ഗുണസങ്ഗോഽസ്യ സദസദ്യോനിജന്മസു | ॥൨൧॥ |
ഉപദ്രഷ്ടാനുമന്താ ച ഭര്താ ഭോക്താ മഹേശ്വരഃ | । |
പരമാത്മേതി ചാപ്യുക്തോ ദേഹേഽസ്മിന്പുരുഷഃ പരഃ | ॥൨൨॥ |
യ ഏവം വേത്തി പുരുഷം പ്രകൃതിം ച ഗുണൈഃ സഹ | । |
സര്വഥാ വര്തമാനോഽപി ന സ ഭൂയോഽഭിജായതേ | ॥൨൩॥ |
ധ്യാനേനാത്മനി പശ്യന്തി കേചിദാത്മാനമാത്മനാ | । |
അന്യേ സാംഖ്യേന യോഗേന കര്മയോഗേന ചാപരേ | ॥൨൪॥ |
അന്യേ ത്വേവമജാനന്തഃ ശ്രുത്വാന്യേഭ്യ ഉപാസതേ | । |
തേഽപി ചാതിതരന്ത്യേവ മൃത്യും ശ്രുതിപരായണാഃ | ॥൨൫॥ |
യാവത്സംജായതേ കിംചിത്സത്ത്വം സ്ഥാവരജങ്ഗമമ് | । |
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞസംയോഗാത്തദ്വിദ്ധി ഭരതര്ഷഭ | ॥൨൬॥ |
സമം സര്വേഷു ഭൂതേഷു തിഷ്ഠന്തം പരമേശ്വരമ് | । |
വിനശ്യത്സ്വവിനശ്യന്തം യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി | ॥൨൭॥ |
സമം പശ്യന്ഹി സര്വത്ര സമവസ്ഥിതമീശ്വരമ് | । |
ന ഹിനസ്ത്യാത്മനാത്മാനം തതോ യാതി പരാം ഗതിമ് | ॥൨൮॥ |
പ്രകൃത്യൈവ ച കര്മാണി ക്രിയമാണാനി സര്വശഃ | । |
യഃ പശ്യതി തഥാത്മാനമകര്താരം സ പശ്യതി | ॥൨൯॥ |
യദാ ഭൂതപൃഥഗ്ഭാവമേകസ്ഥമനുപശ്യതി | । |
തത ഏവ ച വിസ്താരം ബ്രഹ്മ സംപദ്യതേ തദാ | ॥൩൦॥ |
അനാദിത്വാന്നിര്ഗുണത്വാത്പരമാത്മായമവ്യയഃ | । |
ശരീരസ്ഥോഽപി കൌന്തേയ ന കരോതി ന ലിപ്യതേ | ॥൩൧॥ |
യഥാ സര്വഗതം സൌക്ഷ്മ്യാദാകാശം നോപലിപ്യതേ | । |
സര്വത്രാവസ്ഥിതോ ദേഹേ തഥാത്മാ നോപലിപ്യതേ | ॥൩൨॥ |
യഥാ പ്രകാശയത്യേകഃ കൃത്സ്നം ലോകമിമം രവിഃ | । |
ക്ഷേത്രം ക്ഷേത്രീ തഥാ കൃത്സ്നം പ്രകാശയതി ഭാരത | ॥൩൩॥ |
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോരേവമന്തരം ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ | । |
ഭൂതപ്രകൃതിമോക്ഷം ച യേ വിദുര്യാന്തി തേ പരമ് | ॥൩൪॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞവിഭാഗയോഗോ നാമ ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥൧൩॥
ചതുര്ദശോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
പരം ഭൂയഃ പ്രവക്ഷ്യാമി ജ്ഞാനാനാം ജ്ഞാനമുത്തമമ് | । |
യജ്ജ്ഞാത്വാ മുനയഃ സര്വേ പരാം സിദ്ധിമിതോ ഗതാഃ | ॥൧॥ |
ഇദം ജ്ഞാനമുപാശ്രിത്യ മമ സാധര്മ്യമാഗതാഃ | । |
സര്ഗേഽപി നോപജായന്തേ പ്രലയേ ന വ്യഥന്തി ച | ॥൨॥ |
മമ യോനിര്മഹദ്ബ്രഹ്മ തസ്മിന്ഗര്ഭം ദധാമ്യഹമ് | । |
സംഭവഃ സര്വഭൂതാനാം തതോ ഭവതി ഭാരത | ॥൩॥ |
സര്വയോനിഷു കൌന്തേയ മൂര്തയഃ സംഭവന്തി യാഃ | । |
താസാം ബ്രഹ്മ മഹദ്യോനിരഹം ബീജപ്രദഃ പിതാ | ॥൪॥ |
സത്ത്വം രജസ്തമ ഇതി ഗുണാഃ പ്രകൃതിസംഭവാഃ | । |
നിബധ്നന്തി മഹാബാഹോ ദേഹേ ദേഹിനമവ്യയമ് | ॥൫॥ |
തത്ര സത്ത്വം നിര്മലത്വാത്പ്രകാശകമനാമയമ് | । |
സുഖസങ്ഗേന ബധ്നാതി ജ്ഞാനസങ്ഗേന ചാനഘ | ॥൬॥ |
രജോ രാഗാത്മകം വിദ്ധി തൃഷ്ണാസങ്ഗസമുദ്ഭവമ് | । |
തന്നിബധ്നാതി കൌന്തേയ കര്മസങ്ഗേന ദേഹിനമ് | ॥൭॥ |
തമസ്ത്വജ്ഞാനജം വിദ്ധി മോഹനം സര്വദേഹിനാമ് | । |
പ്രമാദാലസ്യനിദ്രാഭിസ്തന്നിബധ്നാതി ഭാരത | ॥൮॥ |
സത്ത്വം സുഖേ സംജയതി രജഃ കര്മണി ഭാരത | । |
ജ്ഞാനമാവൃത്യ തു തമഃ പ്രമാദേ സംജയത്യുത | ॥൯॥ |
രജസ്തമശ്ചാഭിഭൂയ സത്ത്വം ഭവതി ഭാരത | । |
രജഃ സത്ത്വം തമശ്ചൈവ തമഃ സത്ത്വം രജസ്തഥാ | ॥൧൦॥ |
സര്വദ്വാരേഷു ദേഹേഽസ്മിന്പ്രകാശ ഉപജായതേ | । |
ജ്ഞാനം യദാ തദാ വിദ്യാദ്വിവൃദ്ധം സത്ത്വമിത്യുത | ॥൧൧॥ |
ലോഭഃ പ്രവൃത്തിരാരമ്ഭഃ കര്മണാമശമഃ സ്പൃഹാ | । |
രജസ്യേതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ ഭരതര്ഷഭ | ॥൧൨॥ |
അപ്രകാശോഽപ്രവൃത്തിശ്ച പ്രമാദോ മോഹ ഏവ ച | । |
തമസ്യേതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ കുരുനന്ദന | ॥൧൩॥ |
യദാ സത്ത്വേ പ്രവൃദ്ധേ തു പ്രലയം യാതി ദേഹഭൃത് | । |
തദോത്തമവിദാം ലോകാനമലാന്പ്രതിപദ്യതേ | ॥൧൪॥ |
രജസി പ്രലയം ഗത്വാ കര്മസങ്ഗിഷു ജായതേ | । |
തഥാ പ്രലീനസ്തമസി മൂഢയോനിഷു ജായതേ | ॥൧൫॥ |
കര്മണഃ സുകൃതസ്യാഹുഃ സാത്ത്വികം നിര്മലം ഫലമ് | । |
രജസസ്തു ഫലം ദുഃഖമജ്ഞാനം തമസഃ ഫലമ് | ॥൧൬॥ |
സത്ത്വാത്സംജായതേ ജ്ഞാനം രജസോ ലോഭ ഏവ ച | । |
പ്രമാദമോഹൌ തമസോ ഭവതോഽജ്ഞാനമേവ ച | ॥൧൭॥ |
ഊര്ധ്വം ഗച്ഛന്തി സത്ത്വസ്ഥാ മധ്യേ തിഷ്ഠന്തി രാജസാഃ | । |
ജഘന്യഗുണവൃത്തിസ്ഥാ അധോ ഗച്ഛന്തി താമസാഃ | ॥൧൮॥ |
നാന്യം ഗുണേഭ്യഃ കര്താരം യദാ ദ്രഷ്ടാനുപശ്യതി | । |
ഗുണേഭ്യശ്ച പരം വേത്തി മദ്ഭാവം സോഽധിഗച്ഛതി | ॥൧൯॥ |
ഗുണാനേതാനതീത്യ ത്രീന്ദേഹീ ദേഹസമുദ്ഭവാന് | । |
ജന്മമൃത്യുജരാദുഃഖൈര്വിമുക്തോഽമൃതമശ്നുതേ | ॥൨൦॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
കൈര്ലിങ്ഗൈസ്ത്രീന്ഗുണാനേതാനതീതോ ഭവതി പ്രഭോ | । |
കിമാചാരഃ കഥം ചൈതാംസ്ത്രീന്ഗുണാനതിവര്തതേ | ॥൨൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
പ്രകാശം ച പ്രവൃത്തിം ച മോഹമേവ ച പാണ്ഡവ | । |
ത ദ്വേഷ്ടി സംപ്രവൃത്താനി ന നിവൃത്താനി കാങ്ക്ഷതി | ॥൨൨॥ |
ഉദാസീനവദാസീനോ ഗുണൈര്യോ ന വിചാല്യതേ | । |
ഗുണാ വര്തന്ത ഇത്യേവ യോഽവതിഷ്ഠതി നേങ്ഗതേ | ॥൨൩॥ |
സമദുഃഖസുഖഃ സ്വസ്ഥഃ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ | । |
തുല്യപ്രിയാപ്രിയോ ധീരസ്തുല്യനിന്ദാത്മസംസ്തുതിഃ | ॥൨൪॥ |
മാനാപമാനയോസ്തുല്യസ്തുല്യോ മിത്രാരിപക്ഷയോഃ | । |
സര്വാരമ്ഭപരിത്യാഗീ ഗുണാതീതഃ സ ഉച്യതേ | ॥൨൫॥ |
മാം ച യോഽവ്യഭിചാരേണ ഭക്തിയോഗേന സേവതേ | । |
സ ഗുണാന്സമതീത്യൈതാന്ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ | ॥൨൬॥ |
ബ്രഹ്മണോ ഹി പ്രതിഷ്ഠാഹമമൃതസ്യാവ്യയസ്യ ച | । |
ശാശ്വതസ്യ ച ധര്മസ്യ സുഖസ്യൈകാന്തികസ്യ ച | ॥൨൭॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ഗുണത്രയവിഭാഗയോഗോ നാമ ചതുര്ദശോഽധ്യായഃ ॥൧൪॥
പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ഊര്ധ്വമൂലമധഃശാഖമശ്വത്ഥം പ്രാഹുരവ്യയമ് | । |
ഛന്ദാംസി യസ്യ പര്ണാനി യസ്തം വേദ സ വേദവിത് | ॥൧॥ |
അധശ്ചോര്ധ്വം പ്രസൃതാസ്തസ്യ ശാഖാ ഗുണപ്രവൃദ്ധാ വിഷയപ്രവാലാഃ | । |
അധശ്ച മൂലാന്യനുസംതതാനി കര്മാനുബന്ധീനി മനുഷ്യലോകേ | ॥൨॥ |
ന രൂപമസ്യേഹ തഥോപലഭ്യതേ നാന്തോ ന ചാദിര്ന ച സംപ്രതിഷ്ഠാ | । |
അശ്വത്ഥമേനം സുവിരൂഢമൂലമസങ്ഗശസ്ത്രേണ ദൃഢേന ഛിത്ത്വാ | ॥൩॥ |
തതഃ പദം തത്പരിമാര്ഗിതവ്യം യസ്മിന്ഗതാ ന നിവര്തന്തി ഭൂയഃ | । |
തമേവ ചാദ്യം പുരുഷം പ്രപദ്യേ യതഃ പ്രവൃത്തിഃ പ്രസൃതാ പുരാണീ | ॥൪॥ |
നിര്മാനമോഹാ ജിതസങ്ഗദോഷാ അധ്യാത്മനിത്യാ വിനിവൃത്തകാമാഃ | । |
ദ്വന്ദ്വൈര്വിമുക്താഃ സുഖദുഃഖസംജ്ഞൈര്ഗച്ഛന്ത്യമൂഢാഃ പദമവ്യയം തത് | ॥൫॥ |
ന തദ്ഭാസയതേ സൂര്യോ ന ശശാങ്കോ ന പാവകഃ | । |
യദ്ഗത്വാ ന നിവര്തന്തേ തദ്ധാമ പരമം മമ | ॥൬॥ |
മമൈവാംശോ ജീവലോകേ ജീവഭൂതഃ സനാതനഃ | । |
മനഃഷഷ്ഠാനീന്ദ്രിയാണി പ്രകൃതിസ്ഥാനി കര്ഷതി | ॥൭॥ |
ശരീരം യദവാപ്നോതി യച്ചാപ്യുത്ക്രാമതീശ്വരഃ | । |
ഗൃഹീത്വൈതാനി സംയാതി വായുര്ഗന്ധാനിവാശയാത് | ॥൮॥ |
ശ്രോത്രം ചക്ഷുഃ സ്പര്ശനം ച രസനം ഘ്രാണമേവ ച | । |
അധിഷ്ഠായ മനശ്ചായം വിഷയാനുപസേവതേ | ॥൯॥ |
ഉത്ക്രാമന്തം സ്ഥിതം വാപി ഭുഞ്ജാനം വാ ഗുണാന്വിതമ് | । |
വിമൂഢാ നാനുപശ്യന്തി പശ്യന്തി ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ | ॥൧൦॥ |
യതന്തോ യോഗിനശ്ചൈനം പശ്യന്ത്യാത്മന്യവസ്ഥിതമ് | । |
യതന്തോഽപ്യകൃതാത്മാനോ നൈനം പശ്യന്ത്യചേതസഃ | ॥൧൧॥ |
യദാദിത്യഗതം തേജോ ജഗദ്ഭാസയതേഽഖിലമ് | । |
യച്ചന്ദ്രമസി യച്ചാഗ്നൌ തത്തേജോ വിദ്ധി മാമകമ് | ॥൧൨॥ |
ഗാമാവിശ്യ ച ഭൂതാനി ധാരയാമ്യഹമോജസാ | । |
പുഷ്ണാമി ചൌഷധീഃ സര്വാഃ സോമോ ഭൂത്വാ രസാത്മകഃ | ॥൧൩॥ |
അഹം വൈശ്വാനരോ ഭൂത്വാ പ്രാണിനാം ദേഹമാശ്രിതഃ | । |
പ്രാണാപാനസമായുക്തഃ പചാമ്യന്നം ചതുര്വിധമ് | ॥൧൪॥ |
സര്വസ്യ ചാഹം ഹൃദി സന്നിവിഷ്ടോ മത്തഃ സ്മൃതിര്ജ്ഞാനമപോഹനം ച | । |
വേദൈശ്ച സര്വൈരഹമേവ വേദ്യോ വേദാന്തകൃദ്വേദവിദേവ ചാഹമ് | ॥൧൫॥ |
ദ്വാവിമൌ പുരുഷൌ ലോകേ ക്ഷരശ്ചാക്ഷര ഏവ ച | । |
ക്ഷരഃ സര്വാണി ഭൂതാനി കൂടസ്ഥോഽക്ഷര ഉച്യതേ | ॥൧൬॥ |
ഉത്തമഃ പുരുഷസ്ത്വന്യഃ പരമാത്മേത്യുധാഹൃതഃ | । |
യോ ലോകത്രയമാവിശ്യ ബിഭര്ത്യവ്യയ ഈശ്വരഃ | ॥൧൭॥ |
യസ്മാത്ക്ഷരമതീതോഽഹമക്ഷരാദപി ചോത്തമഃ | । |
അതോഽസ്മി ലോകേ വേദേ ച പ്രഥിതഃ പുരുഷോത്തമഃ | ॥൧൮॥ |
യോ മാമേവമസംമൂഢോ ജാനാതി പുരുഷോത്തമമ് | । |
സ സര്വവിദ്ഭജതി മാം സര്വഭാവേന ഭാരത | ॥൧൯॥ |
ഇതി ഗുഹ്യതമം ശാസ്ത്രമിദമുക്തം മയാനഘ | । |
ഏതദ്ബുദ്ധ്വാ ബുദ്ധിമാന്സ്യാത്കൃതകൃത്യശ്ച ഭാരത | ॥൨൦॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ പുരുഷോത്തമയോഗോ നാമ പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥൧൫॥
ഷോഡശോഽധ്യായഃ | |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
അഭയം സത്ത്വസംശുദ്ധിര്ജ്ഞാനയോഗവ്യവസ്ഥിതിഃ | । |
ദാനം ദമശ്ച യജ്ഞശ്ച സ്വാധ്യായസ്തപ ആര്ജവമ് | ॥൧॥ |
അഹിംസാ സത്യമക്രോധസ്ത്യാഗഃ ശാന്തിരപൈശുനമ് | । |
ദയാ ഭൂതേഷ്വലോലുപ്ത്വം മാര്ദവം ഹ്രീരചാപലമ് | ॥൨॥ |
തേജഃ ക്ഷമാ ധൃതിഃ ശൌചമദ്രോഹോ നാതിമാനിതാ | । |
ഭവന്തി സംപദം ദൈവീമഭിജാതസ്യ ഭാരത | ॥൩॥ |
ദമ്ഭോ ദര്പോഽഭിമാനശ്ച ക്രോധഃ പാരുഷ്യമേവ ച | । |
അജ്ഞാനം ചാഭിജാതസ്യ പാര്ഥ സംപദമാസുരീമ് | ॥൪॥ |
ദൈവീ സംപദ്വിമോക്ഷായ നിബന്ധായാസുരീ മതാ | । |
മാ ശുചഃ സംപദം ദൈവീമഭിജാതോഽസി പാണ്ഡവ | ॥൫॥ |
ദ്വൌ ഭൂതസര്ഗൌ ലോകേഽസ്മിന്ദൈവ ആസുര ഏവ ച | । |
ദൈവോ വിസ്തരശഃ പ്രോക്ത ആസുരം പാര്ഥ മേ ശൃണു | ॥൬॥ |
പ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ച ജനാ ന വിദുരാസുരാഃ | । |
ന ശൌചം നാപി ചാചാരോ ന സത്യം തേഷു വിദ്യതേ | ॥൭॥ |
അസത്യമപ്രതിഷ്ഠം തേ ജഗദാഹുരനീശ്വരമ് | । |
അപരസ്പരസംഭൂതം കിമന്യത്കാമഹൈതുകമ് | ॥൮॥ |
ഏതാം ദൃഷ്ടിമവഷ്ടഭ്യ നഷ്ടാത്മാനോഽല്പബുദ്ധയഃ | । |
പ്രഭവന്ത്യുഗ്രകര്മാണഃ ക്ഷയായ ജഗതോഽഹിതാഃ | ॥൯॥ |
കാമമാശ്രിത്യ ദുഷ്പൂരം ദമ്ഭമാനമദാന്വിതാഃ | । |
മോഹാദ്ഗൃഹീത്വാസദ്ഗ്രാഹാന്പ്രവര്തന്തേഽശുചിവ്രതാഃ | ॥൧൦॥ |
ചിന്താമപരിമേയാം ച പ്രലയാന്താമുപാശ്രിതാഃ | । |
കാമോപഭോഗപരമാ ഏതാവദിതി നിശ്ചിതാഃ | ॥൧൧॥ |
ആശാപാശശതൈര്ബദ്ധാഃ കാമക്രോധപരായണാഃ | । |
ഈഹന്തേ കാമഭോഗാര്ഥമന്യായേനാര്ഥസംചയാന് | ॥൧൨॥ |
ഇദമദ്യ മയാ ലബ്ധമിമം പ്രാപ്സ്യേ മനോരഥമ് | । |
ഇദമസ്തീദമപി മേ ഭവിഷ്യതി പുനര്ധനമ് | ॥൧൩॥ |
അസൌ മയാ ഹതഃ ശത്രുര്ഹനിഷ്യേ ചാപരാനപി | । |
ഈശ്വരോഽഹമഹം ഭോഗീ സിദ്ധോഽഹം ബലവാന്സുഖീ | ॥൧൪॥ |
ആഢ്യോഽഭിജനവാനസ്മി കോഽന്യോസ്തി സദൃശോ മയാ | । |
യക്ഷ്യേ ദാസ്യാമി മോദിഷ്യ ഇത്യജ്ഞാനവിമോഹിതാഃ | ॥൧൫॥ |
അനേകചിത്തവിഭ്രാന്താ മോഹജാലസമാവൃതാഃ | । |
പ്രസക്താഃ കാമഭോഗേഷു പതന്തി നരകേഽശുചൌ | ॥൧൬॥ |
ആത്മസംഭാവിതാഃ സ്തബ്ധാ ധനമാനമദാന്വിതാഃ | । |
യജന്തേ നാമയജ്ഞൈസ്തേ ദമ്ഭേനാവിധിപൂര്വകമ് | ॥൧൭॥ |
അഹംകാരം ബലം ദര്പം കാമം ക്രോധം ച സംശ്രിതാഃ | । |
മാമാത്മപരദേഹേഷു പ്രദ്വിഷന്തോഽഭ്യസൂയകാഃ | ॥൧൮॥ |
താനഹം ദ്വിഷതഃ ക്രൂരാന്സംസാരേഷു നരാധമാന് | । |
ക്ഷിപാമ്യജസ്രമശുഭാനാസുരീഷ്വേവ യോനിഷു | ॥൧൯॥ |
ആസുരീം യോനിമാപന്നാ മൂഢാ ജന്മനി ജന്മനി | । |
മാമപ്രാപ്യൈവ കൌന്തേയ തതോ യാന്ത്യധമാം ഗതിമ് | ॥൨൦॥ |
ത്രിവിധം നരകസ്യേദം ദ്വാരം നാശനമാത്മനഃ | । |
കാമഃ ക്രോധസ്തഥാ ലോഭസ്തസ്മാദേതത്ത്രയം ത്യജേത് | ॥൨൧॥ |
ഏതൈര്വിമുക്തഃ കൌന്തേയ തമോദ്വാരൈസ്ത്രിഭിര്നരഃ | । |
ആചരത്യാത്മനഃ ശ്രേയസ്തതോ യാതി പരാം ഗതിമ് | ॥൨൨॥ |
യഃ ശാസ്ത്രവിധിമുത്സൃജ്യ വര്തതേ കാമകാരതഃ | । |
ന സ സിദ്ധിമവാപ്നോതി ന സുഖം ന പരാം ഗതിമ് | ॥൨൩॥ |
തസ്മാച്ഛാസ്ത്രം പ്രമാണം തേ കാര്യാകാര്യവ്യവസ്ഥിതൌ | । |
ജ്ഞാത്വാ ശാസ്ത്രവിധാനോക്തം കര്മ കര്തുമിഹാര്ഹസി | ॥൨൪॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ദൈവാസുരസംപദ്വിഭാഗയോഗോ നാമ ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥൧൬॥
സപ്തദശോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
യേ ശാസ്ത്രവിധിമുത്സൃജ്യ യജന്തേ ശ്രദ്ധയാന്വിതാഃ | । |
തേഷാം നിഷ്ഠാ തു കാ കൃഷ്ണ സത്ത്വമാഹോ രജസ്തമഃ | ॥൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
ത്രിവിധാ ഭവതി ശ്രദ്ധാ ദേഹിനാം സാ സ്വഭാവജാ | । |
സാത്ത്വികീ രാജസീ ചൈവ താമസീ ചേതി താം ശൃണു | ॥൨॥ |
സത്ത്വാനുരൂപാ സര്വസ്യ ശ്രദ്ധാ ഭവതി ഭാരത | । |
ശ്രദ്ധാമയോഽയം പുരുഷോ യോ യച്ഛ്രദ്ധഃ സ ഏവ സഃ | ॥൩॥ |
യജന്തേ സാത്ത്വികാ ദേവാന്യക്ഷരക്ഷാംസി രാജസാഃ | । |
പ്രേതാന്ഭൂതഗണാംശ്ചാന്യേ യജന്തേ താമസാ ജനാഃ | ॥൪॥ |
അശാസ്ത്രവിഹിതം ഘോരം തപ്യന്തേ യേ തപോ ജനാഃ | । |
ദമ്ഭാഹംകാരസംയുക്താഃ കാമരാഗബലാന്വിതാഃ | ॥൫॥ |
കര്ഷയന്തഃ ശരീരസ്ഥം ഭൂതഗ്രാമമചേതസഃ | । |
മാം ചൈവാന്തഃശരീരസ്ഥം താന്വിദ്ധ്യാസുരനിശ്ചയാന് | ॥൬॥ |
ആഹാരസ്ത്വപി സര്വസ്യ ത്രിവിധോ ഭവതി പ്രിയഃ | । |
യജ്ഞസ്തപസ്തഥാ ദാനം തേഷാം ഭേദമിമം ശൃണു | ॥൭॥ |
ആയുഃസത്ത്വബലാരോഗ്യസുഖപ്രീതിവിവര്ധനാഃ | । |
രസ്യാഃ സ്നിഗ്ധാഃ സ്ഥിരാ ഹൃദ്യാ ആഹാരാഃ സാത്ത്വികപ്രിയാഃ | ॥൮॥ |
കട്വമ്ലലവണാത്യുഷ്ണതീക്ഷ്ണരൂക്ഷവിദാഹിനഃ | । |
ആഹാരാ രാജസസ്യേഷ്ടാ ദുഃഖശോകാമയപ്രദാഃ | ॥൯॥ |
യാതയാമം ഗതരസം പൂതി പര്യുഷിതം ച യത് | । |
ഉച്ഛിഷ്ടമപി ചാമേധ്യം ഭോജനം താമസപ്രിയമ് | ॥൧൦॥ |
അഫലാകാങ്ക്ഷിഭിര്യജ്ഞോ വിധിദൃഷ്ടോ യ ഇജ്യതേ | । |
യഷ്ടവ്യമേവേതി മനഃ സമാധായ സ സാത്ത്വികഃ | ॥൧൧॥ |
അഭിസംധായ തു ഫലം ദമ്ഭാര്ഥമപി ചൈവ യത് | । |
ഇജ്യതേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ തം യജ്ഞം വിദ്ധി രാജസമ് | ॥൧൨॥ |
വിധിഹീനമസൃഷ്ടാന്നം മന്ത്രഹീനമദക്ഷിണമ് | । |
ശ്രദ്ധാവിരഹിതം യജ്ഞം താമസം പരിചക്ഷതേ | ॥൧൩॥ |
ദേവദ്വിജഗുരുപ്രാജ്ഞപൂജനം ശൌചമാര്ജവമ് | । |
ബ്രഹ്മചര്യമഹിംസാ ച ശാരീരം തപ ഉച്യതേ | ॥൧൪॥ |
അനുദ്വേഗകരം വാക്യം സത്യം പ്രിയഹിതം ച യത് | । |
സ്വാധ്യായാഭ്യസനം ചൈവ വാങ്മയം തപ ഉച്യതേ | ॥൧൫॥ |
മനഃ പ്രസാദഃ സൌമ്യത്വം മൌനമാത്മവിനിഗ്രഹഃ | । |
ഭാവസംശുദ്ധിരിത്യേതത്തപോ മാനസമുച്യതേ | ॥൧൬॥ |
ശ്രദ്ധയാ പരയാ തപ്തം തപസ്തത്ത്രിവിധം നരൈഃ | । |
അഫലാകാങ്ക്ഷിഭിര്യുക്തൈഃ സാത്ത്വികം പരിചക്ഷതേ | ॥൧൭॥ |
സത്കാരമാനപൂജാര്ഥം തപോ ദമ്ഭേന ചൈവ യത് | । |
ക്രിയതേ തദിഹ പ്രോക്തം രാജസം ചലമധ്രുവമ് | ॥൧൮॥ |
മൂഢഗ്രാഹേണാത്മനോ യത്പീഡയാ ക്രിയതേ തപഃ | । |
പരസ്യോത്സാദനാര്ഥം വാ തത്താമസമുദാഹൃതമ് | ॥൧൯॥ |
ദാതവ്യമിതി യദ്ദാനം ദീയതേഽനുപകാരിണേ | । |
ദേശേ കാലേ ച പാത്രേ ച തദ്ദാനം സാത്ത്വികം സ്മൃതമ് | ॥൨൦॥ |
യത്തു പ്രത്ത്യുപകാരാര്ഥം ഫലമുദ്ദിശ്യ വാ പുനഃ | । |
ദീയതേ ച പരിക്ലിഷ്ടം തദ്ദാനം രാജസം സ്മൃതമ് | ॥൨൧॥ |
അദേശകാലേ യദ്ദാനമപാത്രേഭ്യശ്ച ദീയതേ | । |
അസത്കൃതമവജ്ഞാതം തത്താമസമുദാഹൃതമ് | ॥൨൨॥ |
ഓം തത്സദിതി നിര്ദേശോ ബ്രഹ്മണസ്ത്രിവിധഃ സ്മൃതഃ | । |
ബ്രാഹ്മണാസ്തേന വേദാശ്ച യജ്ഞാശ്ച വിഹിതാഃ പുരാ | ॥൨൩॥ |
തസ്മാദോമിത്യുദാഹൃത്യ യജ്ഞദാനതപഃക്രിയാഃ | । |
പ്രവര്തന്തേ വിധാനോക്താഃ സതതം ബ്രഹ്മവാദിനാമ് | ॥൨൪॥ |
തദിത്യനഭിസംധായ ഫലം യജ്ഞതപഃക്രിയാഃ | । |
ദാനക്രിയാശ്ച വിവിധാഃ ക്രിയന്തേ മോക്ഷകാങ്ക്ഷിഭിഃ | ॥൨൫॥ |
സദ്ഭാവേ സാധുഭാവേ ച സദിത്യേതത്പ്രയുജ്യതേ | । |
പ്രശസ്തേ കര്മണി തഥാ സച്ഛബ്ദഃ പാര്ഥ യുജ്യതേ | ॥൨൬॥ |
യജ്ഞേ തപസി ദാനേ ച സ്ഥിതിഃ സദിതി ചോച്യതേ | । |
കര്മ ചൈവ തദര്ഥീയം സദിത്യേവാഭിധീയതേ | ॥൨൭॥ |
അശ്രദ്ധയാ ഹുതം ദത്തം തപസ്തപ്തം കൃതം ച യത് | । |
അസദിത്യുച്യതേ പാര്ഥ ന ച തത്പ്രേപ്യ നോ ഇഹ | ॥൨൮॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ശ്രദ്ധാത്രയവിഭാഗയോഗോ നാമ സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥൧൭॥
അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ | |
അര്ജുന ഉവാച। | |
സംന്യാസസ്യ മഹാബാഹോ തത്ത്വമിച്ഛാമി വേദിതുമ് | । |
ത്യാഗസ്യ ച ഹൃഷീകേശ പൃഥക്കേശിനിഷൂദന | ॥൧॥ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച। | |
കാമ്യാനാം കര്മണാം ന്യാസം സംന്യാസം കവയോ വിദുഃ | । |
സര്വകര്മഫലത്യാഗം പ്രാഹുസ്ത്യാഗം വിചക്ഷണാഃ | ॥൨॥ |
ത്യാജ്യം ദോഷവദിത്യേകേ കര്മ പ്രാഹുര്മനീഷിണഃ | । |
യജ്ഞദാനതപഃകര്മ ന ത്യാജ്യമിതി ചാപരേ | ॥൩॥ |
നിശ്ചയം ശൃണു മേ തത്ര ത്യാഗേ ഭരതസത്തമ | । |
ത്യാഗോ ഹി പുരുഷവ്യാഘ്ര ത്രിവിധഃ സംപ്രകീര്തിതഃ | ॥൪॥ |
യജ്ഞദാനതപഃകര്മ ന ത്യാജ്യം കാര്യമേവ തത് | । |
യജ്ഞോ ദാനം തപശ്ചൈവ പാവനാനി മനീഷിണാമ് | ॥൫॥ |
ഏതാന്യപി തു കര്മാണി സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ ഫലാനി ച | । |
കര്തവ്യാനീതി മേ പാര്ഥ നിശ്ചിതം മതമുത്തമമ് | ॥൬॥ |
നിയതസ്യ തു സംന്യാസഃ കര്മണോ നോപപദ്യതേ | । |
മോഹാത്തസ്യ പരിത്യാഗസ്താമസഃ പരികീര്തിതഃ | ॥൭॥ |
ദുഃഖമിത്യേവ യത്കര്മ കായക്ലേശഭയാത്ത്യജേത് | । |
സ കൃത്വാ രാജസം ത്യാഗം നൈവ ത്യാഗഫലം ലഭേത് | ॥൮॥ |
കാര്യമിത്യേവ യത്കര്മ നിയതം ക്രിയതേഽര്ജുന | । |
സങ്ഗം ത്യക്ത്വാ ഫലം ചൈവ സ ത്യാഗഃ സാത്ത്വികോ മതഃ | ॥൯॥ |
ന ദ്വേഷ്ട്യകുശലം കര്മ കുശലേ നാനുഷജ്ജതേ | । |
ത്യാഗീ സത്ത്വസമാവിഷ്ടോ മേധാവീ ഛിന്നസംശയഃ | ॥൧൦॥ |
ന ഹി ദേഹഭൃതാ ശക്യം ത്യക്തും കര്മാണ്യശേഷതഃ | । |
യസ്തു കര്മഫലത്യാഗീ സ ത്യാഗീത്യഭിധീയതേ | ॥൧൧॥ |
അനിഷ്ടമിഷ്ടം മിശ്രം ച ത്രിവിധം കര്മണഃ ഫലമ് | । |
ഭവത്യത്യാഗിനാം പ്രേത്യ ന തു സംന്യാസിനാം ക്വചിത് | ॥൧൨॥ |
പഞ്ചൈതാനി മഹാബാഹോ കാരണാനി നിബോധ മേ | । |
സാംഖ്യേ കൃതാന്തേ പ്രോക്താനി സിദ്ധയേ സര്വകര്മണാമ് | ॥൧൩॥ |
അധിഷ്ഠാനം തഥാ കര്താ കരണം ച പൃഥഗ്വിധമ് | । |
വിവിധാശ്ച പൃഥക്ചേഷ്ടാ ദൈവം ചൈവാത്ര പഞ്ചമമ് | ॥൧൪॥ |
ശരീരവാങ്മനോഭിര്യത്കര്മ പ്രാരഭതേ നരഃ | । |
ന്യായ്യം വാ വിപരീതം വാ പഞ്ചൈതേ തസ്യ ഹേതവഃ | ॥൧൫॥ |
തത്രൈവം സതി കര്താരമാത്മാനം കേവലം തു യഃ | । |
പശ്യത്യകൃതബുദ്ധിത്വാന്ന സ പശ്യതി ദുര്മതിഃ | ॥൧൬॥ |
യസ്യ നാഹംകൃതോ ഭാവോ ബുദ്ധിര്യസ്യ ന ലിപ്യതേ | । |
ഹത്വാഽപി സ ഇമാഁല്ലോകാന്ന ഹന്തി ന നിബധ്യതേ | ॥൧൭॥ |
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം പരിജ്ഞാതാ ത്രിവിധാ കര്മചോദനാ | । |
കരണം കര്മ കര്തേതി ത്രിവിധഃ കര്മസംഗ്രഹഃ | ॥൧൮॥ |
ജ്ഞാനം കര്മ ച കര്താ ച ത്രിധൈവ ഗുണഭേദതഃ | । |
പ്രോച്യതേ ഗുണസംഖ്യാനേ യഥാവച്ഛൃണു താന്യപി | ॥൧൯॥ |
സര്വഭൂതേഷു യേനൈകം ഭാവമവ്യയമീക്ഷതേ | । |
അവിഭക്തം വിഭക്തേഷു തജ്ജ്ഞാനം വിദ്ധി സാത്ത്വികമ് | ॥൨൦॥ |
പൃഥക്ത്വേന തു യജ്ജ്ഞാനം നാനാഭാവാന്പൃഥഗ്വിധാന് | । |
വേത്തി സര്വേഷു ഭൂതേഷു തജ്ജ്ഞാനം വിദ്ധി രാജസമ് | ॥൨൧॥ |
യത്തു കൃത്സ്നവദേകസ്മിന്കാര്യേ സക്തമഹൈതുകമ് | । |
അതത്ത്വാര്ഥവദല്പം ച തത്താമസമുദാഹൃതമ് | ॥൨൨॥ |
നിയതം സങ്ഗരഹിതമരാഗദ്വേഷതഃ കൃതമ് | । |
അഫലപ്രേപ്സുനാ കര്മ യത്തത്സാത്ത്വികമുച്യതേ | ॥൨൩॥ |
യത്തു കാമേപ്സുനാ കര്മ സാഹംകാരേണ വാ പുനഃ | । |
ക്രിയതേ ബഹുലായാസം തദ്രാജസമുദാഹൃതമ് | ॥൨൪॥ |
അനുബന്ധം ക്ഷയം ഹിംസാമനപേക്ഷ്യ ച പൌരുഷമ് | । |
മോഹാദാരഭ്യതേ കര്മ യത്തത്താമസമുച്യതേ | ॥൨൫॥ |
മുക്തസങ്ഗോഽനഹംവാദീ ധൃത്യുത്സാഹസമന്വിതഃ | । |
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോര്നിര്വികാരഃ കര്താ സാത്ത്വിക ഉച്യതേ | ॥൨൬॥ |
രാഗീ കര്മഫലപ്രേപ്സുര്ലുബ്ധോ ഹിംസാത്മകോഽശുചിഃ | । |
ഹര്ഷശോകാന്വിതഃ കര്താ രാജസഃ പരികീര്തിതഃ | ॥൨൭॥ |
അയുക്തഃ പ്രാകൃതഃ സ്തബ്ധഃ ശഠോ നൈഷ്കൃതികോഽലസഃ | । |
വിഷാദീ ദീര്ഘസൂത്രീ ച കര്താ താമസ ഉച്യതേ | ॥൨൮॥ |
ബുദ്ധേര്ഭേദം ധൃതേശ്ചൈവ ഗുണതസ്ത്രിവിധം ശൃണു | । |
പ്രോച്യമാനമശേഷേണ പൃഥക്ത്വേന ധനംജയ | ॥൨൯॥ |
പ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ച കാര്യാകാര്യേ ഭയാഭയേ | । |
ബന്ധം മോക്ഷം ച യാ വേത്തി ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ സാത്ത്വികീ | ॥൩൦॥ |
യയാ ധര്മമധര്മം ച കാര്യം ചാകാര്യമേവ ച | । |
അയഥാവത്പ്രജാനാതി ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ രാജസീ | ॥൩൧॥ |
അധര്മം ധര്മമിതി യാ മന്യതേ തമസാവൃതാ | । |
സര്വാര്ഥാന്വിപരീതാംശ്ച ബുദ്ധിഃ സാ പാര്ഥ താമസീ | ॥൩൨॥ |
ധൃത്യാ യയാ ധാരയതേ മനഃപ്രാണേന്ദ്രിയക്രിയാഃ | । |
യോഗേനാവ്യഭിചാരിണ്യാ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ സാത്ത്വികീ | ॥൩൩॥ |
യയാ തു ധര്മകാമാര്ഥാന്ധൃത്യാ ധാരയതേഽര്ജുന | । |
പ്രസങ്ഗേന ഫലാകാങ്ക്ഷീ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ രാജസീ | ॥൩൪॥ |
യയാ സ്വപ്നം ഭയം ശോകം വിഷാദം മദമേവ ച | । |
ന വിമുഞ്ചതി ദുര്മേധാ ധൃതിഃ സാ പാര്ഥ താമസീ | ॥൩൫॥ |
സുഖം ത്വിദാനീം ത്രിവിധം ശൃണു മേ ഭരതര്ഷഭ | । |
അഭ്യാസാദ്രമതേ യത്ര ദുഃഖാന്തം ച നിഗച്ഛതി | ॥൩൬॥ |
യത്തദഗ്രേ വിഷമിവ പരിണാമേഽമൃതോപമമ് | । |
തത്സുഖം സാത്ത്വികം പ്രോക്തമാത്മബുദ്ധിപ്രസാദജമ് | ॥൩൭॥ |
വിഷയേന്ദ്രിയസംയോഗാദ്യത്തദഗ്രേഽമൃതോപമമ് | । |
പരിണാമേ വിഷമിവ തത്സുഖം രാജസം സ്മൃതമ് | ॥൩൮॥ |
യദഗ്രേ ചാനുബന്ധേ ച സുഖം മോഹനമാത്മനഃ | । |
നിദ്രാലസ്യപ്രമാദോത്ഥം തത്താമസമുദാഹൃതമ് | ॥൩൯॥ |
ന തദസ്തി പൃഥിവ്യാം വാ ദിവി ദേവേഷു വാ പുനഃ | । |
സത്ത്വം പ്രകൃതിജൈര്മുക്തം യദേഭിഃ സ്യാത്ത്രിഭിര്ഗുണൈഃ | ॥൪൦॥ |
ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയവിശാം ശൂദ്രാണാം ച പരംതപ | । |
കര്മാണി പ്രവിഭക്താനി സ്വഭാവപ്രഭവൈര്ഗുണൈഃ | ॥൪൧॥ |
ശമോ ദമസ്തപഃ ശൌചം ക്ഷാന്തിരാര്ജവമേവ ച | । |
ജ്ഞാനം വിജ്ഞാനമാസ്തിക്യം ബ്രഹ്മകര്മ സ്വഭാവജമ് | ॥൪൨॥ |
ശൌര്യം തേജോ ധൃതിര്ദാക്ഷ്യം യുദ്ധേ ചാപ്യപലായനമ് | । |
ദാനമീശ്വരഭാവശ്ച ക്ഷാത്രം കര്മ സ്വഭാവജമ് | ॥൪൩॥ |
കൃഷിഗൌരക്ഷ്യവാണിജ്യം വൈശ്യകര്മ സ്വഭാവജമ് | । |
പരിചര്യാത്മകം കര്മ ശൂദ്രസ്യാപി സ്വഭാവജമ് | ॥൪൪॥ |
സ്വേ സ്വേ കര്മണ്യഭിരതഃ സംസിദ്ധിം ലഭതേ നരഃ | । |
സ്വകര്മനിരതഃ സിദ്ധിം യഥാ വിന്ദതി തച്ഛൃണു | ॥൪൫॥ |
യതഃ പ്രവൃത്തിര്ഭൂതാനാം യേന സര്വമിദം തതമ് | । |
സ്വകര്മണാ തമഭ്യര്ച്യ സിദ്ധിം വിന്ദതി മാനവഃ | ॥൪൬॥ |
ശ്രേയാന്സ്വധര്മോ വിഗുണഃ പരധര്മോത്സ്വനുഷ്ഠിതാത് | । |
സ്വഭാവനിയതം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ് | ॥൪൭॥ |
സഹജം കര്മ കൌന്തേയ സദോഷമപി ന ത്യജേത് | । |
സര്വാരമ്ഭാ ഹി ദോഷേണ ധൂമേനാഗ്നിരിവാവൃതാഃ | ॥൪൮॥ |
അസക്തബുദ്ധിഃ സര്വത്ര ജിതാത്മാ വിഗതസ്പൃഹഃ | । |
നൈഷ്കര്മ്യസിദ്ധിം പരമാം സംന്യാസേനാധിഗച്ഛതി | ॥൪൯॥ |
സിദ്ധിം പ്രാപ്തോ യഥാ ബ്രഹ്മ തഥാപ്നോതി നിബോധ മേ | । |
സമാസേനൈവ കൌന്തേയ നിഷ്ഠാ ജ്ഞാനസ്യ യാ പരാ | ॥൫൦॥ |
ബുദ്ധ്യാ വിശുദ്ധയാ യുക്തോ ധൃത്യാത്മാനം നിയമ്യ ച | । |
ശബ്ദാദീന്വിഷയാംസ്ത്യക്ത്വാ രാഗദ്വേഷൌ വ്യുദസ്യ ച | ॥൫൧॥ |
വിവിക്തസേവീ ലഘ്വാശീ യതവാക്കായമാനസഃ | । |
ധ്യാനയോഗപരോ നിത്യം വൈരാഗ്യം സമുപാശ്രിതഃ | ॥൫൨॥ |
അഹംകാരം ബലം ദര്പം കാമം ക്രോധം പരിഗ്രഹമ് | । |
വിമുച്യ നിര്മമഃ ശാന്തോ ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ | ॥൫൩॥ |
ബ്രഹ്മഭൂതഃ പ്രസന്നാത്മാ ന ശോചതി ന കാങ്ക്ഷതി | । |
സമഃ സര്വേഷു ഭൂതേഷു മദ്ഭക്തിം ലഭതേ പരാമ് | ॥൫൪॥ |
ഭക്ത്യാ മാമഭിജാനാതി യാവാന്യശ്ചാസ്മി തത്ത്വതഃ | । |
തതോ മാം തത്ത്വതോ ജ്ഞാത്വാ വിശതേ തദനന്തരമ് | ॥൫൫॥ |
സര്വകര്മാണ്യപി സദാ കുര്വാണോ മദ്വ്യപാശ്രയഃ | । |
മത്പ്രസാദാദവാപ്നോതി ശാശ്വതം പദമവ്യയമ് | ॥൫൬॥ |
ചേതസാ സര്വകര്മാണി മയി സംന്യസ്യ മത്പരഃ | । |
ബുദ്ധിയോഗമുപാശ്രിത്യ മച്ചിത്തഃ സതതം ഭവ | ॥൫൭॥ |
മച്ചിത്തഃ സര്വദുര്ഗാണി മത്പ്രസാദാത്തരിഷ്യസി | । |
അഥ ചേത്ത്വമഹംകാരാന്ന ശ്രോഷ്യസി വിനങ്ക്ഷ്യസി | ॥൫൮॥ |
യദഹംകാരമാശ്രിത്യ ന യോത്സ്യ ഇതി മന്യസേ | । |
മിഥ്യൈഷ വ്യവസായസ്തേ പ്രകൃതിസ്ത്വാം നിയോക്ഷ്യതി | ॥൫൯॥ |
സ്വഭാവജേന കൌന്തേയ നിബദ്ധഃ സ്വേന കര്മണാ | । |
കര്തും നേച്ഛസി യന്മോഹാത്കരിഷ്യസ്യവശോഽപി തത് | ॥൬൦॥ |
ഈശ്വരഃ സര്വഭൂതാനാം ഹൃദ്ദേശേഽര്ജുന തിഷ്ഠതി | । |
ഭ്രാമയന്സര്വഭൂതാനി യന്ത്രാരൂഢാനി മായയാ | ॥൬൧॥ |
തമേവ ശരണം ഗച്ഛ സര്വഭാവേന ഭാരത | । |
തത്പ്രസാദാത്പരാം ശാന്തിം സ്ഥാനം പ്രാപ്സ്യസി ശാശ്വതമ് | ॥൬൨॥ |
ഇതി തേ ജ്ഞാനമാഖ്യാതം ഗുഹ്യാദ്ഗുഹ്യതരം മയാ | । |
വിമൃശ്യൈതദശേഷേണ യഥേച്ഛസി തഥാ കുരു | ॥൬൩॥ |
സര്വഗുഹ്യതമം ഭൂയഃ ശൃണു മേ പരമം വചഃ | । |
ഇഷ്ടോഽസി മേ ദൃഢമിതി തതോ വക്ഷ്യാമി തേ ഹിതമ് | ॥൬൪॥ |
മന്മനാ ഭവ മദ്ഭക്തോ മദ്യാജീ മാം നമസ്കുരു | । |
മാമേവൈഷ്യസി സത്യം തേ പ്രതിജാനേ പ്രിയോഽസി മേ | ॥൬൫॥ |
സര്വധര്മാന്പരിത്യജ്യ മാമേകം ശരണം വ്രജ | । |
അഹം ത്വാ സര്വപാപേഭ്യോ മോക്ഷയിഷ്യാമി മാ ശുചഃ | ॥൬൬॥ |
ഇദം തേ നാതപസ്കായ നാഭക്തായ കദാചന | । |
ന ചാശുശ്രൂഷവേ വാച്യം ന ച മാം യോഽഭ്യസൂയതി | ॥൬൭॥ |
യ ഇമം പരമം ഗുഹ്യം മദ്ഭക്തേഷ്വഭിധാസ്യതി | । |
ഭക്തിം മയി പരാം കൃത്വാ മാമേവൈഷ്യത്യസംശയഃ | ॥൬൮॥ |
ന ച തസ്മാന്മനുഷ്യേഷു കശ്ചിന്മേ പ്രിയകൃത്തമഃ | । |
ഭവിതാ ന ച മേ തസ്മാദന്യഃ പ്രിയതരോ ഭുവി | ॥൬൯॥ |
അധ്യേഷ്യതേ ച യ ഇമം ധര്മ്യം സംവാദമാവയോഃ | । |
ജ്ഞാനയജ്ഞേന തേനാഹമിഷ്ടഃ സ്യാമിതി മേ മതിഃ | ॥൭൦॥ |
ശ്രദ്ധാവാനനസൂയശ്ച ശൃണുയാദപി യോ നരഃ | । |
സോഽപി മുക്തഃ ശുഭാഁല്ലോകാന്പ്രാപ്നുയാത്പുണ്യകര്മണാമ് | ॥൭൧॥ |
കച്ചിദേതച്ഛ്രുതം പാര്ഥ ത്വയൈകാഗ്രേണ ചേതസാ | । |
കച്ചിദജ്ഞാനസംമോഹഃ പ്രനഷ്ടസ്തേ ധനംജയ | ॥൭൨॥ |
അര്ജുന ഉവാച। | |
നഷ്ടോ മോഹഃ സ്മൃതിര്ലബ്ധാ ത്വത്പ്രസാദാന്മയാച്യുത | । |
സ്ഥിതോഽസ്മി ഗതസംദേഹഃ കരിഷ്യേ വചനം തവ | ॥൭൩॥ |
സംജയ ഉവാച। | |
ഇത്യഹം വാസുദേവസ്യ പാര്ഥസ്യ ച മഹാത്മനഃ | । |
സംവാദമിമമശ്രൌഷമദ്ഭുതം രോമഹര്ഷണമ് | ॥൭൪॥ |
വ്യാസപ്രസാദാച്ഛ്രുതവാനേതദ്ഗുഹ്യമഹം പരമ് | । |
യോഗം യോഗേശ്വരാത്കൃഷ്ണാത്സാക്ഷാത്കഥയതഃ സ്വയമ് | ॥൭൫॥ |
രാജന്സംസ്മൃത്യ സംസ്മൃത്യ സംവാദമിമമദ്ഭുതമ് | । |
കേശവാര്ജുനയോഃ പുണ്യം ഹൃഷ്യാമി ച മുഹുര്മുഹുഃ | ॥൭൬॥ |
തച്ച സംസ്മൃത്യ സംസ്മൃത്യ രൂപമത്യദ്ഭുതം ഹരേഃ | । |
വിസ്മയോ മേ മഹാന്രാജന്ഹൃഷ്യാമി ച പുനഃ പുനഃ | ॥൭൭॥ |
യത്ര യോഗേശ്വരഃ കൃഷ്ണോ യത്ര പാര്ഥോ ധനുര്ധരഃ | । |
തത്ര ശ്രീര്വിജയോ ഭൂതിര്ധ്രുവാ നീതിര്മതിര്മമ | ॥൭൮॥ |
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ മോക്ഷസംന്യാസയോഗോ നാമാഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥൧൮॥