Bhagavad Gita in Harvard-Kyoto romanization
Other scripts and font information
prathamo'dhyAyaH | |
dhRtarASTra uvAca- | |
dharmakSetre kurukSetre samavetA yuyutsavaH | - |
mAmakAH pANDavAzcaiva kimakurvata saMjaya | --1-- |
saMjaya uvAca- | |
dRSTvA tu pANDavAnIkaM vyUDhaM duryodhanastadA | - |
AcAryamupasaMgamya rAjA vacanamabravIt | --2-- |
pazyaitAM pANDuputrANAmAcArya mahatIM camUm | - |
vyUDhAM drupadaputreNa tava ziSyeNa dhImatA | --3-- |
atra zUrA maheSvAsA bhImArjunasamA yudhi | - |
yuyudhAno virATazca drupadazca mahArathaH | --4-- |
dhRSTaketuzcekitAnaH kAzirAjazca vIryavAn | - |
purujitkuntibhojazca zaibyazca narapuMgavaH | --5-- |
yudhAmanyuzca vikrAnta uttamaujAzca vIryavAn | - |
saubhadro draupadeyAzca sarva eva mahArathAH | --6-- |
asmAkaM tu viziSTA ye tAnnibodha dvijottama | - |
nAyakA mama sainyasya saMjJArthaM tAnbravImi te | --7-- |
bhavAnbhISmazca karNazca kRpazca samitiMjayaH | - |
azvatthAmA vikarNazca saumadattistathaiva ca | --8-- |
anye ca bahavaH zUrA madarthe tyaktajIvitAH | - |
nAnAzastrapraharaNAH sarve yuddhavizAradAH | --9-- |
aparyAptaM tadasmAkaM balaM bhISmAbhirakSitam | - |
paryAptaM tvidameteSAM balaM bhImAbhirakSitam | --10-- |
ayaneSu ca sarveSu yathAbhAgamavasthitAH | - |
bhISmamevAbhirakSantu bhavantaH sarva eva hi | --11-- |
tasya saMjanayanharSaM kuruvRddhaH pitAmahaH | - |
siMhanAdaM vinadyoccaiH zaGkhaM dadhmau pratApavAn | --12-- |
tataH zaGkhAzca bheryazca paNavAnakagomukhAH | - |
sahasaivAbhyahanyanta sa zabdastumulo'bhavat | --13-- |
tataH zvetairhayairyukte mahati syandane sthitau | - |
mAdhavaH pANDavazcaiva divyau zaGkhau pradaghmatuH | --14-- |
pAJcajanyaM hRSIkezo devadattaM dhanaMjayaH | - |
pauNDraM dadhmau mahAzaGkhaM bhImakarmA vRkodaraH | --15-- |
anantavijayaM rAjA kuntIputro yudhiSThiraH | - |
nakulaH sahadevazca sughoSamaNipuSpakau | --16-- |
kAzyazca parameSvAsaH zikhaNDI ca mahArathaH | - |
dhRSTadyumno virATazca sAtyakizcAparAjitaH | --17-- |
drupado draupadeyAzca sarvazaH pRthivIpate | - |
saubhadrazca mahAbAhuH zaGkhAndadhmuH pRthakpRthak | --18-- |
sa ghoSo dhArtarASTrANAM hRdayAni vyadArayat | - |
nabhazca pRthivIM caiva tumulo vyanunAdayan | --19-- |
atha vyavasthitAndRSTvA dhArtarASTrAnkapidhvajaH | - |
pravRtte zastrasaMpAte dhanurudyamya pANDavaH | --20-- |
hRSIkezaM tadA vAkyamidamAha mahIpate | - |
arjuna uvAca- | |
senayorubhayormadhye rathaM sthApaya me'cyuta | --21-- |
yAvadetAnnirIkSe'haM yoddhukAmAnavasthitAn | - |
kairmayA saha yoddhavyamasminraNasamudyame | --22-- |
yotsyamAnAnavekSe'haM ya ete'tra samAgatAH | - |
dhArtarASTrasya durbuddheryuddhe priyacikIrSavaH | --23-- |
saMjaya uvAca- | |
evamukto hRSIkezo guDAkezena bhArata | - |
senayorubhayormadhye sthApayitvA rathottamam | --24-- |
bhISmadroNapramukhataH sarveSAM ca mahIkSitAm | - |
uvAca pArtha pazyaitAnsamavetAnkurUniti | --25-- |
tatrApazyatsthitAnpArthaH pitRRnatha pitAmahAn | - |
AcAryAnmAtulAnbhrAtRRnputrAnpautrAnsakhIMstathA | --26-- |
zvazurAnsuhRdazcaiva senayorubhayorapi | - |
tAnsamIkSya sa kaunteyaH sarvAnbandhUnavasthitAn | --27-- |
kRpayA parayAviSTo viSIdannidamabravIt | - |
arjuna uvAca- | |
dRSTvemaM svajanaM kRSNa yuyutsuM samupasthitam | --28-- |
sIdanti mama gAtrANi mukhaM ca parizuSyati | - |
vepathuzca zarIre me romaharSazca jAyate | --29-- |
gANDIvaM sraMsate hastAttvakcaiva paridahyate | - |
na ca zaknomyavasthAtuM bhramatIva ca me manaH | --30-- |
nimittAni ca pazyAmi viparItAni kezava | - |
na ca zreyo'nupazyAmi hatvA svajanamAhave | --31-- |
na kAGkSe vijayaM kRSNa na ca rAjyaM sukhAni ca | - |
kiM no rAjyena govinda kiM bhogairjIvitena vA | --32-- |
yeSAmarthe kAGkSitaM no rAjyaM bhogAH sukhAni ca | - |
ta ime'vasthitA yuddhe prANAMstyaktvA dhanAni ca | --33-- |
AcAryAH pitaraH putrAstathaiva ca pitAmahAH | - |
mAtulAH zvazurAH pautrAH zyAlAH saMbandhinastathA | --34-- |
etAnna hantumicchAmi ghnato'pi madhusUdana | - |
api trailokyarAjyasya hetoH kiM nu mahIkRte | --35-- |
nihatya dhArtarASTrAnnaH kA prItiH syAjjanArdana | - |
pApamevAzrayedasmAnhatvaitAnAtatAyinaH | --36-- |
tasmAnnArhA vayaM hantuM dhArtarASTrAnsvabAndhavAn | - |
svajanaM hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhava | --37-- |
yadyapyete na pazyanti lobhopahatacetasaH | - |
kulakSayakRtaM doSaM mitradrohe ca pAtakam | --38-- |
kathaM na jJeyamasmAbhiH pApAdasmAnnivartitum | - |
kulakSayakRtaM doSaM prapazyadbhirjanArdana | --39-- |
kulakSaye praNazyanti kuladharmAH sanAtanAH | - |
dharme naSTe kulaM kRtsnamadharmo'bhibhavatyuta | --40-- |
adharmAbhibhavAtkRSNa praduSyanti kulastriyaH | - |
strISu duSTAsu vArSNeya jAyate varNasaMkaraH | --41-- |
saMkaro narakAyaiva kulaghnAnAM kulasya ca | - |
patanti pitaro hyeSAM luptapiNDodakakriyAH | --42-- |
doSairetaiH kulaghnAnAM varNasaMkarakArakaiH | - |
utsAdyante jAtidharmAH kuladharmAzca zAzvatAH | --43-- |
utsannakuladharmANAM manuSyANAM janArdana | - |
narake'niyataM vAso bhavatItyanuzuzruma | --44-- |
aho bata mahatpApaM kartuM vyavasitA vayam | - |
yadrAjyasukhalobhena hantuM svajanamudyatAH | --45-- |
yadi mAmapratIkAramazastraM zastrapANayaH | - |
dhArtarASTrA raNe hanyustanme kSemataraM bhavet | --46-- |
saMjaya uvAca- | |
evamuktvArjunaH saMkhye rathopastha upAvizat | - |
visRjya sazaraM cApaM zokasaMvignamAnasaH | --47-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde arjunaviSAdayogo nAma prathamo'dhyAyaH --1--
dvitIyo'dhyAyaH | |
saMjaya uvAca- | |
taM tathA kRpayAviSTamazrupUrNAkulekSaNam | - |
viSIdantamidaM vAkyamuvAca madhusUdanaH | --1-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
kutastvA kazmalamidaM viSame samupasthitam | - |
anAryajuSTamasvargyamakIrtikaramarjuna | --2-- |
klaibyaM mA sma gamaH pArtha naitattvayyupapadyate | - |
kSudraM hRdayadaurbalyaM tyaktvottiSTha paraMtapa | --3-- |
arjuna uvAca- | |
kathaM bhISmamahaM sAGkhye droNaM ca madhusUdana | - |
iSubhiH pratiyotsyAmi pUjArhAvarisUdana | --4-- |
gurUnahatvA hi mahAnubhAvAnzreyo bhoktuM bhaikSyamapIha loke | - |
hatvArthakAmAMstu gurunihaiva bhuJjIya bhogAn'rudhirapradigdhAn | --5-- |
na caitadvidmaH kataranno garIyo yadvA jayema yadi vA no jayeyuH | - |
yAneva hatvA na jijIviSAmaste'vasthitAH pramukhe dhArtarASTrAH | --6-- |
kArpaNyadoSopahatasvabhAvaH pRcchAmi tvAM dharmasaMmUDhacetAH | - |
yacchreyaH syAnnizcitaM brUhi tanme ziSyaste'haM zAdhi mAM tvAM prapannam | --7-- |
na hi prapazyAmi mamApanudyAdyacchokamucchoSaNamindriyANAm | - |
avApya bhUmAvasapatnamRddhaM rAjyaM surANAmapi cAdhipatyam | --8-- |
saMjaya uvAca- | |
evamuktvA hRSIkezaM guDAkezaH paraMtapa | - |
na yotsya iti govindamuktvA tUSNIM babhUva ha | --9-- |
tamuvAca hRSIkezaH prahasanniva bhArata | - |
senayorubhayormadhye viSIdantamidaM vacaH | --10-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
azocyAnanvazocastvaM prajJAvAdAMzca bhASase | - |
gatAsUnagatAsUMzca nAnuzocanti paNDitAH | --11-- |
na tvevAhaM jAtu nAsaM na tvaM neme janAdhipAH | - |
na caiva na bhaviSyAmaH sarve vayamataH param | --12-- |
dehino'sminyathA dehe kaumAraM yauvanaM jarA | - |
tathA dehAntaraprAptirdhIrastatra na muhyati | --13-- |
mAtrAsparzAstu kaunteya zItoSNasukhaduHkhadAH | - |
AgamApAyino'nityAstAMstitikSasva bhArata | --14-- |
yaM hi na vyathayantyete puruSaM puruSarSabha | - |
samaduHkhasukhaM dhIraM so'mRtatvAya kalpate | --15-- |
nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH | - |
ubhayorapi dRSTo'ntastvanayostattvadarzibhiH | --16-- |
avinAzi tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam | - |
vinAzamavyayasyAsya na kazcitkartumarhati | --17-- |
antavanta ime dehA nityasyoktAH zarIriNaH | - |
anAzino'prameyasya tasmAdyudhyasva bhArata | --18-- |
ya enaM vetti hantAraM yazcainaM manyate hatam | - |
ubhau tau na vijAnIto nAyaM hanti na hanyate | --19-- |
na jAyate mriyate vA kadAcinnAyaM bhUtvA bhavitA vA na bhUyaH | - |
ajo nityaH zAzvato'yaM purANo na hanyate hanyamAne zarIre | --20-- |
vedAvinAzinaM nityaM ya enamajamavyayam | - |
athaM sa puruSaH pArtha kaM ghAtayati hanti kam | --21-- |
vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya navAni gRhNAti naro'parANi | - |
tathA zarIrANi vihAya jIrNAnyanyAni saMyAti navAni dehI | --22-- |
nainaM chindanti zastrANi nainaM dahati pAvakaH | - |
na cainaM kledayantyApo na zoSayati mArutaH | --23-- |
acchedyo'yamadAhyo'yamakledyo'zoSya eva ca | - |
nityaH sarvagataH sthANuracalo'yaM sanAtanaH | --24-- |
avyakto'yamacintyo'yamavikAryo'yamucyate | - |
tasmAdevaM viditvainaM nAnuzocitumarhasi | --25-- |
atha cainaM nityajAtaM nityaM vA manyase mRtam | - |
tathApi tvaM mahAbAho naivaM zocitumarhasi | --26-- |
jAtasya hi dhruvo mRtyurdhruvaM janma mRtasya ca | - |
tasmAdaparihArye'rthe na tvaM zocitumarhasi | --27-- |
avyaktAdIni bhUtAni vyaktamadhyAni bhArata | - |
avyaktanidhanAnyeva tatra kA paridevanA | --28-- |
Azcaryavatpazyati kazcidenamAzcaryavadvadati tathaiva cAnyaH | - |
AzcaryavaccainamanyaH zRNoti zrutvApyenaM veda na caiva kazcit | --29-- |
dehI nityamavadhyo'yaM dehe sarvasya bhArata | - |
tasmAtsarvANi bhUtAni na tvaM zocitumarhasi | --30-- |
svadharmamapi cAvekSya na vikampitumarhasi | - |
dharmyAddhi yuddhAcchreyo'nyatkSatriyasya na vidyate | --31-- |
yadRcchayA copapannaM svargadvAramapAvRtam | - |
sukhinaH kSatriyAH pArtha labhante yuddhamIdRzam | --32-- |
atha cettvamimaM dharmyaM saMgrAmaM na kariSyasi | - |
tataH svadharmaM kIrtiM ca hitvA pApamavApsyasi | --33-- |
akIrtiM cApi bhUtAni kathayiSyanti te'vyayAm | - |
saMbhAvitasya cAkIrtirmaraNAdatiricyate | --34-- |
bhayAdraNAduparataM maMsyante tvAM mahArathAH | - |
yeSAM ca tvaM bahumato bhUtvA yAsyasi lAghavam | --35-- |
avAcyavAdAMzca bahUnvadiSyanti tavAhitAH | - |
nindantastava sAmarthyaM tato duHkhataraM nu kim | --36-- |
hato vA prApsyasi svargaM jitvA vA bhokSyase mahIm | - |
tasmAduttiSTha kaunteya yuddhAya kRtanizcayaH | --37-- |
sukhaduHkhe same kRtvA lAbhAlAbhau jayAjayau | - |
tato yuddhAya yujyasva naivaM pApamavApsyasi | --38-- |
eSA te'bhihitA sAGkhye buddhiryoge tvimAM zRNu | - |
buddhyA yukto yayA pArtha karmabandhaM prahAsyasi | --39-- |
nehAbhikramanAzo'sti pratyavAyo na vidyate | - |
svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt | --40-- |
vyavasAyAtmikA buddhirekeha kurunandana | - |
bahuzAkhA hyanantAzca buddhayo'vyavasAyinAm | --41-- |
yAmimAM puSpitAM vAcaM pravadantyavipazcitaH | - |
vedavAdaratAH pArtha nAnyadastIti vAdinaH | --42-- |
kAmAtmAnaH svargaparA janmakarmaphalapradAm | - |
kriyAvizeSabahulAM bhogaizvaryagatiM prati | --43-- |
bhogaizvaryaprasaktAnAM tayApahRtacetasAm | - |
vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhIyate | --44-- |
traiguNyaviSayA vedA nistraiguNyo bhavArjuna | - |
nirdvandvo nityasattvastho niryogakSema AtmavAn | --45-- |
yAvAnartha udapAne sarvataH saMplutodake | - |
tAvAnsarveSu vedeSu brAhmaNasya vijAnataH | --46-- |
karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana | - |
mA karmaphalaheturbhUrmA te saGgo'stvakarmaNi | --47-- |
yogasthaH kuru karmANi saGgaM tyaktvA dhanaMjaya | - |
siddhyasiddhyoH samo bhUtvA samatvaM yoga ucyate | --48-- |
dUreNa hyavaraM karma buddhiyogAddhanaMjaya | - |
buddhau zaraNamanviccha kRpaNAH phalahetavaH | --49-- |
buddhiyukto jahAtIha ubhe sukRtaduSkRte | - |
tasmAdyogAya yujyasva yogaH karmasu kauzalam | --50-- |
karmajaM buddhiyuktA hi phalaM tyaktvA manISiNaH | - |
janmabandhavinirmuktAH padaM gacchantyanAmayam | --51-- |
yadA te mohakalilaM buddhirvyatitariSyati | - |
tadA gantAsi nirvedaM zrotavyasya zrutasya ca | --52-- |
zrutivipratipannA te yadA sthAsyati nizcalA | - |
samAdhAvacalA buddhistadA yogamavApsyasi | --53-- |
arjuna uvAca- | |
sthitaprajJasya kA bhASA samAdhisthasya kezava | - |
sthitadhIH kiM prabhASeta kimAsIta vrajeta kim | --54-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn | - |
AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate | --55-- |
duHkheSvanudvignamanAH sukheSu vigataspRhaH | - |
vItarAgabhayakrodhaH sthitadhIrmunirucyate | --56-- |
yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya zubhAzubham | - |
nAbhinandati na dveSTi tasya prajJA pratiSThitA | --57-- |
yadA saMharate cAyaM kUrmo'GgAnIva sarvazaH | - |
indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA | --58-- |
viSayA vinivartante nirAhArasya dehinaH | - |
rasavarjaM raso'pyasya paraM dRSTvA nivartate | --59-- |
yatato hyapi kaunteya puruSasya vipazcitaH | - |
indriyANi pramAthIni haranti prasabhaM manaH | --60-- |
tAni sarvANi saMyamya yukta AsIta matparaH | - |
vaze hi yasyendriyANi tasya prajJA pratiSThitA | --61-- |
dhyAyato viSayAnpuMsaH saGgasteSUpajAyate | - |
saGgAtsaMjAyate kAmaH kAmAtkrodho'bhijAyate | --62-- |
krodhAdbhavati saMmohaH saMmohAtsmRtivibhramaH | - |
smRtibhraMzAdbuddhinAzo buddhinAzAtpraNazyati | --63-- |
rAgadveSavimuktaistu viSayAnindriyaizcaran | - |
AtmavazyairvidheyAtmA prasAdamadhigacchati | --64-- |
prasAde sarvaduHkhAnAM hAnirasyopajAyate | - |
prasannacetaso hyAzu buddhiH paryavatiSThate | --65-- |
nAsti buddhirayuktasya na cAyuktasya bhAvanA | - |
na cAbhAvayataH zAntirazAntasya kutaH sukham | --66-- |
indriyANAM hi caratAM yanmano'nuvidhIyate | - |
tadasya harati prajJAM vAyurnAvamivAmbhasi | --67-- |
tasmAdyasya mahAbAho nigRhItAni sarvazaH | - |
indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA | --68-- |
yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI | - |
yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH | --69-- |
ApUryamANamacalapratiSThaM samudramApaH pravizanti yadvat | - |
tadvatkAmA yaM pravizanti sarve sa zAntimApnoti na kAmakAmI | --70-- |
vihAya kAmAnyaH sarvAnpumAMzcarati niHspRhaH | - |
nirmamo nirahaMkAraH sa zAntimadhigacchati | --71-- |
eSA brAhmI sthitiH pArtha nainAM prApya vimuhyati | - |
sthitvAsyAmantakAle'pi brahmanirvANamRcchati | --72-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde sAMkhyayogo nAma dvitIyo'dhyAyaH --2--
tRtIyo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
jyAyasI cetkarmaNaste matA buddhirjanArdana | - |
tatkiM karmaNi ghore mAM niyojayasi kezava | --1-- |
vyAmizreNeva vAkyena buddhiM mohayasIva me | - |
tadekaM vada nizcitya yena zreyo'hamApnuyAm | --2-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
loke'smindvividhA niSThA purA proktA mayAnagha | - |
jJAnayogena sAMkhyAnAM karmayogena yoginAm | --3-- |
na karmaNAmanArambhAnnaiSkarmyaM puruSo'znute | - |
na ca saMnyasanAdeva siddhiM samadhigacchati | --4-- |
na hi kazcitkSaNamapi jAtu tiSThatyakarmakRt | - |
kAryate hyavazaH karma sarvaH prakRtijairguNaiH | --5-- |
karmendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran | - |
indriyArthAnvimUDhAtmA mithyAcAraH sa ucyate | --6-- |
yastvindriyANi manasA niyamyArabhate'rjuna | - |
karmendriyaiH karmayogamasaktaH sa viziSyate | --7-- |
niyataM kuru karma tvaM karma jyAyo hyakarmaNaH | - |
zarIrayAtrApi ca te na prasiddhyedakarmaNaH | --8-- |
yajJArthAtkarmaNo'nyatra loko'yaM karmabandhanaH | - |
tadarthaM karma kaunteya muktasaGgaH samAcara | --9-- |
sahayajJAH prajAH sRSTvA purovAca prajApatiH | - |
anena prasaviSyadhvameSa vo'stviSTakAmadhuk | --10-- |
devAnbhAvayatAnena te devA bhAvayantu vaH | - |
parasparaM bhAvayantaH zreyaH paramavApsyatha | --11-- |
iSTAnbhogAnhi vo devA dAsyante yajJabhAvitAH | - |
tairdattAnapradAyaibhyo yo bhuGkte stena eva saH | --12-- |
yajJaziSTAzinaH santo mucyante sarvakilbiSaiH | - |
bhuJjate te tvaghaM pApA ye pacantyAtmakAraNAt | --13-- |
annAdbhavanti bhUtAni parjanyAdannasaMbhavaH | - |
yajJAdbhavati parjanyo yajJaH karmasamudbhavaH | --14-- |
karma brahmodbhavaM viddhi brahmAkSarasamudbhavam | - |
tasmAtsarvagataM brahma nityaM yajJe pratiSThitam | --15-- |
evaM pravartitaM cakraM nAnuvartayatIha yaH | - |
aghAyurindriyArAmo moghaM pArtha sa jIvati | --16-- |
yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH | - |
Atmanyeva ca saMtuSTastasya kAryaM na vidyate | --17-- |
naiva tasya kRtenArtho nAkRteneha kazcana | - |
na cAsya sarvabhUteSu kazcidarthavyapAzrayaH | --18-- |
tasmAdasaktaH satataM kAryaM karma samAcara | - |
asakto hyAcarankarma paramApnoti pUruSaH | --19-- |
karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH | - |
lokasaMgrahamevApi saMpazyankartumarhasi | --20-- |
yadyadAcarati zreSThastattadevetaro janaH | - |
sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate | --21-- |
na me pArthAsti kartavyaM triSu lokeSu kiMcana | - |
nAnavAptamavAptavyaM varta eva ca karmaNi | --22-- |
yadi hyahaM na varteyaM jAtu karmaNyatandritaH | - |
mama vartmAnuvartante manuSyAH pArtha sarvazaH | --23-- |
utsIdeyurime lokA na kuryAM karma cedaham | - |
saMkarasya ca kartA syAmupahanyAmimAH prajAH | --24-- |
saktAH karmaNyavidvAMso yathA kurvanti bhArata | - |
kuryAdvidvAMstathAsaktazcikIrSurlokasaMgraham | --25-- |
na buddhibhedaM janayedajJAnAM karmasaGginAm | - |
joSayetsarvakarmANi vidvAnyuktaH samAcaran | --26-- |
prakRteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvazaH | - |
ahaMkAravimUDhAtmA kartAhamiti manyate | --27-- |
tattvavittu mahAbAho guNakarmavibhAgayoH | - |
guNA guNeSu vartanta iti matvA na sajjate | --28-- |
prakRterguNasaMmUDhAH sajjante guNakarmasu | - |
tAnakRtsnavido mandAnkRtsnavinna vicAlayet | --29-- |
mayi sarvANi karmANi saMnyasyAdhyAtmacetasA | - |
nirAzIrnirmamo bhUtvA yudhyasva vigatajvaraH | --30-- |
ye me matamidaM nityamanutiSThanti mAnavAH | - |
zraddhAvanto'nasUyanto mucyante te'pi karmabhiH | --31-- |
ye tvetadabhyasUyanto nAnutiSThanti me matam | - |
sarvajJAnavimUDhAMstAnviddhi naSTAnacetasaH | --32-- |
sadRzaM ceSTate svasyAH prakRterjJAnavAnapi | - |
prakRtiM yAnti bhUtAni nigrahaH kiM kariSyati | --33-- |
indriyasyendriyasyArthe rAgadveSau vyavasthitau | - |
tayorna vazamAgacchettau hyasya paripanthinau | --34-- |
zreyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuSThitAt | - |
svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH | --35-- |
arjuna uvAca- | |
atha kena prayukto'yaM pApaM carati pUruSaH | - |
anicchannapi vArSNeya balAdiva niyojitaH | --36-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
kAma eSa krodha eSa rajoguNasamudbhavaH | - |
mahAzano mahApApmA viddhyenamiha vairiNam | --37-- |
dhUmenAvriyate vahniryathAdarzo malena ca | - |
yatholbenAvRto garbhastathA tenedamAvRtam | --38-- |
AvRtaM jJAnametena jJAnino nityavairiNA | - |
kAmarUpeNa kaunteya duSpUreNAnalena ca | --39-- |
indriyANi mano buddhirasyAdhiSThAnamucyate | - |
etairvimohayatyeSa jJAnamAvRtya dehinam | --40-- |
tasmAttvamindriyANyAdau niyamya bharatarSabha | - |
pApmAnaM prajahi hyenaM jJAnavijJAnanAzanam | --41-- |
indriyANi parANyAhurindriyebhyaH paraM manaH | - |
manasastu parA buddhiryo buddheH paratastu saH | --42-- |
evaM buddheH paraM buddhvA saMstabhyAtmAnamAtmanA | - |
jahi zatruM mahAbAho kAmarUpaM durAsadam | --43-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde karmayogo nAma tRtIyo'dhyAyaH --3--
caturtho'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
imaM vivasvate yogaM proktavAnahamavyayam | - |
vivasvAnmanave prAha manurikSvAkave'bravIt | --1-- |
evaM paraMparAprAptamimaM rAjarSayo viduH | - |
sa kAleneha mahatA yogo naSTaH paraMtapa | --2-- |
sa evAyaM mayA te'dya yogaH proktaH purAtanaH | - |
bhakto'si me sakhA ceti rahasyaM hyetaduttamam | --3-- |
arjuna uvAca- | |
aparaM bhavato janma paraM janma vivasvataH | - |
kathametadvijAnIyAM tvamAdau proktavAniti | --4-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
bahUni me vyatItAni janmAni tava cArjuna | - |
tAnyahaM veda sarvANi na tvaM vettha paraMtapa | --5-- |
ajo'pi sannavyayAtmA bhUtAnAmIzvaro'pi san | - |
prakRtiM svAmadhiSThAya saMbhavAmyAtmamAyayA | --6-- |
yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata | - |
abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham | --7-- |
paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm | - |
dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge | --8-- |
janma karma ca me divyamevaM yo vetti tattvataH | - |
tyaktvA dehaM punarjanma naiti mAmeti so'rjuna | --9-- |
vItarAgabhayakrodhA manmayA mAmupAzritAH | - |
bahavo jJAnatapasA pUtA madbhAvamAgatAH | --10-- |
ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva bhajAmyaham | - |
mama vartmAnuvartante manuSyAH pArtha sarvazaH | --11-- |
kAGkSantaH karmaNAM siddhiM yajanta iha devatAH | - |
kSipraM hi mAnuSe loke siddhirbhavati karmajA | --12-- |
cAturvarNyaM mayA sRSTaM guNakarmavibhAgazaH | - |
tasya kartAramapi mAM viddhyakartAramavyayam | --13-- |
na mAM karmANi limpanti na me karmaphale spRhA | - |
iti mAM yo'bhijAnAti karmabhirna sa badhyate | --14-- |
evaM jJAtvA kRtaM karma pUrvairapi mumukSubhiH | - |
kuru karmaiva tasmAttvaM pUrvaiH pUrvataraM kRtam | --15-- |
kiM karma kimakarmeti kavayo'pyatra mohitAH | - |
tatte karma pravakSyAmi yajjJAtvA mokSyase'zubhAt | --16-- |
karmaNo hyapi boddhavyaM boddhavyaM ca vikarmaNaH | - |
akarmaNazca boddhavyaM gahanA karmaNo gatiH | --17-- |
karmaNyakarma yaH pazyedakarmaNi ca karma yaH | - |
sa buddhimAnmanuSyeSu sa yuktaH kRtsnakarmakRt | --18-- |
yasya sarve samArambhAH kAmasaMkalpavarjitAH | - |
jJAnAgnidagdhakarmANaM tamAhuH paNDitaM budhAH | --19-- |
tyaktvA karmaphalAsaGgaM nityatRpto nirAzrayaH | - |
karmaNyabhipravRtto'pi naiva kiMcitkaroti saH | --20-- |
nirAzIryatacittAtmA tyaktasarvaparigrahaH | - |
zArIraM kevalaM karma kurvannApnoti kilbiSam | --21-- |
yadRcchAlAbhasaMtuSTo dvandvAtIto vimatsaraH | - |
samaH siddhAvasiddhau ca kRtvApi na nibadhyate | --22-- |
gatasaGgasya muktasya jJAnAvasthitacetasaH | - |
yajJAyAcarataH karma samagraM pravilIyate | --23-- |
brahmArpaNaM brahma havirbrahmAgnau brahmaNA hutam | - |
brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA | --24-- |
daivamevApare yajJaM yoginaH paryupAsate | - |
brahmAgnAvapare yajJaM yajJenaivopajuhvati | --25-- |
zrotrAdInIndriyANyanye saMyamAgniSu juhvati | - |
zabdAdInviSayAnanya indriyAgniSu juhvati | --26-- |
sarvANIndriyakarmANi prANakarmANi cApare | - |
AtmasaMyamayogAgnau juhvati jJAnadIpite | --27-- |
dravyayajJAstapoyajJA yogayajJAstathApare | - |
svAdhyAyajJAnayajJAzca yatayaH saMzitavratAH | --28-- |
apAne juhvati prANaM prANe'pAnaM tathApare | - |
prANApAnagatI ruddhvA prANAyAmaparAyaNAH | --29-- |
apare niyatAhArAH prANAnprANeSu juhvati | - |
sarve'pyete yajJavido yajJakSapitakalmaSAH | --30-- |
yajJaziSTAmRtabhujo yAnti brahma sanAtanam | - |
nAyaM loko'styayajJasya kuto'nyaH kurusattama | --31-- |
evaM bahuvidhA yajJA vitatA brahmaNo mukhe | - |
karmajAnviddhi tAnsarvAnevaM jJAtvA vimokSyase | --32-- |
zreyAndravyamayAdyajJAjjJAnayajJaH paraMtapa | - |
sarvaM karmAkhilaM pArtha jJAne parisamApyate | --33-- |
tadviddhi praNipAtena paripraznena sevayA | - |
upadekSyanti te jJAnaM jJAninastattvadarzinaH | --34-- |
yajjJAtvA na punarmohamevaM yAsyasi pANDava | - |
yena bhUtAnyazeSeNa drakSyasyAtmanyatho mayi | --35-- |
api cedasi pApebhyaH sarvebhyaH pApakRttamaH | - |
sarvaM jJAnaplavenaiva vRjinaM saMtariSyasi | --36-- |
yathaidhAMsi samiddho'gnirbhasmasAtkurute'rjuna | - |
jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA | --37-- |
na hi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyate | - |
tatsvayaM yogasaMsiddhaH kAlenAtmani vindati | --38-- |
zraddhAvA&llabhate jJAnaM tatparaH saMyatendriyaH | - |
jJAnaM labdhvA parAM zAntimacireNAdhigacchati | --39-- |
ajJazcAzraddadhAnazca saMzayAtmA vinazyati | - |
nAyaM loko'sti na paro na sukhaM saMzayAtmanaH | --40-- |
yogasaMnyastakarmANaM jJAnasaMchinnasaMzayam | - |
AtmavantaM na karmANi nibadhnanti dhanaMjaya | --41-- |
tasmAdajJAnasaMbhUtaM hRtsthaM jJAnAsinAtmanaH | - |
chittvainaM saMzayaM yogamAtiSThottiSTha bhArata | --42-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde jJAnakarmasaMnyAsayogo nAma caturtho'dhyAyaH --4--
paJcamo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
saMnyAsaM karmaNAM kRSNa punaryogaM ca zaMsasi | - |
yacchreya etayorekaM tanme brUhi sunizcitam | --1-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
saMnyAsaH karmayogazca niHzreyasakarAvubhau | - |
tayostu karmasaMnyAsAtkarmayogo viziSyate | --2-- |
jJeyaH sa nityasaMnyAsI yo na dveSTi na kAGkSati | - |
nirdvandvo hi mahAbAho sukhaM bandhAtpramucyate | --3-- |
sAMkhyayogau pRthagbAlAH pravadanti na paNDitAH | - |
ekamapyAsthitaH samyagubhayorvindate phalam | --4-- |
yatsAMkhyaiH prApyate sthAnaM tadyogairapi gamyate | - |
ekaM sAMkhyaM ca yogaM ca yaH pazyati sa pazyati | --5-- |
saMnyAsastu mahAbAho duHkhamAptumayogataH | - |
yogayukto munirbrahma nacireNAdhigacchati | --6-- |
yogayukto vizuddhAtmA vijitAtmA jitendriyaH | - |
sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipyate | --7-- |
naiva kiMcitkaromIti yukto manyeta tattvavit | - |
pazyaJzRNvanspRzaJjighrannaznangacchansvapaJzvasan | --8-- |
pralapanvisRjangRhNannunmiSannimiSannapi | - |
indriyANIndriyArtheSu vartanta iti dhArayan | --9-- |
brahmaNyAdhAya karmANi saGgaM tyaktvA karoti yaH | - |
lipyate na sa pApena padmapatramivAmbhasA | --10-- |
kAyena manasA buddhyA kevalairindriyairapi | - |
yoginaH karma kurvanti saGgaM tyaktvAtmazuddhaye | --11-- |
yuktaH karmaphalaM tyaktvA zAntimApnoti naiSThikIm | - |
ayuktaH kAmakAreNa phale sakto nibadhyate | --12-- |
sarvakarmANi manasA saMnyasyAste sukhaM vazI | - |
navadvAre pure dehI naiva kurvanna kArayan | --13-- |
na kartRtvaM na karmANi lokasya sRjati prabhuH | - |
na karmaphalasaMyogaM svabhAvastu pravartate | --14-- |
nAdatte kasyacitpApaM na caiva sukRtaM vibhuH | - |
ajJAnenAvRtaM jJAnaM tena muhyanti jantavaH | --15-- |
jJAnena tu tadajJAnaM yeSAM nAzitamAtmanaH | - |
teSAmAdityavajjJAnaM prakAzayati tatparam | --16-- |
tadbuddhayastadAtmAnastanniSThAstatparAyaNAH | - |
gacchantyapunarAvRttiM jJAnanirdhUtakalmaSAH | --17-- |
vidyAvinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini | - |
zuni caiva zvapAke ca paNDitAH samadarzinaH | --18-- |
ihaiva tairjitaH sargo yeSAM sAmye sthitaM manaH | - |
nirdoSaM hi samaM brahma tasmAdbrahmaNi te sthitAH | --19-- |
na prahRSyetpriyaM prApya nodvijetprApya cApriyam | - |
sthirabuddhirasaMmUDho brahmavidbrahmaNi sthitaH | --20-- |
bAhyasparzeSvasaktAtmA vindatyAtmani yatsukham | - |
sa brahmayogayuktAtmA sukhamakSayamaznute | --21-- |
ye hi saMsparzajA bhogA duHkhayonaya eva te | - |
AdyantavantaH kaunteya na teSu ramate budhaH | --22-- |
zaknotIhaiva yaH soDhuM prAkzarIravimokSaNAt | - |
kAmakrodhodbhavaM vegaM sa yuktaH sa sukhI naraH | --23-- |
yo'ntaHsukho'ntarArAmastathAntarjyotireva yaH | - |
sa yogI brahmanirvANaM brahmabhUto'dhigacchati | --24-- |
labhante brahmanirvANamRSayaH kSINakalmaSAH | - |
chinnadvaidhA yatAtmAnaH sarvabhUtahite ratAH | --25-- |
kAmakrodhaviyuktAnAM yatInAM yatacetasAm | - |
abhito brahmanirvANaM vartate viditAtmanAm | --26-- |
sparzAnkRtvA bahirbAhyAMzcakSuzcaivAntare bhruvoH | - |
prANApAnau samau kRtvA nAsAbhyantaracAriNau | --27-- |
yatendriyamanobuddhirmunirmokSaparAyaNaH | - |
vigatecchAbhayakrodho yaH sadA mukta eva saH | --28-- |
bhoktAraM yajJatapasAM sarvalokamahezvaram | - |
suhRdaM sarvabhUtAnAM jJAtvA mAM zAntimRcchati | --29-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde karmasaMnyAsayogo nAma paJcamo'dhyAyaH --5--
SaSTho'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
anAzritaH karmaphalaM kAryaM karma karoti yaH | - |
sa saMnyAsI ca yogI ca na niragnirna cAkriyaH | --1-- |
yaM saMnyAsamiti prAhuryogaM taM viddhi pANDava | - |
na hyasaMnyastasaMkalpo yogI bhavati kazcana | --2-- |
ArurukSormuneryogaM karma kAraNamucyate | - |
yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyate | --3-- |
yadA hi nendriyArtheSu na karmasvanuSajjate | - |
sarvasaMkalpasaMnyAsI yogArUDhastadocyate | --4-- |
uddharedAtmanAtmAnaM nAtmAnamavasAdayet | - |
Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH | --5-- |
bandhurAtmAtmanastasya yenAtmaivAtmanA jitaH | - |
anAtmanastu zatrutve vartetAtmaiva zatruvat | --6-- |
jitAtmanaH prazAntasya paramAtmA samAhitaH | - |
zItoSNasukhaduHkheSu tathA mAnApamAnayoH | --7-- |
jJAnavijJAnatRptAtmA kUTastho vijitendriyaH | - |
yukta ityucyate yogI samaloSTAzmakAJcanaH | --8-- |
suhRnmitrAryudAsInamadhyasthadveSyabandhuSu | - |
sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirviziSyate | --9-- |
yogI yuJjIta satatamAtmAnaM rahasi sthitaH | - |
ekAkI yatacittAtmA nirAzIraparigrahaH | --10-- |
zucau deze pratiSThApya sthiramAsanamAtmanaH | - |
nAtyucchritaM nAtinIcaM cailAjinakuzottaram | --11-- |
tatraikAgraM manaH kRtvA yatacittendriyakriyAH | - |
upavizyAsane yuJjyAdyogamAtmavizuddhaye | --12-- |
samaM kAyazirogrIvaM dhArayannacalaM sthiraH | - |
saMprekSya nAsikAgraM svaM dizazcAnavalokayan | --13-- |
prazAntAtmA vigatabhIrbrahmacArivrate sthitaH | - |
manaH saMyamya maccitto yukta AsIta matparaH | --14-- |
yuJjannevaM sadAtmAnaM yogI niyatamAnasaH | - |
zAntiM nirvANaparamAM matsaMsthAmadhigacchati | --15-- |
nAtyaznatastu yogo'sti na caikAntamanaznataH | - |
na cAtisvapnazIlasya jAgrato naiva cArjuna | --16-- |
yuktAhAravihArasya yuktaceSTasya karmasu | - |
yuktasvapnAvabodhasya yogo bhavati duHkhahA | --17-- |
yadA viniyataM cittamAtmanyevAvatiSThate | - |
niHspRhaH sarvakAmebhyo yukta ityucyate tadA | --18-- |
yathA dIpo nivAtastho neGgate sopamA smRtA | - |
yogino yatacittasya yuJjato yogamAtmanaH | --19-- |
yatroparamate cittaM niruddhaM yogasevayA | - |
yatra caivAtmanAtmAnaM pazyannAtmani tuSyati | --20-- |
sukhamAtyantikaM yattadbuddhigrAhyamatIndriyam | - |
vetti yatra na caivAyaM sthitazcalati tattvataH | --21-- |
yaM labdhvA cAparaM lAbhaM manyate nAdhikaM tataH | - |
yasminsthito na duHkhena guruNApi vicAlyate | --22-- |
taM vidyAdduHkhasaMyogaviyogaM yogasaMjJitam | - |
sa nizcayena yoktavyo yogo'nirviNNacetasA | --23-- |
saMkalpaprabhavAnkAmAMstyaktvA sarvAnazeSataH | - |
manasaivendriyagrAmaM viniyamya samantataH | --24-- |
zanaiH zanairuparamedbuddhyA dhRtigRhItayA | - |
AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiMcidapi cintayet | --25-- |
yato yato nizcarati manazcaJcalamasthiram | - |
tatastato niyamyaitadAtmanyeva vazaM nayet | --26-- |
prazAntamanasaM hyenaM yoginaM sukhamuttamam | - |
upaiti zAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSam | --27-- |
yuJjannevaM sadAtmAnaM yogI vigatakalmaSaH | - |
sukhena brahmasaMsparzamatyantaM sukhamaznute | --28-- |
sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni cAtmani | - |
IkSate yogayuktAtmA sarvatra samadarzanaH | --29-- |
yo mAM pazyati sarvatra sarvaM ca mayi pazyati | - |
tasyAhaM na praNazyAmi sa ca me na praNazyati | --30-- |
sarvabhUtasthitaM yo mAM bhajatyekatvamAsthitaH | - |
sarvathA vartamAno'pi sa yogI mayi vartate | --31-- |
Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjuna | - |
sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mataH | --32-- |
arjuna uvAca- | |
yo'yaM yogastvayA proktaH sAmyena madhusUdana | - |
etasyAhaM na pazyAmi caJcalatvAtsthitiM sthirAm | --33-- |
caJcalaM hi manaH kRSNa pramAthi balavaddRDham | - |
tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram | --34-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
asaMzayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam | - |
abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gRhyate | --35-- |
asaMyatAtmanA yogo duSprApa iti me matiH | - |
vazyAtmanA tu yatatA zakyo'vAptumupAyataH | --36-- |
arjuna uvAca- | |
ayatiH zraddhayopeto yogAccalitamAnasaH | - |
aprApya yogasaMsiddhiM kAM gatiM kRSNa gacchati | --37-- |
kaccinnobhayavibhraSTazchinnAbhramiva nazyati | - |
apratiSTho mahAbAho vimUDho brahmaNaH pathi | --38-- |
etanme saMzayaM kRSNa chettumarhasyazeSataH | - |
tvadanyaH saMzayasyAsya chettA na hyupapadyate | --39-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
pArtha naiveha nAmutra vinAzastasya vidyate | - |
na hi kalyANakRtkazciddurgatiM tAta gacchati | --40-- |
prApya puNyakRtAM lokAnuSitvA zAzvatIH samAH | - |
zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTo'bhijAyate | --41-- |
athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm | - |
etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam | --42-- |
tatra taM buddhisaMyogaM labhate paurvadehikam | - |
yatate ca tato bhUyaH saMsiddhau kurunandana | --43-- |
pUrvAbhyAsena tenaiva hriyate hyavazo'pi saH | - |
jijJAsurapi yogasya zabdabrahmAtivartate | --44-- |
prayatnAdyatamAnastu yogI saMzuddhakilbiSaH | - |
anekajanmasaMsiddhastato yAti parAM gatim | --45-- |
tapasvibhyo'dhiko yogI jJAnibhyo'pi mato'dhikaH | - |
karmibhyazcAdhiko yogI tasmAdyogI bhavArjuna | --46-- |
yoginAmapi sarveSAM madgatenAntarAtmanA | - |
zraddhAvAnbhajate yo mAM sa me yuktatamo mataH | --47-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde AtmasaMyamayogo nAma SaSTho'dhyAyaH --6--
saptamo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
mayyAsaktamanAH pArtha yogaM yuJjanmadAzrayaH | - |
asaMzayaM samagraM mAM yathA jJAsyasi tacchRNu | --1-- |
jJAnaM te'haM savijJAnamidaM vakSyAmyazeSataH | - |
yajjJAtvA neha bhUyo'nyajjJAtavyamavaziSyate | --2-- |
manuSyANAM sahasreSu kazcidyatati siddhaye | - |
yatatAmapi siddhAnAM kazcinmAM vetti tattvataH | --3-- |
bhUmirApo'nalo vAyuH khaM mano buddhireva ca | - |
ahaMkAra itIyaM me bhinnA prakRtiraSTadhA | --4-- |
apareyamitastvanyAM prakRtiM viddhi me parAm | - |
jIvabhUtAM mahAbAho yayedaM dhAryate jagat | --5-- |
etadyonIni bhUtAni sarvANItyupadhAraya | - |
ahaM kRtsnasya jagataH prabhavaH pralayastathA | --6-- |
mattaH parataraM nAnyatkiMcidasti dhanaMjaya | - |
mayi sarvamidaM protaM sUtre maNigaNA iva | --7-- |
raso'hamapsu kaunteya prabhAsmi zazisUryayoH | - |
praNavaH sarvavedeSu zabdaH khe pauruSaM nRSu | --8-- |
puNyo gandhaH pRthivyAM ca tejazcAsmi vibhAvasau | - |
jIvanaM sarvabhUteSu tapazcAsmi tapasviSu | --9-- |
bIjaM mAM sarvabhUtAnAM viddhi pArtha sanAtanam | - |
buddhirbuddhimatAmasmi tejastejasvinAmaham | --10-- |
balaM balavatAM cAhaM kAmarAgavivarjitam | - |
dharmAviruddho bhUteSu kAmo'smi bharatarSabha | --11-- |
ye caiva sAttvikA bhAvA rAjasAstAmasAzca ye | - |
matta eveti tAnviddhi na tvahaM teSu te mayi | --12-- |
tribhirguNamayairbhAvairebhiH sarvamidaM jagat | - |
mohitaM nAbhijAnAti mAmebhyaH paramavyayam | --13-- |
daivI hyeSA guNamayI mama mAyA duratyayA | - |
mAmeva ye prapadyante mAyAmetAM taranti te | --14-- |
na mAM duSkRtino mUDhAH prapadyante narAdhamAH | - |
mAyayApahRtajJAnA AsuraM bhAvamAzritAH | --15-- |
caturvidhA bhajante mAM janAH sukRtino'rjuna | - |
Arto jijJAsurarthArthI jJAnI ca bharatarSabha | --16-- |
teSAM jJAnI nityayukta ekabhaktirviziSyate | - |
priyo hi jJAnino'tyarthamahaM sa ca mama priyaH | --17-- |
udArAH sarva evaite jJAnI tvAtmaiva me matam | - |
AsthitaH sa hi yuktAtmA mAmevAnuttamAM gatim | --18-- |
bahUnAM janmanAmante jJAnavAnmAM prapadyate | - |
vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH | --19-- |
kAmaistaistairhRtajJAnAH prapadyante'nyadevatAH | - |
taM taM niyamamAsthAya prakRtyA niyatAH svayA | --20-- |
yo yo yAM yAM tanuM bhaktaH zraddhayArcitumicchati | - |
tasya tasyAcalAM zraddhAM tAmeva vidadhAmyaham | --21-- |
sa tayA zraddhayA yuktastasyArAdhanamIhate | - |
labhate ca tataH kAmAnmayaiva vihitAnhi tAn | --22-- |
antavattu phalaM teSAM tadbhavatyalpamedhasAm | - |
devAndevayajo yAnti madbhaktA yAnti mAmapi | --23-- |
avyaktaM vyaktimApannaM manyante mAmabuddhayaH | - |
paraM bhAvamajAnanto mamAvyayamanuttamam | --24-- |
nAhaM prakAzaH sarvasya yogamAyAsamAvRtaH | - |
mUDho'yaM nAbhijAnAti loko mAmajamavyayam | --25-- |
vedAhaM samatItAni vartamAnAni cArjuna | - |
bhaviSyANi ca bhUtAni mAM tu veda na kazcana | --26-- |
icchAdveSasamutthena dvandvamohena bhArata | - |
sarvabhUtAni saMmohaM sarge yAnti paraMtapa | --27-- |
yeSAM tvantagataM pApaM janAnAM puNyakarmaNAm | - |
te dvandvamohanirmuktA bhajante mAM dRDhavratAH | --28-- |
jarAmaraNamokSAya mAmAzritya yatanti ye | - |
te brahma tadviduH kRtsnamadhyAtmaM karma cAkhilam | --29-- |
sAdhibhUtAdhidaivaM mAM sAdhiyajJaM ca ye viduH | - |
prayANakAle'pi ca mAM te viduryuktacetasaH | --30-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde jJAnavijJAnayogo nAma saptamo'dhyAyaH --7--
aSTamo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
kiM tadbrahma kimadhyAtmaM kiM karma puruSottama | - |
adhibhUtaM ca kiM proktamadhidaivaM kimucyate | --1-- |
adhiyajJaH kathaM ko'tra dehe'sminmadhusUdana | - |
prayANakAle ca kathaM jJeyo'si niyatAtmabhiH | --2-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
akSaraM brahma paramaM svabhAvo'dhyAtmamucyate | - |
bhUtabhAvodbhavakaro visargaH karmasaMjJitaH | --3-- |
adhibhUtaM kSaro bhAvaH puruSazcAdhidaivatam | - |
adhiyajJo'hamevAtra dehe dehabhRtAM vara | --4-- |
antakAle ca mAmeva smaranmuktvA kalevaram | - |
yaH prayAti sa madbhAvaM yAti nAstyatra saMzayaH | --5-- |
yaM yaM vApi smaranbhAvaM tyajatyante kalevaram | - |
taM tamevaiti kaunteya sadA tadbhAvabhAvitaH | --6-- |
tasmAtsarveSu kAleSu mAmanusmara yudhya ca | - |
mayyarpitamanobuddhirmAmevaiSyasyasaMzayam | --7-- |
abhyAsayogayuktena cetasA nAnyagAminA | - |
paramaM puruSaM divyaM yAti pArthAnucintayan | --8-- |
kaviM purANamanuzAsitAramaNoraNIyaMsamanusmaredyaH | - |
sarvasya dhAtAramacintyarUpamAdityavarNaM tamasaH parastAt | --9-- |
prayANakAle manasAcalena bhaktyA yukto yogabalena caiva | - |
bhruvormadhye prANamAvezya samyaksa taM paraM puruSamupaiti divyam | --10-- |
yadakSaraM vedavido vadanti vizanti yadyatayo vItarAgAH | - |
yadicchanto brahmacaryaM caranti tatte padaM saMgraheNa pravakSye | --11-- |
sarvadvArANi saMyamya mano hRdi nirudhya ca | - |
mUrdhnyAdhAyAtmanaH prANamAsthito yogadhAraNAm | --12-- |
omityekAkSaraM brahma vyAharanmAmanusmaran | - |
yaH prayAti tyajandehaM sa yAti paramAM gatim | --13-- |
ananyacetAH satataM yo mAM smarati nityazaH | - |
tasyAhaM sulabhaH pArtha nityayuktasya yoginaH | --14-- |
mAmupetya punarjanma duHkhAlayamazAzvatam | - |
nApnuvanti mahAtmAnaH saMsiddhiM paramAM gatAH | --15-- |
AbrahmabhuvanAllokAH punarAvartino'rjuna | - |
mAmupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate | --16-- |
sahasrayugaparyantamaharyadbrahmaNo viduH | - |
rAtriM yugasahasrAntAM te'horAtravido janAH | --17-- |
avyaktAdvyaktayaH sarvAH prabhavantyaharAgame | - |
rAtryAgame pralIyante tatraivAvyaktasaMjJake | --18-- |
bhUtagrAmaH sa evAyaM bhUtvA bhUtvA pralIyate | - |
rAtryAgame'vazaH pArtha prabhavatyaharAgame | --19-- |
parastasmAttu bhAvo'nyo'vyakto'vyaktAtsanAtanaH | - |
yaH sa sarveSu bhUteSu nazyatsu na vinazyati | --20-- |
avyakto'kSara ityuktastamAhuH paramAM gatim | - |
yaM prApya na nivartante taddhAma paramaM mama | --21-- |
puruSaH sa paraH pArtha bhaktyA labhyastvananyayA | - |
yasyAntaHsthAni bhUtAni yena sarvamidaM tatam | --22-- |
yatra kAle tvanAvRttimAvRttiM caiva yoginaH | - |
prayAtA yAnti taM kAlaM vakSyAmi bharatarSabha | --23-- |
agnirjotirahaH zuklaH SaNmAsA uttarAyaNam | - |
tatra prayAtA gacchanti brahma brahmavido janAH | --24-- |
dhUmo rAtristathA kRSNaH SaNmAsA dakSiNAyanam | - |
tatra cAndramasaM jyotiryogI prApya nivartate | --25-- |
zuklakRSNe gatI hyete jagataH zAzvate mate | - |
ekayA yAtyanAvRttimanyayAvartate punaH | --26-- |
naite sRtI pArtha jAnanyogI muhyati kazcana | - |
tasmAtsarveSu kAleSu yogayukto bhavArjuna | --27-- |
vedeSu yajJeSu tapaHsu caiva dAneSu yatpuNyaphalaM pradiSTam | - |
atyeti tatsarvamidaM viditvAyogI paraM sthAnamupaiti cAdyam | --28-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde akSarabrahmayogo nAmASTamo'dhyAyaH --8--
navamo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
idaM tu te guhyatamaM pravakSyAmyanasUyave | - |
jJAnaM vijJAnasahitaM yajjJAtvA mokSyase'zubhAt | --1-- |
rAjavidyA rAjaguhyaM pavitramidamuttamam | - |
pratyakSAvagamaM dharmyaM susukhaM kartumavyayam | --2-- |
azraddadhAnAH puruSA dharmasyAsya paraMtapa | - |
aprApya mAM nivartante mRtyusaMsAravartmani | --3-- |
mayA tatamidaM sarvaM jagadavyaktamUrtinA | - |
matsthAni sarvabhUtAni na cAhaM teSvavasthitaH | --4-- |
na ca matsthAni bhUtAni pazya me yogamaizvaram | - |
bhUtabhRnna ca bhUtastho mamAtmA bhUtabhAvanaH | --5-- |
yathAkAzasthito nityaM vAyuH sarvatrago mahAn | - |
tathA sarvANi bhUtAni matsthAnItyupadhAraya | --6-- |
sarvabhUtAni kaunteya prakRtiM yAnti mAmikAm | - |
kalpakSaye punastAni kalpAdau visRjAmyaham | --7-- |
prakRtiM svAmavaSTabhya visRjAmi punaH punaH | - |
bhUtagrAmamimaM kRtsnamavazaM prakRtervazAt | --8-- |
na ca mAM tAni karmANi nibadhnanti dhanaMjaya | - |
udAsInavadAsInamasaktaM teSu karmasu | --9-- |
mayAdhyakSeNa prakRtiH sUyate sacarAcaram | - |
hetunAnena kaunteya jagadviparivartate | --10-- |
avajAnanti mAM mUDhA mAnuSIM tanumAzritam | - |
paraM bhAvamajAnanto mama bhUtamahezvaram | --11-- |
moghAzA moghakarmANo moghajJAnA vicetasaH | - |
rAkSasImAsurIM caiva prakRtiM mohinIM zritAH | --12-- |
mahAtmAnastu mAM pArtha daivIM prakRtimAzritAH | - |
bhajantyananyamanaso jJAtvA bhUtAdimavyayam | --13-- |
satataM kIrtayanto mAM yatantazca dRDhavratAH | - |
namasyantazca mAM bhaktyA nityayuktA upAsate | --14-- |
jJAnayajJena cApyanye yajanto mAmupAsate | - |
ekatvena pRthaktvena bahudhA vizvatomukham | --15-- |
ahaM kraturahaM yajJaH svadhAhamahamauSadham | - |
mantro'hamahamevAjyamahamagnirahaM hutam | --16-- |
pitAhamasya jagato mAtA dhAtA pitAmahaH | - |
vedyaM pavitramoMkAra RksAma yajureva ca | --17-- |
gatirbhartA prabhuH sAkSI nivAsaH zaraNaM suhRt | - |
prabhavaH pralayaH sthAnaM nidhAnaM bIjamavyayam | --18-- |
tapAmyahamahaM varSaM nigRhNAmyutsRjAmi ca | - |
amRtaM caiva mRtyuzca sadasaccAhamarjuna | --19-- |
traividyA mAM somapAH pUtapApA yajJairiSTvA svargatiM prArthayante | - |
te puNyamAsAdya surendralokamaznanti divyAndivi devabhogAn | --20-- |
te taM bhuktvA svargalokaM vizAlaM kSINe puNye martyalokaM vizanti | - |
evaM trayIdharmamanuprapannA gatAgataM kAmakAmA labhante | --21-- |
ananyAzcintayanto mAM ye janAH paryupAsate | - |
eSAM nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham | --22-- |
ye'pyanyadevatA bhaktA yajante zraddhayAnvitAH | - |
te'pi mAmeva kaunteya yajantyavidhipUrvakam | --23-- |
ahaM hi sarvayajJAnAM bhoktA ca prabhureva ca | - |
na tu mAmabhijAnanti tattvenAtazcyavanti te | --24-- |
yAnti devavratA devAnpitRRnyAnti pitRvratAH | - |
bhUtAni yAnti bhUtejyA yAnti madyAjino'pi mAm | --25-- |
patraM puSpaM phalaM toyaM yo me bhaktyA prayacchati | - |
tadahaM bhaktyupahRtamaznAmi prayatAtmanaH | --26-- |
yatkaroSi yadaznAsi yajjuhoSi dadAsi yat | - |
yattapasyasi kaunteya tatkuruSva madarpaNam | --27-- |
zubhAzubhaphalairevaM mokSyase karmabandhanaiH | - |
saMnyAsayogayuktAtmA vimukto mAmupaiSyasi | --28-- |
samo'haM sarvabhUteSu na me dveSyo'sti na priyaH | - |
ye bhajanti tu mAM bhaktyA mayi te teSu cApyaham | --29-- |
api cetsudurAcAro bhajate mAmananyabhAk | - |
sAdhureva sa mantavyaH samyagvyavasito hi saH | --30-- |
kSipraM bhavati dharmAtmA zazvacchAntiM nigacchati | - |
kaunteya pratijAnIhi na me bhaktaH praNazyati | --31-- |
mAM hi pArtha vyapAzritya ye'pi syuH pApayonayaH | - |
striyo vaizyAstathA zUdrAste'pi yAnti parAM gatim | --32-- |
kiM punarbrAhmaNAH puNyA bhaktA rAjarSayastathA | - |
anityamasukhaM lokamimaM prApya bhajasva mAm | --33-- |
manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM namaskuru | - |
mAmevaiSyasi yuktvaivamAtmAnaM matparAyaNaH | --34-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde rAjavidyArAjaguhyayogo nAma navamo'dhyAyaH --9--
dazamo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
bhUya eva mahAbAho zRNu me paramaM vacaH | - |
yatte'haM prIyamANAya vakSyAmi hitakAmyayA | --1-- |
na me viduH suragaNAH prabhavaM na maharSayaH | - |
ahamAdirhi devAnAM maharSINAM ca sarvazaH | --2-- |
yo mAmajamanAdiM ca vetti lokamahezvaram | - |
asaMmUDhaH sa martyeSu sarvapApaiH pramucyate | --3-- |
buddhirjJAnamasaMmohaH kSamA satyaM damaH zamaH | - |
sukhaM duHkhaM bhavo'bhAvo bhayaM cAbhayameva ca | --4-- |
ahiMsA samatA tuSTistapo dAnaM yazo'yazaH | - |
bhavanti bhAvA bhUtAnAM matta eva pRthagvidhAH | --5-- |
maharSayaH sapta pUrve catvAro manavastathA | - |
madbhAvA mAnasA jAtA yeSAM loka imAH prajAH | --6-- |
etAM vibhUtiM yogaM ca mama yo vetti tattvataH | - |
so'vikampena yogena yujyate nAtra saMzayaH | --7-- |
ahaM sarvasya prabhavo mattaH sarvaM pravartate | - |
iti matvA bhajante mAM budhA bhAvasamanvitAH | --8-- |
maccittA madgataprANA bodhayantaH parasparam | - |
kathayantazca mAM nityaM tuSyanti ca ramanti ca | --9-- |
teSAM satatayuktAnAM bhajatAM prItipUrvakam | - |
dadAmi buddhiyogaM taM yena mAmupayAnti te | --10-- |
teSAmevAnukampArthamahamajJAnajaM tamaH | - |
nAzayAmyAtmabhAvastho jJAnadIpena bhAsvatA | --11-- |
arjuna uvAca- | |
paraM brahma paraM dhAma pavitraM paramaM bhavAn | - |
puruSaM zAzvataM divyamAdidevamajaM vibhum | --12-- |
AhustvAmRSayaH sarve devarSirnAradastathA | - |
asito devalo vyAsaH svayaM caiva bravISi me | --13-- |
sarvametadRtaM manye yanmAM vadasi kezava | - |
na hi te bhagavanvyaktiM vidurdevA na dAnavAH | --14-- |
svayamevAtmanAtmAnaM vettha tvaM puruSottama | - |
bhUtabhAvana bhUteza devadeva jagatpate | --15-- |
vaktumarhasyazeSeNa divyA hyAtmavibhUtayaH | - |
yAbhirvibhUtibhirlokAnimAMstvaM vyApya tiSThasi | --16-- |
kathaM vidyAmahaM yogiMstvAM sadA paricintayan | - |
keSu keSu ca bhAveSu cintyo'si bhagavanmayA | --17-- |
vistareNAtmano yogaM vibhUtiM ca janArdana | - |
bhUyaH kathaya tRptirhi zRNvato nAsti me'mRtam | --18-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
hanta te kathayiSyAmi divyA hyAtmavibhUtayaH | - |
prAdhAnyataH kuruzreSTha nAstyanto vistarasya me | --19-- |
ahamAtmA guDAkeza sarvabhUtAzayasthitaH | - |
ahamAdizca madhyaM ca bhUtAnAmanta eva ca | --20-- |
AdityAnAmahaM viSNurjyotiSAM raviraMzumAn | - |
marIcirmarutAmasmi nakSatrANAmahaM zazI | --21-- |
vedAnAM sAmavedo'smi devAnAmasmi vAsavaH | - |
indriyANAM manazcAsmi bhUtAnAmasmi cetanA | --22-- |
rudrANAM zaMkarazcAsmi vittezo yakSarakSasAm | - |
vasUnAM pAvakazcAsmi meruH zikhariNAmaham | --23-- |
purodhasAM ca mukhyaM mAM viddhi pArtha bRhaspatim | - |
senAnInAmahaM skandaH sarasAmasmi sAgaraH | --24-- |
maharSINAM bhRgurahaM girAmasmyekamakSaram | - |
yajJAnAM japayajJo'smi sthAvarANAM himAlayaH | --25-- |
azvatthaH sarvavRkSANAM devarSINAM ca nAradaH | - |
gandharvANAM citrarathaH siddhAnAM kapilo muniH | --26-- |
uccaiHzravasamazvAnAM viddhi mAmamRtodbhavam | - |
airAvataM gajendrANAM narANAM ca narAdhipam | --27-- |
AyudhAnAmahaM vajraM dhenUnAmasmi kAmadhuk | - |
prajanazcAsmi kandarpaH sarpANAmasmi vAsukiH | --28-- |
anantazcAsmi nAgAnAM varuNo yAdasAmaham | - |
pitRRNAmaryamA cAsmi yamaH saMyamatAmaham | --29-- |
prahlAdazcAsmi daityAnAM kAlaH kalayatAmaham | - |
mRgANAM ca mRgendro'haM vainateyazca pakSiNAm | --30-- |
pavanaH pavatAmasmi rAmaH zastrabhRtAmaham | - |
jhaSANAM makarazcAsmi srotasAmasmi jAhnavI | --31-- |
sargANAmAdirantazca madhyaM caivAhamarjuna | - |
adhyAtmavidyA vidyAnAM vAdaH pravadatAmaham | --32-- |
akSarANAmakAro'smi dvandvaH sAmAsikasya ca | - |
ahamevAkSayaH kAlo dhAtAhaM vizvatomukhaH | --33-- |
mRtyuH sarvaharazcAhamudbhavazca bhaviSyatAm | - |
kIrtiH zrIrvAkca nArINAM smRtirmedhA dhRtiH kSamA | --34-- |
bRhatsAma tathA sAmnAM gAyatrI chandasAmaham | - |
mAsAnAM mArgazIrSo'hamRtUnAM kusumAkaraH | --35-- |
dyUtaM chalayatAmasmi tejastejasvinAmaham | - |
jayo'smi vyavasAyo'smi sattvaM sattvavatAmaham | --36-- |
vRSNInAM vAsudevo'smi pANDavAnAM dhanaMjayaH | - |
munInAmapyahaM vyAsaH kavInAmuzanA kaviH | --37-- |
daNDo damayatAmasmi nItirasmi jigISatAm | - |
maunaM caivAsmi guhyAnAM jJAnaM jJAnavatAmaham | --38-- |
yaccApi sarvabhUtAnAM bIjaM tadahamarjuna | - |
na tadasti vinA yatsyAnmayA bhUtaM carAcaram | --39-- |
nAnto'sti mama divyAnAM vibhUtInAM paraMtapa | - |
eSa tUddezataH prokto vibhUtervistaro mayA | --40-- |
yadyadvibhUtimatsattvaM zrImadUrjitameva vA | - |
tattadevAvagaccha tvaM mama tejoM'zasaMbhavam | --41-- |
athavA bahunaitena kiM jJAtena tavArjuna | - |
viSTabhyAhamidaM kRtsnamekAMzena sthito jagat | --42-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde vibhUtiyogo nAma dazamo'dhyAyaH --10--
ekAdazo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
madanugrahAya paramaM guhyamadhyAtmasaMjJitam | - |
yattvayoktaM vacastena moho'yaM vigato mama | --1-- |
bhavApyayau hi bhUtAnAM zrutau vistarazo mayA | - |
tvattaH kamalapatrAkSa mAhAtmyamapi cAvyayam | --2-- |
evametadyathAttha tvamAtmAnaM paramezvara | - |
draSTumicchAmi te rUpamaizvaraM puruSottama | --3-- |
manyase yadi tacchakyaM mayA draSTumiti prabho | - |
yogezvara tato me tvaM darzayAtmAnamavyayam | --4-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
pazya me pArtha rUpANi zatazo'tha sahasrazaH | - |
nAnAvidhAni divyAni nAnAvarNAkRtIni ca | --5-- |
pazyAdityAnvasUnrudrAnazvinau marutastathA | - |
bahUnyadRSTapUrvANi pazyAzcaryANi bhArata | --6-- |
ihaikasthaM jagatkRtsnaM pazyAdya sacarAcaram | - |
mama dehe guDAkeza yaccAnyaddraSTumicchasi | --7-- |
na tu mAM zakyase draSTumanenaiva svacakSuSA | - |
divyaM dadAmi te cakSuH pazya me yogamaizvaram | --8-- |
saMjaya uvAca- | |
evamuktvA tato rAjanmahAyogezvaro hariH | - |
darzayAmAsa pArthAya paramaM rUpamaizvaram | --9-- |
anekavaktranayanamanekAdbhutadarzanam | - |
anekadivyAbharaNaM divyAnekodyatAyudham | --10-- |
divyamAlyAmbaradharaM divyagandhAnulepanam | - |
sarvAzcaryamayaM devamanantaM vizvatomukham | --11-- |
divi sUryasahasrasya bhavedyugapadutthitA | - |
yadi bhAH sadRzI sA syAdbhAsastasya mahAtmanaH | --12-- |
tatraikasthaM jagatkRtsnaM pravibhaktamanekadhA | - |
apazyaddevadevasya zarIre pANDavastadA | --13-- |
tataH sa vismayAviSTo hRSTaromA dhanaMjayaH | - |
praNamya zirasA devaM kRtAJjalirabhASata | --14-- |
arjuna uvAca- | |
pazyAmi devAMstava deva dehe sarvAMstathA bhUtavizeSasaMghAn | - |
brahmANamIzaM kamalAsanasthamRSIMzca sarvAnuragAMzca divyAn | --15-- |
anekabAhUdaravaktranetraM pazyAmi tvAM sarvato'nantarUpam | - |
nAntaM na madhyaM na punastavAdiM pazyAmi vizvezvara vizvarUpa | --16-- |
kirITinaM gadinaM cakriNaM ca tejorAziM sarvato dIptimantam | - |
pazyAmi tvAM durnirIkSyaM samantAddIptAnalArkadyutimaprameyam | --17-- |
tvamakSaraM paramaM veditavyaM tvamasya vizvasya paraM nidhAnam | - |
tvamavyayaH zAzvatadharmagoptA sanAtanastvaM puruSo mato me | --18-- |
anAdimadhyAntamanantavIryamanantabAhuM zazisUryanetram | - |
pazyAmi tvAM dIptahutAzavaktraM svatejasA vizvamidaM tapantam | --19-- |
dyAvApRthivyoridamantaraM hi vyAptaM tvayaikena dizazca sarvAH | - |
dRSTvAdbhutaM rUpamugraM tavedaM lokatrayaM pravyathitaM mahAtman | --20-- |
amI hi tvAM surasaGghA vizanti kecidbhItAH prAJjalayo gRNanti | - |
svastItyuktvA maharSisiddhasaMghAH stuvanti tvAM stutibhiH puSkalAbhiH | --21-- |
rudrAdityA vasavo ye ca sAdhyA vizve'zvinau marutazcoSmapAzca | - |
gandharvayakSAsurasiddhasaMghA vIkSante tvAM vismitAzcaiva sarve | --22-- |
rUpaM mahatte bahuvaktranetraM mahAbAho bahubAhUrupAdam | - |
bahUdaraM bahudaMSTrAkarAlaM dRSTvA lokAH pravyathitAstathAham | --23-- |
nabhaHspRzaM dIptamanekavarNaM vyAttAnanaM dIptavizAlanetram | - |
dRSTvA hi tvAM pravyathitAntarAtmA dhRtiM na vindAmi zamaM ca viSNo | --24-- |
daMSTrAkarAlAni ca te mukhAni dRSTvaiva kAlAnalasaMnibhAni | - |
dizo na jAne na labhe ca zarma prasIda deveza jagannivAsa | --25-- |
amI ca tvAM dhRtarASTrasya putrAH sarve sahaivAvanipAlasaMghaiH | - |
bhISmo droNaH sUtaputrastathAsau sahAsmadIyairapi yodhamukhyaiH | --26-- |
vaktrANi te tvaramANA vizanti daMSTrAkarAlAni bhayAnakAni | - |
kecidvilagnA dazanAntareSu saMdRzyante cUrNitairuttamAGgaiH | --27-- |
yathA nadInAM bahavo'mbuvegAH samudramevAbhimukhA dravanti | - |
tathA tavAmI naralokavIrA vizanti vaktrANyabhivijvalanti | --28-- |
yathA pradIptaM jvalanaM pataMgA vizanti nAzAya samRddhavegAH | - |
tathaiva nAzAya vizanti lokAstavApi vaktrANi samRddhavegAH | --29-- |
lelihyase grasamAnaH samantAllokAnsamagrAnvadanairjvaladbhiH | - |
tejobhirApUrya jagatsamagraM bhAsastavogrAH pratapanti viSNo | --30-- |
AkhyAhi me ko bhavAnugrarUpo namo'stu te devavara prasIda | - |
vijJAtumicchAmi bhavantamAdyaM na hi prajAnAmi tava pravRttim | --31-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
kAlo'smi lokakSayakRtpravRddho lokAnsamAhartumiha pravRttaH | - |
Rte'pi tvAM na bhaviSyanti sarve ye'vasthitAH pratyanIkeSu yodhAH | --32-- |
tasmAttvamuttiSTha yazo labhasva jitvA zatrUnbhuGkSva rAjyaM samRddham | - |
mayaivaite nihatAH pUrvameva nimittamAtraM bhava savyasAcin | --33-- |
droNaM ca bhISmaM ca jayadrathaM ca karNaM tathAnyAnapi yodhavIrAn | - |
mayA hatAMstvaM jahi mA vyathiSThA yudhyasva jetAsi raNe sapatnAn | --34-- |
saMjaya uvAca- | |
etacchrutvA vacanaM kezavasya kRtAJjalirvepamAnaH kirITI | - |
namaskRtvA bhUya evAha kRSNaM sagadgadaM bhItabhItaH praNamya | --35-- |
arjuna uvAca- | |
sthAne hRSIkeza tava prakIrtyA jagatprahRSyatyanurajyate ca | - |
rakSAMsi bhItAni dizo dravanti sarve namasyanti ca siddhasaMghAH | --36-- |
kasmAcca te na nameranmahAtmangarIyase brahmaNo'pyAdikartre | - |
ananta deveza jagannivAsa tvamakSaraM sadasattatparaM yat | --37-- |
tvamAdidevaH puruSaH purANastvamasya vizvasya paraM nidhAnam | - |
vettAsi vedyaM ca paraM ca dhAma tvayA tataM vizvamanantarUpa | --38-- |
vAyuryamo'gnirvaruNaH zazAGkaH prajApatistvaM prapitAmahazca | - |
namo namaste'stu sahasrakRtvaH punazca bhUyo'pi namo namaste | --39-- |
namaH purastAdatha pRSThataste namo'stu te sarvata eva sarva | - |
anantavIryAmitavikramastvaM sarvaM samApnoSi tato'si sarvaH | --40-- |
sakheti matvA prasabhaM yaduktaM he kRSNa he yAdava he sakheti | - |
ajAnatA mahimAnaM tavedaM mayA pramAdAtpraNayena vApi | --41-- |
yaccAvahAsArthamasatkRto'si vihArazayyAsanabhojaneSu | - |
eko'thavApyacyuta tatsamakSaM tatkSAmaye tvAmahamaprameyam | --42-- |
pitAsi lokasya carAcarasya tvamasya pUjyazca gururgarIyAn | - |
na tvatsamo'styabhyadhikaH kuto'nyo lokatraye'pyapratimaprabhAva | --43-- |
tasmAtpraNamya praNidhAya kAyaM prasAdaye tvAmahamIzamIDyam | - |
piteva putrasya sakheva sakhyuH priyaH priyAyArhasi deva soDhum | --44-- |
adRSTapUrvaM hRSito'smi dRSTvA bhayena ca pravyathitaM mano me | - |
tadeva me darzaya devarUpaM prasIda deveza jagannivAsa | --45-- |
kirITinaM gadinaM cakrahastamicchAmi tvAM draSTumahaM tathaiva | - |
tenaiva rUpeNa caturbhujena sahasrabAho bhava vizvamUrte | --46-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
mayA prasannena tavArjunedaM rUpaM paraM darzitamAtmayogAt | - |
tejomayaM vizvamanantamAdyaM yanme tvadanyena na dRSTapUrvam | --47-- |
na vedayajJAdhyayanairna dAnairna ca kriyAbhirna tapobhirugraiH | - |
evaMrUpaH zakya ahaM nRloke draSTuM tvadanyena kurupravIra | --48-- |
mA te vyathA mA ca vimUDhabhAvo dRSTvA rUpaM ghoramIdRGmamedam | - |
vyapetabhIH prItamanAH punastvaM tadeva me rUpamidaM prapazya | --49-- |
saMjaya uvAca- | |
ityarjunaM vAsudevastathoktvA svakaM rUpaM darzayAmAsa bhUyaH | - |
AzvAsayAmAsa ca bhItamenaM bhUtvA punaH saumyavapurmahAtmA | --50-- |
arjuna uvAca- | |
dRSTvedaM mAnuSaM rUpaM tava saumyaM janArdana | - |
idAnImasmi saMvRttaH sacetAH prakRtiM gataH | --51-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
sudurdarzamidaM rUpaM dRSTavAnasi yanmama | - |
devA apyasya rUpasya nityaM darzanakAGkSiNaH | --52-- |
nAhaM vedairna tapasA na dAnena na cejyayA | - |
zakya evaMvidho draSTuM dRSTavAnasi mAM yathA | --53-- |
bhaktyA tvananyayA zakya ahamevaMvidho'rjuna | - |
jJAtuM draSTuM ca tattvena praveSTuM ca paraMtapa | --54-- |
matkarmakRnmatparamo madbhaktaH saGgavarjitaH | - |
nirvairaH sarvabhUteSu yaH sa mAmeti pANDava | --55-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde vizvarUpadarzanayogo nAmaikAdazo'dhyAyaH --11--
dvAdazo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
evaM satatayuktA ye bhaktAstvAM paryupAsate | - |
ye cApyakSaramavyaktaM teSAM ke yogavittamAH | --1-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
mayyAvezya mano ye mAM nityayuktA upAsate | - |
zraddhayA parayopetAste me yuktatamA matAH | --2-- |
ye tvakSaramanirdezyamavyaktaM paryupAsate | - |
sarvatragamacintyaM ca kUTasthamacalaM dhruvam | --3-- |
saMniyamyendriyagrAmaM sarvatra samabuddhayaH | - |
te prApnuvanti mAmeva sarvabhUtahite ratAH | --4-- |
klezo'dhikatarasteSAmavyaktAsaktacetasAm | - |
avyaktA hi gatirduHkhaM dehavadbhiravApyate | --5-- |
ye tu sarvANi karmANi mayi saMnyasya matparAH | - |
ananyenaiva yogena mAM dhyAyanta upAsate | --6-- |
teSAmahaM samuddhartA mRtyusaMsArasAgarAt | - |
bhavAmina cirAtpArtha mayyAvezitacetasAm | --7-- |
mayyeva mana Adhatsva mayi buddhiM nivezaya | - |
nivasiSyasi mayyeva ata UrdhvaM na saMzayaH | --8-- |
atha cittaM samAdhAtuM na zaknoSi mayi sthiram | - |
abhyAsayogena tato mAmicchAptuM dhanaMjaya | --9-- |
abhyAse'pyasamartho'si matkarmaparamo bhava | - |
madarthamapi karmANi kurvansiddhimavApsyasi | --10-- |
athaitadapyazakto'si kartuM madyogamAzritaH | - |
sarvakarmaphalatyAgaM tataH kuru yatAtmavAn | --11-- |
zreyo hi jJAnamabhyAsAjjJAnAddhyAnaM viziSyate | - |
dhyAnAtkarmaphalatyAgastyAgAcchAntiranantaram | --12-- |
adveSTA sarvabhUtAnAM maitraH karuNa eva ca | - |
nirmamo nirahaMkAraH samaduHkhasukhaH kSamI | --13-- |
saMtuSTaH satataM yogI yatAtmA dRDhanizcayaH | - |
mayyarpitamanobuddhiryo madbhaktaH sa me priyaH | --14-- |
yasmAnnodvijate loko lokAnnodvijate ca yaH | - |
harSAmarSabhayodvegairmukto yaH sa ca me priyaH | --15-- |
anapekSaH zucirdakSa udAsIno gatavyathaH | - |
sarvArambhaparityAgI yo madbhaktaH sa me priyaH | --16-- |
yo na hRSyati na dveSTi na zocati na kAGkSati | - |
zubhAzubhaparityAgI bhaktimAnyaH sa me priyaH | --17-- |
samaH zatrau ca mitre ca tathA mAnApamAnayoH | - |
zItoSNasukhaduHkheSu samaH saGgavivarjitaH | --18-- |
tulyanindAstutirmaunI saMtuSTo yena kenacit | - |
aniketaH sthiramatirbhaktimAnme priyo naraH | --19-- |
ye tu dharmyAmRtamidaM yathoktaM paryupAsate | - |
zraddadhAnA matparamA bhaktAste'tIva me priyAH | --20-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde bhaktiyogo nAma dvAdazo'dhyAyaH --12--
trayodazo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
idaM zarIraM kaunteya kSetramityabhidhIyate | - |
etadyo vetti taM prAhuH kSetrajJa iti tadvidaH | --1-- |
kSetrajJaM cApi mAM viddhi sarvakSetreSu bhArata | - |
kSetrakSetrajJayorjJAnaM yattajjJAnaM mataM mama | --2-- |
tatkSetraM yacca yAdRkca yadvikAri yatazca yat | - |
sa ca yo yatprabhAvazca tatsamAsena me zRNu | --3-- |
RSibhirbahudhA gItaM chandobhirvividhaiH pRthak | - |
brahmasUtrapadaizcaiva hetumadbhirvinizcitaiH | --4-- |
mahAbhUtAnyahaMkAro buddhiravyaktameva ca | - |
indriyANi dazaikaM ca paJca cendriyagocarAH | --5-- |
icchA dveSaH sukhaM duHkhaM saMghAtazcetanA dhRtiH | - |
etatkSetraM samAsena savikAramudAhRtam | --6-- |
amAnitvamadambhitvamahiMsA kSAntirArjavam | - |
AcAryopAsanaM zaucaM sthairyamAtmavinigrahaH | --7-- |
indriyArtheSu vairAgyamanahaMkAra eva ca | - |
janmamRtyujarAvyAdhiduHkhadoSAnudarzanam | --8-- |
asaktiranabhiSvaGgaH putradAragRhAdiSu | - |
nityaM ca samacittatvamiSTAniSTopapattiSu | --9-- |
mayi cAnanyayogena bhaktiravyabhicAriNI | - |
viviktadezasevitvamaratirjanasaMsadi | --10-- |
adhyAtmajJAnanityatvaM tattvajJAnArthadarzanam | - |
etajjJAnamiti proktamajJAnaM yadato'nyathA | --11-- |
jJeyaM yattatpravakSyAmi yajjJAtvAmRtamaznute | - |
anAdimatparaM brahma na sattannAsaducyate | --12-- |
sarvataHpANipAdaM tatsarvato'kSiziromukham | - |
sarvataHzrutimalloke sarvamAvRtya tiSThati | --13-- |
sarvendriyaguNAbhAsaM sarvendriyavivarjitam | - |
asaktaM sarvabhRccaiva nirguNaM guNabhoktR ca | --14-- |
bahirantazca bhUtAnAmacaraM carameva ca | - |
sUkSmatvAttadavijJeyaM dUrasthaM cAntike ca tat | --15-- |
avibhaktaM ca bhUteSu vibhaktamiva ca sthitam | - |
bhUtabhartR ca tajjJeyaM grasiSNu prabhaviSNu ca | --16-- |
jyotiSAmapi tajjyotistamasaH paramucyate | - |
jJAnaM jJeyaM jJAnagamyaM hRdi sarvasya viSThitam | --17-- |
iti kSetraM tathA jJAnaM jJeyaM coktaM samAsataH | - |
madbhakta etadvijJAya madbhAvAyopapadyate | --18-- |
prakRtiM puruSaM caiva viddhyanAdi ubhAvapi | - |
vikArAMzca guNAMzcaiva viddhi prakRtisaMbhavAn | --19-- |
kAryakAraNakartRtve hetuH prakRtirucyate | - |
puruSaH sukhaduHkhAnAM bhoktRtve heturucyate | --20-- |
puruSaH prakRtistho hi bhuGkte prakRtijAnguNAn | - |
kAraNaM guNasaGgo'sya sadasadyonijanmasu | --21-- |
upadraSTAnumantA ca bhartA bhoktA mahezvaraH | - |
paramAtmeti cApyukto dehe'sminpuruSaH paraH | --22-- |
ya evaM vetti puruSaM prakRtiM ca guNaiH saha | - |
sarvathA vartamAno'pi na sa bhUyo'bhijAyate | --23-- |
dhyAnenAtmani pazyanti kecidAtmAnamAtmanA | - |
anye sAMkhyena yogena karmayogena cApare | --24-- |
anye tvevamajAnantaH zrutvAnyebhya upAsate | - |
te'pi cAtitarantyeva mRtyuM zrutiparAyaNAH | --25-- |
yAvatsaMjAyate kiMcitsattvaM sthAvarajaGgamam | - |
kSetrakSetrajJasaMyogAttadviddhi bharatarSabha | --26-- |
samaM sarveSu bhUteSu tiSThantaM paramezvaram | - |
vinazyatsvavinazyantaM yaH pazyati sa pazyati | --27-- |
samaM pazyanhi sarvatra samavasthitamIzvaram | - |
na hinastyAtmanAtmAnaM tato yAti parAM gatim | --28-- |
prakRtyaiva ca karmANi kriyamANAni sarvazaH | - |
yaH pazyati tathAtmAnamakartAraM sa pazyati | --29-- |
yadA bhUtapRthagbhAvamekasthamanupazyati | - |
tata eva ca vistAraM brahma saMpadyate tadA | --30-- |
anAditvAnnirguNatvAtparamAtmAyamavyayaH | - |
zarIrastho'pi kaunteya na karoti na lipyate | --31-- |
yathA sarvagataM saukSmyAdAkAzaM nopalipyate | - |
sarvatrAvasthito dehe tathAtmA nopalipyate | --32-- |
yathA prakAzayatyekaH kRtsnaM lokamimaM raviH | - |
kSetraM kSetrI tathA kRtsnaM prakAzayati bhArata | --33-- |
kSetrakSetrajJayorevamantaraM jJAnacakSuSA | - |
bhUtaprakRtimokSaM ca ye viduryAnti te param | --34-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde kSetrakSetrajJavibhAgayogo nAma trayodazo'dhyAyaH --13--
caturdazo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
paraM bhUyaH pravakSyAmi jJAnAnAM jJAnamuttamam | - |
yajjJAtvA munayaH sarve parAM siddhimito gatAH | --1-- |
idaM jJAnamupAzritya mama sAdharmyamAgatAH | - |
sarge'pi nopajAyante pralaye na vyathanti ca | --2-- |
mama yonirmahadbrahma tasmingarbhaM dadhAmyaham | - |
saMbhavaH sarvabhUtAnAM tato bhavati bhArata | --3-- |
sarvayoniSu kaunteya mUrtayaH saMbhavanti yAH | - |
tAsAM brahma mahadyonirahaM bIjapradaH pitA | --4-- |
sattvaM rajastama iti guNAH prakRtisaMbhavAH | - |
nibadhnanti mahAbAho dehe dehinamavyayam | --5-- |
tatra sattvaM nirmalatvAtprakAzakamanAmayam | - |
sukhasaGgena badhnAti jJAnasaGgena cAnagha | --6-- |
rajo rAgAtmakaM viddhi tRSNAsaGgasamudbhavam | - |
tannibadhnAti kaunteya karmasaGgena dehinam | --7-- |
tamastvajJAnajaM viddhi mohanaM sarvadehinAm | - |
pramAdAlasyanidrAbhistannibadhnAti bhArata | --8-- |
sattvaM sukhe saMjayati rajaH karmaNi bhArata | - |
jJAnamAvRtya tu tamaH pramAde saMjayatyuta | --9-- |
rajastamazcAbhibhUya sattvaM bhavati bhArata | - |
rajaH sattvaM tamazcaiva tamaH sattvaM rajastathA | --10-- |
sarvadvAreSu dehe'sminprakAza upajAyate | - |
jJAnaM yadA tadA vidyAdvivRddhaM sattvamityuta | --11-- |
lobhaH pravRttirArambhaH karmaNAmazamaH spRhA | - |
rajasyetAni jAyante vivRddhe bharatarSabha | --12-- |
aprakAzo'pravRttizca pramAdo moha eva ca | - |
tamasyetAni jAyante vivRddhe kurunandana | --13-- |
yadA sattve pravRddhe tu pralayaM yAti dehabhRt | - |
tadottamavidAM lokAnamalAnpratipadyate | --14-- |
rajasi pralayaM gatvA karmasaGgiSu jAyate | - |
tathA pralInastamasi mUDhayoniSu jAyate | --15-- |
karmaNaH sukRtasyAhuH sAttvikaM nirmalaM phalam | - |
rajasastu phalaM duHkhamajJAnaM tamasaH phalam | --16-- |
sattvAtsaMjAyate jJAnaM rajaso lobha eva ca | - |
pramAdamohau tamaso bhavato'jJAnameva ca | --17-- |
UrdhvaM gacchanti sattvasthA madhye tiSThanti rAjasAH | - |
jaghanyaguNavRttisthA adho gacchanti tAmasAH | --18-- |
nAnyaM guNebhyaH kartAraM yadA draSTAnupazyati | - |
guNebhyazca paraM vetti madbhAvaM so'dhigacchati | --19-- |
guNAnetAnatItya trIndehI dehasamudbhavAn | - |
janmamRtyujarAduHkhairvimukto'mRtamaznute | --20-- |
arjuna uvAca- | |
kairliGgaistrInguNAnetAnatIto bhavati prabho | - |
kimAcAraH kathaM caitAMstrInguNAnativartate | --21-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
prakAzaM ca pravRttiM ca mohameva ca pANDava | - |
ta dveSTi saMpravRttAni na nivRttAni kAGkSati | --22-- |
udAsInavadAsIno guNairyo na vicAlyate | - |
guNA vartanta ityeva yo'vatiSThati neGgate | --23-- |
samaduHkhasukhaH svasthaH samaloSTAzmakAJcanaH | - |
tulyapriyApriyo dhIrastulyanindAtmasaMstutiH | --24-- |
mAnApamAnayostulyastulyo mitrAripakSayoH | - |
sarvArambhaparityAgI guNAtItaH sa ucyate | --25-- |
mAM ca yo'vyabhicAreNa bhaktiyogena sevate | - |
sa guNAnsamatItyaitAnbrahmabhUyAya kalpate | --26-- |
brahmaNo hi pratiSThAhamamRtasyAvyayasya ca | - |
zAzvatasya ca dharmasya sukhasyaikAntikasya ca | --27-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde guNatrayavibhAgayogo nAma caturdazo'dhyAyaH --14--
paJcadazo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
UrdhvamUlamadhaHzAkhamazvatthaM prAhuravyayam | - |
chandAMsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit | --1-- |
adhazcordhvaM prasRtAstasya zAkhA guNapravRddhA viSayapravAlAH | - |
adhazca mUlAnyanusaMtatAni karmAnubandhIni manuSyaloke | --2-- |
na rUpamasyeha tathopalabhyate nAnto na cAdirna ca saMpratiSThA | - |
azvatthamenaM suvirUDhamUlamasaGgazastreNa dRDhena chittvA | --3-- |
tataH padaM tatparimArgitavyaM yasmingatA na nivartanti bhUyaH | - |
tameva cAdyaM puruSaM prapadye yataH pravRttiH prasRtA purANI | --4-- |
nirmAnamohA jitasaGgadoSA adhyAtmanityA vinivRttakAmAH | - |
dvandvairvimuktAH sukhaduHkhasaMjJairgacchantyamUDhAH padamavyayaM tat | --5-- |
na tadbhAsayate sUryo na zazAGko na pAvakaH | - |
yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM mama | --6-- |
mamaivAMzo jIvaloke jIvabhUtaH sanAtanaH | - |
manaHSaSThAnIndriyANi prakRtisthAni karSati | --7-- |
zarIraM yadavApnoti yaccApyutkrAmatIzvaraH | - |
gRhItvaitAni saMyAti vAyurgandhAnivAzayAt | --8-- |
zrotraM cakSuH sparzanaM ca rasanaM ghrANameva ca | - |
adhiSThAya manazcAyaM viSayAnupasevate | --9-- |
utkrAmantaM sthitaM vApi bhuJjAnaM vA guNAnvitam | - |
vimUDhA nAnupazyanti pazyanti jJAnacakSuSaH | --10-- |
yatanto yoginazcainaM pazyantyAtmanyavasthitam | - |
yatanto'pyakRtAtmAno nainaM pazyantyacetasaH | --11-- |
yadAdityagataM tejo jagadbhAsayate'khilam | - |
yaccandramasi yaccAgnau tattejo viddhi mAmakam | --12-- |
gAmAvizya ca bhUtAni dhArayAmyahamojasA | - |
puSNAmi cauSadhIH sarvAH somo bhUtvA rasAtmakaH | --13-- |
ahaM vaizvAnaro bhUtvA prANinAM dehamAzritaH | - |
prANApAnasamAyuktaH pacAmyannaM caturvidham | --14-- |
sarvasya cAhaM hRdi sanniviSTo mattaH smRtirjJAnamapohanaM ca | - |
vedaizca sarvairahameva vedyo vedAntakRdvedavideva cAham | --15-- |
dvAvimau puruSau loke kSarazcAkSara eva ca | - |
kSaraH sarvANi bhUtAni kUTastho'kSara ucyate | --16-- |
uttamaH puruSastvanyaH paramAtmetyudhAhRtaH | - |
yo lokatrayamAvizya bibhartyavyaya IzvaraH | --17-- |
yasmAtkSaramatIto'hamakSarAdapi cottamaH | - |
ato'smi loke vede ca prathitaH puruSottamaH | --18-- |
yo mAmevamasaMmUDho jAnAti puruSottamam | - |
sa sarvavidbhajati mAM sarvabhAvena bhArata | --19-- |
iti guhyatamaM zAstramidamuktaM mayAnagha | - |
etadbuddhvA buddhimAnsyAtkRtakRtyazca bhArata | --20-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde puruSottamayogo nAma paJcadazo'dhyAyaH --15--
SoDazo'dhyAyaH | |
zrIbhagavAnuvAca- | |
abhayaM sattvasaMzuddhirjJAnayogavyavasthitiH | - |
dAnaM damazca yajJazca svAdhyAyastapa Arjavam | --1-- |
ahiMsA satyamakrodhastyAgaH zAntirapaizunam | - |
dayA bhUteSvaloluptvaM mArdavaM hrIracApalam | --2-- |
tejaH kSamA dhRtiH zaucamadroho nAtimAnitA | - |
bhavanti saMpadaM daivImabhijAtasya bhArata | --3-- |
dambho darpo'bhimAnazca krodhaH pAruSyameva ca | - |
ajJAnaM cAbhijAtasya pArtha saMpadamAsurIm | --4-- |
daivI saMpadvimokSAya nibandhAyAsurI matA | - |
mA zucaH saMpadaM daivImabhijAto'si pANDava | --5-- |
dvau bhUtasargau loke'smindaiva Asura eva ca | - |
daivo vistarazaH prokta AsuraM pArtha me zRNu | --6-- |
pravRttiM ca nivRttiM ca janA na vidurAsurAH | - |
na zaucaM nApi cAcAro na satyaM teSu vidyate | --7-- |
asatyamapratiSThaM te jagadAhuranIzvaram | - |
aparasparasaMbhUtaM kimanyatkAmahaitukam | --8-- |
etAM dRSTimavaSTabhya naSTAtmAno'lpabuddhayaH | - |
prabhavantyugrakarmANaH kSayAya jagato'hitAH | --9-- |
kAmamAzritya duSpUraM dambhamAnamadAnvitAH | - |
mohAdgRhItvAsadgrAhAnpravartante'zucivratAH | --10-- |
cintAmaparimeyAM ca pralayAntAmupAzritAH | - |
kAmopabhogaparamA etAvaditi nizcitAH | --11-- |
AzApAzazatairbaddhAH kAmakrodhaparAyaNAH | - |
Ihante kAmabhogArthamanyAyenArthasaMcayAn | --12-- |
idamadya mayA labdhamimaM prApsye manoratham | - |
idamastIdamapi me bhaviSyati punardhanam | --13-- |
asau mayA hataH zatrurhaniSye cAparAnapi | - |
Izvaro'hamahaM bhogI siddho'haM balavAnsukhI | --14-- |
ADhyo'bhijanavAnasmi ko'nyosti sadRzo mayA | - |
yakSye dAsyAmi modiSya ityajJAnavimohitAH | --15-- |
anekacittavibhrAntA mohajAlasamAvRtAH | - |
prasaktAH kAmabhogeSu patanti narake'zucau | --16-- |
AtmasaMbhAvitAH stabdhA dhanamAnamadAnvitAH | - |
yajante nAmayajJaiste dambhenAvidhipUrvakam | --17-- |
ahaMkAraM balaM darpaM kAmaM krodhaM ca saMzritAH | - |
mAmAtmaparadeheSu pradviSanto'bhyasUyakAH | --18-- |
tAnahaM dviSataH krUrAnsaMsAreSu narAdhamAn | - |
kSipAmyajasramazubhAnAsurISveva yoniSu | --19-- |
AsurIM yonimApannA mUDhA janmani janmani | - |
mAmaprApyaiva kaunteya tato yAntyadhamAM gatim | --20-- |
trividhaM narakasyedaM dvAraM nAzanamAtmanaH | - |
kAmaH krodhastathA lobhastasmAdetattrayaM tyajet | --21-- |
etairvimuktaH kaunteya tamodvAraistribhirnaraH | - |
AcaratyAtmanaH zreyastato yAti parAM gatim | --22-- |
yaH zAstravidhimutsRjya vartate kAmakArataH | - |
na sa siddhimavApnoti na sukhaM na parAM gatim | --23-- |
tasmAcchAstraM pramANaM te kAryAkAryavyavasthitau | - |
jJAtvA zAstravidhAnoktaM karma kartumihArhasi | --24-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde daivAsurasaMpadvibhAgayogo nAma SoDazo'dhyAyaH --16--
saptadazo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
ye zAstravidhimutsRjya yajante zraddhayAnvitAH | - |
teSAM niSThA tu kA kRSNa sattvamAho rajastamaH | --1-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
trividhA bhavati zraddhA dehinAM sA svabhAvajA | - |
sAttvikI rAjasI caiva tAmasI ceti tAM zRNu | --2-- |
sattvAnurUpA sarvasya zraddhA bhavati bhArata | - |
zraddhAmayo'yaM puruSo yo yacchraddhaH sa eva saH | --3-- |
yajante sAttvikA devAnyakSarakSAMsi rAjasAH | - |
pretAnbhUtagaNAMzcAnye yajante tAmasA janAH | --4-- |
azAstravihitaM ghoraM tapyante ye tapo janAH | - |
dambhAhaMkArasaMyuktAH kAmarAgabalAnvitAH | --5-- |
karSayantaH zarIrasthaM bhUtagrAmamacetasaH | - |
mAM caivAntaHzarIrasthaM tAnviddhyAsuranizcayAn | --6-- |
AhArastvapi sarvasya trividho bhavati priyaH | - |
yajJastapastathA dAnaM teSAM bhedamimaM zRNu | --7-- |
AyuHsattvabalArogyasukhaprItivivardhanAH | - |
rasyAH snigdhAH sthirA hRdyA AhArAH sAttvikapriyAH | --8-- |
kaTvamlalavaNAtyuSNatIkSNarUkSavidAhinaH | - |
AhArA rAjasasyeSTA duHkhazokAmayapradAH | --9-- |
yAtayAmaM gatarasaM pUti paryuSitaM ca yat | - |
ucchiSTamapi cAmedhyaM bhojanaM tAmasapriyam | --10-- |
aphalAkAGkSibhiryajJo vidhidRSTo ya ijyate | - |
yaSTavyameveti manaH samAdhAya sa sAttvikaH | --11-- |
abhisaMdhAya tu phalaM dambhArthamapi caiva yat | - |
ijyate bharatazreSTha taM yajJaM viddhi rAjasam | --12-- |
vidhihInamasRSTAnnaM mantrahInamadakSiNam | - |
zraddhAvirahitaM yajJaM tAmasaM paricakSate | --13-- |
devadvijaguruprAjJapUjanaM zaucamArjavam | - |
brahmacaryamahiMsA ca zArIraM tapa ucyate | --14-- |
anudvegakaraM vAkyaM satyaM priyahitaM ca yat | - |
svAdhyAyAbhyasanaM caiva vAGmayaM tapa ucyate | --15-- |
manaH prasAdaH saumyatvaM maunamAtmavinigrahaH | - |
bhAvasaMzuddhirityetattapo mAnasamucyate | --16-- |
zraddhayA parayA taptaM tapastattrividhaM naraiH | - |
aphalAkAGkSibhiryuktaiH sAttvikaM paricakSate | --17-- |
satkAramAnapUjArthaM tapo dambhena caiva yat | - |
kriyate tadiha proktaM rAjasaM calamadhruvam | --18-- |
mUDhagrAheNAtmano yatpIDayA kriyate tapaH | - |
parasyotsAdanArthaM vA tattAmasamudAhRtam | --19-- |
dAtavyamiti yaddAnaM dIyate'nupakAriNe | - |
deze kAle ca pAtre ca taddAnaM sAttvikaM smRtam | --20-- |
yattu prattyupakArArthaM phalamuddizya vA punaH | - |
dIyate ca parikliSTaM taddAnaM rAjasaM smRtam | --21-- |
adezakAle yaddAnamapAtrebhyazca dIyate | - |
asatkRtamavajJAtaM tattAmasamudAhRtam | --22-- |
oM tatsaditi nirdezo brahmaNastrividhaH smRtaH | - |
brAhmaNAstena vedAzca yajJAzca vihitAH purA | --23-- |
tasmAdomityudAhRtya yajJadAnatapaHkriyAH | - |
pravartante vidhAnoktAH satataM brahmavAdinAm | --24-- |
tadityanabhisaMdhAya phalaM yajJatapaHkriyAH | - |
dAnakriyAzca vividhAH kriyante mokSakAGkSibhiH | --25-- |
sadbhAve sAdhubhAve ca sadityetatprayujyate | - |
prazaste karmaNi tathA sacchabdaH pArtha yujyate | --26-- |
yajJe tapasi dAne ca sthitiH saditi cocyate | - |
karma caiva tadarthIyaM sadityevAbhidhIyate | --27-- |
azraddhayA hutaM dattaM tapastaptaM kRtaM ca yat | - |
asadityucyate pArtha na ca tatprepya no iha | --28-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde zraddhAtrayavibhAgayogo nAma saptadazo'dhyAyaH --17--
aSTAdazo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca- | |
saMnyAsasya mahAbAho tattvamicchAmi veditum | - |
tyAgasya ca hRSIkeza pRthakkeziniSUdana | --1-- |
zrIbhagavAnuvAca- | |
kAmyAnAM karmaNAM nyAsaM saMnyAsaM kavayo viduH | - |
sarvakarmaphalatyAgaM prAhustyAgaM vicakSaNAH | --2-- |
tyAjyaM doSavadityeke karma prAhurmanISiNaH | - |
yajJadAnatapaHkarma na tyAjyamiti cApare | --3-- |
nizcayaM zRNu me tatra tyAge bharatasattama | - |
tyAgo hi puruSavyAghra trividhaH saMprakIrtitaH | --4-- |
yajJadAnatapaHkarma na tyAjyaM kAryameva tat | - |
yajJo dAnaM tapazcaiva pAvanAni manISiNAm | --5-- |
etAnyapi tu karmANi saGgaM tyaktvA phalAni ca | - |
kartavyAnIti me pArtha nizcitaM matamuttamam | --6-- |
niyatasya tu saMnyAsaH karmaNo nopapadyate | - |
mohAttasya parityAgastAmasaH parikIrtitaH | --7-- |
duHkhamityeva yatkarma kAyaklezabhayAttyajet | - |
sa kRtvA rAjasaM tyAgaM naiva tyAgaphalaM labhet | --8-- |
kAryamityeva yatkarma niyataM kriyate'rjuna | - |
saGgaM tyaktvA phalaM caiva sa tyAgaH sAttviko mataH | --9-- |
na dveSTyakuzalaM karma kuzale nAnuSajjate | - |
tyAgI sattvasamAviSTo medhAvI chinnasaMzayaH | --10-- |
na hi dehabhRtA zakyaM tyaktuM karmANyazeSataH | - |
yastu karmaphalatyAgI sa tyAgItyabhidhIyate | --11-- |
aniSTamiSTaM mizraM ca trividhaM karmaNaH phalam | - |
bhavatyatyAginAM pretya na tu saMnyAsinAM kvacit | --12-- |
paJcaitAni mahAbAho kAraNAni nibodha me | - |
sAMkhye kRtAnte proktAni siddhaye sarvakarmaNAm | --13-- |
adhiSThAnaM tathA kartA karaNaM ca pRthagvidham | - |
vividhAzca pRthakceSTA daivaM caivAtra paJcamam | --14-- |
zarIravAGmanobhiryatkarma prArabhate naraH | - |
nyAyyaM vA viparItaM vA paJcaite tasya hetavaH | --15-- |
tatraivaM sati kartAramAtmAnaM kevalaM tu yaH | - |
pazyatyakRtabuddhitvAnna sa pazyati durmatiH | --16-- |
yasya nAhaMkRto bhAvo buddhiryasya na lipyate | - |
hatvA'pi sa imA&llokAnna hanti na nibadhyate | --17-- |
jJAnaM jJeyaM parijJAtA trividhA karmacodanA | - |
karaNaM karma karteti trividhaH karmasaMgrahaH | --18-- |
jJAnaM karma ca kartA ca tridhaiva guNabhedataH | - |
procyate guNasaMkhyAne yathAvacchRNu tAnyapi | --19-- |
sarvabhUteSu yenaikaM bhAvamavyayamIkSate | - |
avibhaktaM vibhakteSu tajjJAnaM viddhi sAttvikam | --20-- |
pRthaktvena tu yajjJAnaM nAnAbhAvAnpRthagvidhAn | - |
vetti sarveSu bhUteSu tajjJAnaM viddhi rAjasam | --21-- |
yattu kRtsnavadekasminkArye saktamahaitukam | - |
atattvArthavadalpaM ca tattAmasamudAhRtam | --22-- |
niyataM saGgarahitamarAgadveSataH kRtam | - |
aphalaprepsunA karma yattatsAttvikamucyate | --23-- |
yattu kAmepsunA karma sAhaMkAreNa vA punaH | - |
kriyate bahulAyAsaM tadrAjasamudAhRtam | --24-- |
anubandhaM kSayaM hiMsAmanapekSya ca pauruSam | - |
mohAdArabhyate karma yattattAmasamucyate | --25-- |
muktasaGgo'nahaMvAdI dhRtyutsAhasamanvitaH | - |
siddhyasiddhyornirvikAraH kartA sAttvika ucyate | --26-- |
rAgI karmaphalaprepsurlubdho hiMsAtmako'zuciH | - |
harSazokAnvitaH kartA rAjasaH parikIrtitaH | --27-- |
ayuktaH prAkRtaH stabdhaH zaTho naiSkRtiko'lasaH | - |
viSAdI dIrghasUtrI ca kartA tAmasa ucyate | --28-- |
buddherbhedaM dhRtezcaiva guNatastrividhaM zRNu | - |
procyamAnamazeSeNa pRthaktvena dhanaMjaya | --29-- |
pravRttiM ca nivRttiM ca kAryAkArye bhayAbhaye | - |
bandhaM mokSaM ca yA vetti buddhiH sA pArtha sAttvikI | --30-- |
yayA dharmamadharmaM ca kAryaM cAkAryameva ca | - |
ayathAvatprajAnAti buddhiH sA pArtha rAjasI | --31-- |
adharmaM dharmamiti yA manyate tamasAvRtA | - |
sarvArthAnviparItAMzca buddhiH sA pArtha tAmasI | --32-- |
dhRtyA yayA dhArayate manaHprANendriyakriyAH | - |
yogenAvyabhicAriNyA dhRtiH sA pArtha sAttvikI | --33-- |
yayA tu dharmakAmArthAndhRtyA dhArayate'rjuna | - |
prasaGgena phalAkAGkSI dhRtiH sA pArtha rAjasI | --34-- |
yayA svapnaM bhayaM zokaM viSAdaM madameva ca | - |
na vimuJcati durmedhA dhRtiH sA pArtha tAmasI | --35-- |
sukhaM tvidAnIM trividhaM zRNu me bharatarSabha | - |
abhyAsAdramate yatra duHkhAntaM ca nigacchati | --36-- |
yattadagre viSamiva pariNAme'mRtopamam | - |
tatsukhaM sAttvikaM proktamAtmabuddhiprasAdajam | --37-- |
viSayendriyasaMyogAdyattadagre'mRtopamam | - |
pariNAme viSamiva tatsukhaM rAjasaM smRtam | --38-- |
yadagre cAnubandhe ca sukhaM mohanamAtmanaH | - |
nidrAlasyapramAdotthaM tattAmasamudAhRtam | --39-- |
na tadasti pRthivyAM vA divi deveSu vA punaH | - |
sattvaM prakRtijairmuktaM yadebhiH syAttribhirguNaiH | --40-- |
brAhmaNakSatriyavizAM zUdrANAM ca paraMtapa | - |
karmANi pravibhaktAni svabhAvaprabhavairguNaiH | --41-- |
zamo damastapaH zaucaM kSAntirArjavameva ca | - |
jJAnaM vijJAnamAstikyaM brahmakarma svabhAvajam | --42-- |
zauryaM tejo dhRtirdAkSyaM yuddhe cApyapalAyanam | - |
dAnamIzvarabhAvazca kSAtraM karma svabhAvajam | --43-- |
kRSigaurakSyavANijyaM vaizyakarma svabhAvajam | - |
paricaryAtmakaM karma zUdrasyApi svabhAvajam | --44-- |
sve sve karmaNyabhirataH saMsiddhiM labhate naraH | - |
svakarmanirataH siddhiM yathA vindati tacchRNu | --45-- |
yataH pravRttirbhUtAnAM yena sarvamidaM tatam | - |
svakarmaNA tamabhyarcya siddhiM vindati mAnavaH | --46-- |
zreyAnsvadharmo viguNaH paradharmotsvanuSThitAt | - |
svabhAvaniyataM karma kurvannApnoti kilbiSam | --47-- |
sahajaM karma kaunteya sadoSamapi na tyajet | - |
sarvArambhA hi doSeNa dhUmenAgnirivAvRtAH | --48-- |
asaktabuddhiH sarvatra jitAtmA vigataspRhaH | - |
naiSkarmyasiddhiM paramAM saMnyAsenAdhigacchati | --49-- |
siddhiM prApto yathA brahma tathApnoti nibodha me | - |
samAsenaiva kaunteya niSThA jJAnasya yA parA | --50-- |
buddhyA vizuddhayA yukto dhRtyAtmAnaM niyamya ca | - |
zabdAdInviSayAMstyaktvA rAgadveSau vyudasya ca | --51-- |
viviktasevI laghvAzI yatavAkkAyamAnasaH | - |
dhyAnayogaparo nityaM vairAgyaM samupAzritaH | --52-- |
ahaMkAraM balaM darpaM kAmaM krodhaM parigraham | - |
vimucya nirmamaH zAnto brahmabhUyAya kalpate | --53-- |
brahmabhUtaH prasannAtmA na zocati na kAGkSati | - |
samaH sarveSu bhUteSu madbhaktiM labhate parAm | --54-- |
bhaktyA mAmabhijAnAti yAvAnyazcAsmi tattvataH | - |
tato mAM tattvato jJAtvA vizate tadanantaram | --55-- |
sarvakarmANyapi sadA kurvANo madvyapAzrayaH | - |
matprasAdAdavApnoti zAzvataM padamavyayam | --56-- |
cetasA sarvakarmANi mayi saMnyasya matparaH | - |
buddhiyogamupAzritya maccittaH satataM bhava | --57-- |
maccittaH sarvadurgANi matprasAdAttariSyasi | - |
atha cettvamahaMkArAnna zroSyasi vinaGkSyasi | --58-- |
yadahaMkAramAzritya na yotsya iti manyase | - |
mithyaiSa vyavasAyaste prakRtistvAM niyokSyati | --59-- |
svabhAvajena kaunteya nibaddhaH svena karmaNA | - |
kartuM necchasi yanmohAtkariSyasyavazo'pi tat | --60-- |
IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati | - |
bhrAmayansarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA | --61-- |
tameva zaraNaM gaccha sarvabhAvena bhArata | - |
tatprasAdAtparAM zAntiM sthAnaM prApsyasi zAzvatam | --62-- |
iti te jJAnamAkhyAtaM guhyAdguhyataraM mayA | - |
vimRzyaitadazeSeNa yathecchasi tathA kuru | --63-- |
sarvaguhyatamaM bhUyaH zRNu me paramaM vacaH | - |
iSTo'si me dRDhamiti tato vakSyAmi te hitam | --64-- |
manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM namaskuru | - |
mAmevaiSyasi satyaM te pratijAne priyo'si me | --65-- |
sarvadharmAnparityajya mAmekaM zaraNaM vraja | - |
ahaM tvA sarvapApebhyo mokSayiSyAmi mA zucaH | --66-- |
idaM te nAtapaskAya nAbhaktAya kadAcana | - |
na cAzuzrUSave vAcyaM na ca mAM yo'bhyasUyati | --67-- |
ya imaM paramaM guhyaM madbhakteSvabhidhAsyati | - |
bhaktiM mayi parAM kRtvA mAmevaiSyatyasaMzayaH | --68-- |
na ca tasmAnmanuSyeSu kazcinme priyakRttamaH | - |
bhavitA na ca me tasmAdanyaH priyataro bhuvi | --69-- |
adhyeSyate ca ya imaM dharmyaM saMvAdamAvayoH | - |
jJAnayajJena tenAhamiSTaH syAmiti me matiH | --70-- |
zraddhAvAnanasUyazca zRNuyAdapi yo naraH | - |
so'pi muktaH zubhA&llokAnprApnuyAtpuNyakarmaNAm | --71-- |
kaccidetacchrutaM pArtha tvayaikAgreNa cetasA | - |
kaccidajJAnasaMmohaH pranaSTaste dhanaMjaya | --72-- |
arjuna uvAca- | |
naSTo mohaH smRtirlabdhA tvatprasAdAnmayAcyuta | - |
sthito'smi gatasaMdehaH kariSye vacanaM tava | --73-- |
saMjaya uvAca- | |
ityahaM vAsudevasya pArthasya ca mahAtmanaH | - |
saMvAdamimamazrauSamadbhutaM romaharSaNam | --74-- |
vyAsaprasAdAcchrutavAnetadguhyamahaM param | - |
yogaM yogezvarAtkRSNAtsAkSAtkathayataH svayam | --75-- |
rAjansaMsmRtya saMsmRtya saMvAdamimamadbhutam | - |
kezavArjunayoH puNyaM hRSyAmi ca muhurmuhuH | --76-- |
tacca saMsmRtya saMsmRtya rUpamatyadbhutaM hareH | - |
vismayo me mahAnrAjanhRSyAmi ca punaH punaH | --77-- |
yatra yogezvaraH kRSNo yatra pArtho dhanurdharaH | - |
tatra zrIrvijayo bhUtirdhruvA nItirmatirmama | --78-- |
oM tatsaditi zrImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogazAstre zrIkRSNArjunasaMvAde mokSasaMnyAsayogo nAmASTAdazo'dhyAyaH --18--